باداراک چیست و در کجا برگزار می‌شود؟

باداراک یکی از مهم‌ترین مراسم اقلیت‌های مذهبی در ایران است که هر سال در اوایل مرداد ماه در قره کلیسای چالدران، از جاهای دیدنی آذربایجان غربی برگزار می‌شود؛ مراسمی سه‌روزه که ارامنه را از شهرهای مختلف ایران و جهان به‌سمت این کلیسا می‌کشاند. مراسم باشکوه و مهم باداراک در میراث فرهنگی ناملموس یونسکو به ثبت رسیده و شرکت در آن، فرصتی‌ برای آشنایی بیشتر با دین ارامنه در منطقه فرهنگی ایران و ارمنستان است. نکته قابل‌توجه اینکه شرکت در این مراسم صرفا برای ارامنه مجاز است.

در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با باداراک، مکان و زمان برگزاری و آداب و رسوم آن آشنا کنیم.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان. عکاس: پوریا ترابی

باداراک، عشای ربانی یا زیارت تادئوس مقدس، یکی از آیین‌ها و رسوم مذهبی است که توسط گروهی از اقلیت‌های مذهبی در ایران برگزار می‌شود. هر سال، ارامنه برای شرکت در این مراسم از سراسر جهان به قره کلیسا، یکی از کلیساهای جهانی ایران، در استان آذربایجان غربی می‌روند؛ کلیسایی که به باور برخی، یکی از نخستین کلیساهای جهان است.

باداراک هر سال در هفته اول مرداد ماه برگزار می‌شود و در زمان برگزاری این آیین مذهبی، ارمنیان ایرانی و کشورهای دیگر، تعدادی از سفرای کشورهای مسیحی در ایران و همچنین عده کمی از آشوریان و همین طور معدود افرادی از خانواده‌های مسیحیان کاتولیک در قره کلیسا گرد هم جمع می‌شوند.

منبع عکس: alikonline.ir. عکاس: ناشناس

آیین و مراسم زیارتی کلیسای تادئوس در تاریخ ۲۷ آذر ماه ۱۳۹۹، تحت عنوان پرونده‌ای مشترک با ارمنستان در اجلاس کمیته جهانی میراث ناملموس یونسکو مطرح و ثبت شد. به این ترتیب باداراک شانزدهمین میراث ناملموس ایران به شمار می‌رود که در یونسکو به ثبت رسیده است.

میراث فرهنگی ناملموس به فرآیندهای فرهنگی نظیر ترانه، موسیقی، رقص، درام، توانمندی، آشپزی، هنر صنایع دستی، رویدادهای مذهبی و جشنواره‌های گوناگون اطلاق می‌شود که در طول تاریخ از نسل‌های گذشته به یادگار مانده‌اند و نمی‌توان آن‌ها را به‌صورت فیزیکی در محلی مانند موزه به نمایش گذاشت.

• آدرس: استان آذربایجان غربی، ۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالدران، روستای قره کلیسا (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان. عکاس: پوریا ترابی

باداراک در قره کلیسا در ۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالدران در استان آذربایجان غربی و در روستایی به همین نام برگزار می‌شود؛ کلیسایی با سنگ‌های سفید و سیاه و گنبدهای زیبا که با نام‌های ماکو، تاده مقدس، کلیسای تادئوس مقدس یا کلیسای طاطاووس نیز شهرت دارد. در مسیر دسترسی به قره کلیسا با تابلویی روبه‌رو می‌شوید؛ تابلویی که تلاش‌های مردم این منطقه برای نزدیکی میان ادیان مختلف را به ما نشان می‌دهد و روی آن نوشته شده است:

ما اینجا سرود وحدت ادیان را می‌سراییم.

قره کلیسا یکی از قدیمی‌ترین کلیساهای جهان است که به‌عنوان نماد همزیستی ادیان و اولین کلیسای جهان مسیحیت نیز شناخته می‌شود. طبق نوشته‌های «موسس خورناتسی» (Movses Khorenatsi)، مورخ مشهور ارمنی در سده پنجم میلادی، تاریخ احداث قره کلیسا به اوایل دوره مسیحیت بازمی‌گردد. این مورخ معتقد است بنای کلیسا روی آرامگاه طاطاووس مقدس، یکی از مبلغان دین مسیحیت، بنا شده است. خورناتسی بر این باور است که وجود نام کلیسای طاطاووس مقدس در آثار و کتب مختلف، به‌خصوص مجامع مذهبی ارمنیان از سال ۱۲۴۳ میلادی، پیشینه طولانی این کلیسا را ثابت می‌کند.

