آشنایی با انواع اسب‌های ایرانی و ویژگی‌های آن‌ها

اسب ایرانی همواره به‌عنوان نمادی از اصالت، زیبایی و قدرت در تاریخ و فرهنگ ایران شناخته شده است. نژادهای مختلف اسب ایرانی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، در طول تاریخ در عرصه‌های مختلفی همچون جنگ، سواری، ورزش و حمل و نقل مورد استفاده قرار گرفته‌اند. اسب‌های ایرانی نژاد‌های متعددی دارند که با آمیزش مصنوعی و طبیعی به وجود آمده‌اند؛ از جمله این اسب‌ها می‌توان به اسب کردی، اسب خزر، اسب قره باغ، اسب تالشی، اسب سیستانی، اسب دره شوری و اسب ایرانی ترکمن اشاره کرد. در ادامه انواع اسب‌های ایرانی را از جنبه‌های مختلفی بررسی خواهیم کرد؛ با ما همراه باشید.

اسب بومی ایران، نژاد اصلی اسب‌های امروزی در کشور محسوب می‌شود. تاریخچه ایران باستان نشان می‌دهد که کشور ما مهد پرورش اسب‌های زیبا و اصیل در دنیا بوده است. به‌گونه‌ای که در آن زمان، افراد زیادی به پرورش اسب مشغول بوده‌اند و این تعدد رنگ در اسب‌های ایران امروزی، به‌خاطر پرورش آن‌ها از دیرباز در ایران است. نژاد اسب‌های ایرانی هر‌یک بر‌ اساس تاریخچه و خصوصیاتی که دارند نام‌گذاری شده‌اند که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

اسب‌های کردی را به‌خاطر ظاهر زیبایشان می‌شناسند. اجداد آن‌ها به «نسایی» معروف هستند. «نسایی» نام جلگه‌ای است که این اسب‌ها در آن جا پرورش پیدا کرده‌اند. اسب‌های کرد به تغذیه کمی نیاز دارند و به استقامت بالا مشهور هستند؛ به‌طوری که در نواحی سرد کوهستانی از این اسب‌ها برای عبور از مناطق صعب العبور و امداد و نجات به‌جای وسایل نقلیه دیگر استفاده می‌شود. نژاد اسب کردی یکی از نژادهای باارزش و اصیل ایرانی به شمار می‌رود که در دنیا نیز بسیار مشهور شده است.

منبع: ایران آنلاین؛ عکاس: نامشخص

اسب خزر که آن را با نام‌هایی همچون «اسبچه خزر» و «اسب کاسپین» می‌شناسند، بیش از سه هزار سال قدمت دارد و نه‌تنها در ایران، بلکه در جهان به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین اسب‌ها شناخته می‌شود. جالب است بدانید کارشناسان، نژاد این اسب را به دوران قبل از تاریخ نسبت می‌دهند و ادعا می‌کنند استخوان‌های اجدادشان را در کنار حیوانات منقرض شده‌ای مانند دایناسور‌ها پیدا کرده‌اند.

منبع: انجمن حفاظت از اسب کاسپین؛ عکاس: نامشخص

در تاریخ کشور ما نیز این اسب حضور پر رنگی دارد و پادشاهانی مثل داریوش و کوروش هخامنشی با بستن این اسب به ارابه به شکار می‌پرداختند. تا سال‌های زیاد، افرادی گمان می‌کردند این اسب منقرض شده است؛ اما بعدها مشخص شد در منطقه خزر شهر آمل تعدادی از این نژاد خاص هنوز پرورش پیدا می‌کنند.

اسب قره باغ که آن را جزو اسب‌های باستانی ایران می‌دانند، از لحاظ ویژگی‌های ظاهری و ژنتیکی نسبت به سایر اسب‌های ایرانی وضعیت مناسب‌تری دارد؛ اما به‌عنوان نژاد اسب ایرانی تاکنون ثبت جهانی نشده است. این اسب‌ها در مناطق کوهستانی زندگی می‌کنند؛ جثه‌ای متوسط دارند و عضلات آن‌ها متناسب با زندگی در شرایط کوهستانی است. از اسب‌های قره باغ در ورزش‌های چوگان، کالسکه‌رانی و آموزش سوارکاری به کودکان و نوجوانان استفاده می‌شود.