منبع عکس: toptourist.ir. عکاس: ناشناس

آخرین پروژه مرمت قره کلیسا از چند سال قبل آغاز شده است؛ ساماندهی محوطه و فضای سبز مجموعه، مرمت سکوها و دیوارهای تخریب شده در زمستان، مرمت سنگ‌فرش‌های فرسوده، ساماندهی و آماده‌سازی و سیم‌کشی سرویس‌های بهداشتی، تعویض شیرآلات و لوله‌کشی‌های فرسوده، تعویض آبگرمکن‌های قدیمی و همچنین افتتاح مقبره ثبت جهانی ساندخت چالدران و عصارخانه قره کلیسا و بخش روغن‌کشی از جمله اقداماتی هستند که در جهت تقویت و ایجاد زیر ساخت‌های گردشگری در این مجموعه انجام شده‌اند و قرار است در زمان برگزاری مراسم باداراک ۱۴۰۱ از آن‌ها رونمایی شود.

نصب تابلوهای معرفی، بندکشی، سیم کشی، نورپردازی، طراحی، ساخت و نصب تابلوهای اطلاع‌رسانی در مسیر ورودی مجموعه و فضاهای داخلی، ساماندهی بوفه قره کلیسا، نصب دکل‌های عظیم برق برای نورپردازی محوطه در شب، ساخت و نصب غرفه‌های پرتابل چوبی برای ارائه و فروش محصولات صنایع دستی در طول برگزاری مراسم باداراک، خرید و نصب دو عدد چادر بزرگ در محوطه برای برگزاری مراسم، سمپاشی محوطه اسکان چادرها و تسطیح زمین در محل استقرار چادرها از دیگر اقدامات اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی برای آماده‌سازی مجموعه قره کلیسا برای برگزاری شصت‌و‌هشتمین مراسم سالانه باداراک است.

منبع عکس: visitiran.ir. عکاس: ناشناس

میراث فرهنگی آذربایجان غربی همچنین برنامه ساخت ۲۰ واحد هتل بومی‌گردی با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ۱,۰۰۰ متر مربع زمین در محدوده جهانی قره کلیسا را دارد؛ قرار است این پروژه پس از برگزاری باداراک ۱۴۰۱ آغاز شود و تا پایان سال به اتمام برسد. با ساخت هتل قطعا گردشگران بیشتری به این مجموعه جهانی جذب خواهند شد.

منبع عکس: alikonline.ir. عکاس: ناشناس

آیین باداراک هر سال در تاریخ ۲۶ ژوئن (اوایل مرداد)، مصادف با قتل طاطاووس یا تادئوس مقدس و پیروان او برگزار می‌شود. قدمت این مراسم به سال ۱۹۵۴ میلادی بازمی‌گردد؛ زمانی که برای اولین بار گروهی از خلیفه‌‌گری ارامنه تبریز به قره کلیسا آمدند و مراسم مذهبی خود را در این مکان برگزار کردند؛ از آن زمان به بعد باداراک هر سال با حضور ارامنه کشورهای مختلف جهان در قره کلیسا برگزار می‌شود.

طبق آداب و رسوم باداراک، شرکت‌کنندگان باید سه روز (از پنجشنبه تا شنبه) در کلیسا بمانند؛ البته تصمیم‌گیری برای تعداد روزهای توقف در کلیسا به عهده خانواده‌ها است و گاهی ممکن است این توقف بیش از سه روز به طول بیانجامد. خانواده‌های ساکن شهرهای نزدیک فقط روز آخر را به قره کلیسا می‌روند و سپس به خانه‌‌های خود باز می‌گردند.

در روزهای پیش از شروع جشن باداراک، ارمنیان از شهرهای تبریز، ارومیه، تهران، اصفهان، قزوین و دیگر شهرها و کشورهای همسایه نظیر ارمنستان، سوريه، لبنان، هلند، فرانسه، اتريش، آلمان و كانادا به‌صورت گروهی و خانوادگی به قره کلیسا می‌آیند تا در این جشن شرکت کنند. برپایی چادرهای مسافرتی در اطراف کلیسا از مهم‌ترین نشانه‌های این مراسم به شمار می‌آید؛ زیرا هیچ ساختمانی در نزدیکی کلیسا برای اسکان وجود ندارد و شرکت‌کنندگان باید با تجهیزات اقامتی شخصی به این مکان سفر کنند.