منبع: aradbranding.com؛ عکاس: نامشخص

اسب‌های تالشی به‌خاطر مقاومت بالایی که از خود نشان می‌دهند، در مسیر‌های سراشیبی از آن‌ها استفاده می‌شود. مردم تالش برای انجام کار‌های خود از آن‌ها استفاده می‌کنند. جالب است بدانید که در فصولی از سال که نیازی به وجود اسب‌ها نیست و محلی برای نگه‌داری و تمرین دادن آن‌ها وجود ندارد، مردم آن‌ها را در شالیزارها آزاد می‌کنند و تعداد زیادی از این اسب‌ها بعد‌ها بر‌ اثر تصادف جانشان را از دست می‌دهند.

منبع: aradbranding.com؛ عکاس: نامشخص

اسب سیستانی همان‌گونه که از نامش پیدا است، در منطقه سیستان و بلوچستان زندگی می‌کند؛ ولی به‌خاطر سهل‌انگاری‌های صورت گرفته در معرض انقراض قرار دارد و تنها تعداد کمی از آن‌ در مرز‌های سیستان و بلوچستان باقی مانده است. اسب‌های سیستانی، عضلاتی قوی و توانمند و وزنی سنگین دارند و آرام، صبور و فرمان‌بردار هستند. از اسب سیستانی برای کارهایی مثل بارکشی و در مراسم‌های محلی سیستان و بلوچستان استفاده می‌شود.

منبع: تارگتینو؛ عکاس: نامشخص

اسب‌های دره شوری یکی از زیبا‌ترین و با‌اصالت‌ترین اسب‌های ایرانی هستند. اسناد تاریخی نشان می‌دهند که اولین بار عشایر و اقوام بیابان‌گرد آن‌ها را رام کرده‌اند. این اسب‌ ایرانی زیبا، حاصل آمیزش مصنوعی و طبیعی اسب‌های فلات ایران هستند. اسب‌های دره‌شوری به‌خاطر دم برافراشته و زیبایشان شهرت دارند و اسب موردعلاقه سوارکاران محسوب می‌شوند.

منبع: bultannews.com؛ عکاس: نامشخص

اسب ایرانی ترکمن، یکی از اسب‌های محبوب در طول تاریخ کشورمان است و پادشاهانی مثل داریوش هخامنشی از علاقه‌مندان به این نژاد اسب ایرانی بوده‌اند. بعضی کتاب‌ها نوشته‌اند سپاه داریوش هخامنشی بیش از ۳۰ هزار راس اسب ترکمن داشته است. شواهد و اسناد تاریخی نشان می‌دهند که در گذشته اسب‌های ترکمن همراه با اربابان خود در گورستان دفن می‌شدند؛ زیرا معتقد بودند آن‌ها همراه با سروران خود به جهان آخرت خواهند رفت.

اسب ترکمن در منطقه ترکمن صحرا و ترکمنستان پرورش داده می‌شود. این اسب‌ها اغلب به رنگ خاکستری، سفید و قهوه‌ای هستند و بدنی کشیده و لاغر دارند. شکم آن‌ها برخلاف بسیاری از نژادها، تخت است.

منبع: horsezz.com؛ عکاس: نامشخص

امروزه نژاد‌های اسب ترکمن را در سه گروه جای داده‌اند:

• نژاد یمود (یموت): یموت نام کوچ‌نشینانی است که جزو طایفه ترکمن‌ها بودند. مردم ترکمنی که ساکن شهرهای گنبد کاووس، آق قلای بندر ترکمن و گمیشان هستند، طایفه کوچ نشینان ترکمن را تشکیل می‌دهند. آن‌ها در زمان کوچ برای عبور از مناطق صعب العبور، نیازمند اسب‌هایی قدرتمند بودند؛ بنا‌براین اسب‌های ترکمن را با اسب‌های عرب و فلات ایران آمیزش دادند. به‌گونه‌ای که برخی از ویژگی‌های اسب عرب را به‌وضوح در نژاد یموت اسب‌های ترکمن می‌توان دید. اسب‌های یموت خود در دو تیره‌ «یمر علی» و «گتمن» جای می‌گیرند.
• نژاد آخال تکه: آخال تکه یکی از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین نژادهای اسب جهان است که در بیابان‌های ترکمنستان پرورش داده می‌شود.آخال تکه علاوه بر ایران و ترکمنستان، در کشور‌هایی مانند روسیه نیز پرورش پیدا می‌کند. این اسب‌ها به‌دلیل زیبایی، استقامت و سرعت خود مشهور هستند.

منبع: ویکی‌مدیا؛ عکاس: Artur Baboev

• نژاد چناران: اسب‌های نژاد چناران سازگاری بالایی در شرایط سخت از نظر آب و هوایی، بیماری، تغذیه و... از خود نشان می‌دهند. از لحاظ رفتاری، بیشترین میزان شباهت را به اسب‌های عربی دارند. اسب‌های نژاد چناران همچنین یکی از مشهور‌ترین اسب‌های سوارکاری در آسیا محسوب می‌شوند. دیر بالغ بودن، ویژگی مشترک تمام اسب‌های ترکمن است و نژاد چناران نیز از این قائده مستثنا نیست. همچنین اسب‌های نژاد چناران عمر مفید و ورزشی بالاتری نسبت به اسب‌های یموت و آخال تکه دارند و بهترین گزینه برای رشته سوارکاری محسوب می‌شوند.

اسب نماد نجابت و زیبایی است و از اصیل‌ترین حیوانات در تاریخچه ایران باستان محسوب می‌شود. این حیوان دوست‌داشتنی در طول هزاران سال همزیستی مسالمت‌آمیزی با انسان‌ها داشته و در بسیاری از موارد به‌عنوان رفیق و همراه انسان‌ها در شرایط سخت شناخته شده است. باستان‌شناسان قدمت و پیشینه اولین اسب‌ها را به سه هزار سال قبل از میلاد مسیح نسبت داده‌اند. گفتنی است که نزدیک به چهار هزار سال قبل انسان شروع به اهلی کردن این حیوان کرد.

منبع: pinterest.co.uk؛ عکاس: نامشخص

چیزی که امروزه به‌عنوان نژاد اسب می‌شناسیم، در واقع مجموعه‌ای از خصوصیات مختلف بدنی و صفت‌های ظاهری است که اسب‌های مختلف را از یکدیگر جدا می‌کند. معمولا نژاد اسب‌ها به سه دسته کلی تقسیم می‌شود:

• پرحرارت: این اسب‌ها می‌توانند با سرعت‌های بالا بدوند.
• خونسرد: اسب خونسرد برای کارهای سنگین و با سرعت کم مثل بارکشی مناسب است.
• خون‌گرم: این اسب‌ها ترکیبی از خصوصیات اسب‌های پرحرارت و خونسرد را دارند و معمولا برای سوارکاری و اهداف آموزشی استفاده می‌شوند.

امروزه بیش از ۳۰۰ نژاد پرورشی اسب در جهان وجود دارد که هریک از آن‌ها خصوصیات منحصربه‌فردی دارند. در ایران نژاد‌های اسب بسیاری پرورش پیدا می‌کنند و کشور ما مشهور‌ترین نژادهای اسب‌های قدیمی جهان را در خود جای داده است.

از بهترین نژادهای اسب ایرانی می‌توان به اسب‌های کرد، قره باغ، ترکمن، دره شوری، خزر، سیستانی و تالشی اشاره کرد. از میان این نژادها نمی‌توان یک نژاد خاص را به‌عنوان زیباترین انتخاب کرد؛ چراکه همه اسب‌ها زیبایی خاص و منحصربه‌فرد خود را دارند.

منبع: همشهری آنلاین؛ عکاس: نامشخص

اگر بخواهیم نگاهی به مسابقات زیبایی اسب برگزار شده در کشورمان داشته باشیم، در سی‌وچهارمین دوره جشنواره زیبایی اسب ایران که در آبان ماه سال ۱۴۰۲ شمسی در شهرستان اشکذر استان یزد برگزار شد، عنوان زیباترین اسب اصیل ایرانی به یک اسب‌ ایرانی سفید اعطا شد.

منبع: ghoghnos.net؛ عکاس: نامشخص

‌گران‌ترین اسب‌های ایران در دوران پیش از انقلاب، اسب‌های کورس بودند؛ اما اکنون اسب‌های پرشی از گران‌ترین اسب‌های موجود در بازار ایران محسوب می‌شوند. آقای «حمید رادان» گران‌ترین اسب ایران را در اختیار دارد. این اسب «ریوانجی» نام دارد و آن را در یک حراج در آمریکا به‌قیمت ۳۲۰ هزار دلار خریداری کرد. البته برخی نیز اسب سردار آزمون، فوتبالیست مطرح کشورمان را گران‌ترین اسب ایران می‌دانند.

منبع: ورزش سه؛ عکاس: نامشخص

در این مقاله نژاد‌های اسب ایرانی اصیل را کامل بررسی کردیم. قیمت‌ اسب‌های ایرانی موجود در بازار را بررسی کردیم و در‌نهایت شما را با گران‌ترین اسب ایران و صاحب آن آشنا کردیم. اگر شما در این زمینه تخصصی دارید و می‌توانید نکته‌ جامانده‌ای را به این مقاله اضافه کنید، در بخش نظرات آن را با کاربران کجارو در میان بگذارید.

منبع عکس کاور: pikbest.com؛ عکاس: نامشخص