منابع عکس‌ها: خبرگزاری ایسنا. عکاس: سهیل فرجی

آیین دعای کلیسا در دو روز اول مراسم باداراک، در دو نوبت صبح و عصر برگزار می‌شود. به‌علاوه رویدادهایی نظیر غسل تعمید نوزادان و کودکان، برگزاری عروسی، نذر شمع و غیره نیز در همین دو روز در کلیسا و محوطه اطراف انجام می‌شوند.

روز سوم، مهم‌ترین روز آیین باداراک است؛ در این روز، آیین دعای کلیسا تنها یک بار و با آیین ویژه عید به‌وسیله اسقف اعظم اجرا می‌شود. مراسم در روز سوم ساعت ۱۰ صبح آغاز می‌شود و با تبرک نان و آب مقدس همراه است؛ تبرک‌هایی که بین شرکت‌کنندگان و زوار پخش می‌شوند. مراسم اصلی این آیین توسط اسقف خلیفه‌گری شمال‌غرب ایران برگزار و با نواختن ناقوس کلیسا شروع می‌شود. روحانیان کلیساهای ارومیه، جامع ایروان، اصفهان و تهران نیز در برگزاری این مراسم به کمک اسقف اعظم می‌روند.

منبع عکس: خبرگزاری ایلنا. عکاس: ناشناس

شرکت در آیین باداراک برای ارامنه اجباری نیست و بسیاری از افراد، تنها برای شرکت در دیگر برنامه‌های این جشن مانند تهیه غذا، خوردن و آشامیدن، سرگرمی عمومی خانواده‌ها و دیدار با دوستان و آشنایان در قره کلیسا حضور به هم می‌رسانند.

شصت‌و‌هشتمین مراسم سالانه باداراک در روزهای ۶ تا هشت مرداد ۱۴۰۱ با حضور ارامنه ایران و جهان در قره‌کلیسای چالدران برگزار خواهد شد. این مراسم هم‌زمان با چهاردهمین سالگرد ثبت جهانی کلیساهای آذربایجان غربی و شرقی و همچنین دومین سالگرد ثبت ناملموس مراسم مذهبی قره‌کلیسا چالدران است؛ بنابراین برنامه‌های خاصی برای اجرای آن از طرف وزارت میراث فرهنگی در نظر گرفته شده است.

تاتائوس مقدس (St.Thaddeus) یا طاطائوس (طاطاوس) و بارتلیموس مقدس (St. Bartholome) از حواریون عیسی مسیح بودند که به قصد تبلیغ دین مسیحیت در سال‌های ۴۰ تا ۴۳ میلادی (در دوره حکومت اشکانیان) از شمال‌ غرب وارد ایران و شهری به نام آرداز یا آرتاز (محدوده فعلی شهرستان چالدران) شدند. این شهر در زمان ورود آن‌ها تحت سلطه آبکار، پادشاه ارامنه بود. در آن زمان بسیاری از ارامنه از دین زرتشت پیروی می‌کردند و برخی نیز به آیین مهرپرستی روی آورده بودند.

منبع عکس: dreamstime.com. عکاس: ناشناس

پس از گذشت سال‌ها از وقوع فاجعه قتل مسیحیان در سال ۳۰۲ میلادی و در زمان پادشاهی تیرداد (یکی از پادشاهان اشکانی تبار ارمنیان)، مسیحیت به‌عنوان دین رسمی این کشور اعلام شد. در قرن‌های سوم تا ۶ میلادی برای بزرگداشت طاطاووس و یارانش در مسیر فرار آن‌ها از دست پادشاه ظالم، کلیساهایی با سنگ‌های سیاه و سفید بنا شدند که قره کلیسا یکی از آن‌ها است. ارامنه بر این باور هستند که جسد تاتائوس مقدس در سرداب سمت راست محراب کلیسای فعلی دفن شده است.

منبع عکس کاور: alikonline.ir. عکاس: ناشناس