داریوش کبیر؛ قدرتمندترین امپراتور هخامنشی
داریوش یکم، معمار بنای امپراتوری مقتدر هخامنشی، بزرگترین و باهوش‌ترین پادشاه این سلسله بود و اقدامات زیادی برای ایران انجام داد.
داریوش یکم معروف به داریوش بزرگ از برجسته‌ترین شاهان ایران قبل از اسلام و مهم‌ترین پادشاه سلسله هخامنشی است. در دوره او امپراتوری هخامنشی به اوج قدرت دست یافت. از او آثار تاریخی و کتیبه‌های زیادی بر جای مانده که نشان‌دهنده تثبیت قدرت سیاسی و اقتصادی ایران در عصر اوست.
داریوش یکم نخستین پادشاه ایران باستان است که حوادث زمانه پادشاهی خود و حتی پیش از به تخت نشستن خود را در کتیبه‌های مختلف به تحریر درآورده و هر پژوهشگری را از رویدادهای قرون ششم و پنجم پیش از میلاد و قبل از آن، آگاه می‌کند. داریوش یکم بزرگترین پادشاه عصر خود در جهان باستان بوده است.
هرآنچه باید درباره داریوش کبیر بدانید:
- داریوش هخامنشی کیست؟
- زندگی‌نامه داریوش
- خدمات داریوش بزرگ
- داریوش هخامنشی چگونه کشته شد؟
- آرامگاه داریوش بزرگ
منبع عکس:ناشناس
داریوش هخامنشی کیست؟
داریوش اول پسر ساتراپی به نام ویشتاسپ بود که در پارت امارت داشت و از شاخه جانبی دودمان هخامنشی برخاسته بود. کمبوجیه او را فرمانده گارد محافظ شخصی خود کرده بود و در همین سمت در سفر جنگی کمبودجیه به مصر او را با خود همراه کرد.
۶ تن از هم‌پیمانان داریوش بعد از مرگ بردیای دروغین، او را به‌عنوان شاه انتخاب کردند. داریوش با اینکه خود را از دودمان هخامنشی معرفی کرد، برای مشروعیت پادشاهی خود با دختران کوروش ازدواج کرد تا تعلق خود به خاندان هخامنشی را محکم‌تر کند. داریوش یکم آزادمنش بود و به ملل و اقوامی که در قلمرو گسترده امپراتوری هخامنشی بودند توجه خاصی داشت و می‌کوشید تا خواست‌ها و نیازهای آن‌ها را برآورده کند. داریوش فردی سیاستمدار و تندخو بود؛ اما به دیانت مردم قلمروش احترام می‌گذاشت و با ملل زیر سلطه خود با رافت برخورد می‌کرد؛ اما با حکام نالایق برخورد سختی داشت و به آن‌ها رحم نمی‌کرد.
داریوش شورش‌های زیادی را در عصر خود سرکوب کرد. او این حرکت گسترده را به‌وسیله سپاهیان وفادارش انجام داد. این کار که پیامدش نظم و امنیت بود در سال ۵۱۷ قبل از میلاد به پایان رسید. سنگ‌نبشته سه زبانه داریوش بر دامنه کوه بیستون بین کرمانشاه و همدان نشان‌دهنده قاطعیت داریوش در از بین بردن بردیای دروغین است. محتوای کتیبه داریوش سند کاملی درباره زندگی سیاسی، نظامی و خاندان سلطنتی اوست.
منبع عکس: ناشناس
زندگی‌نامه داریوش
داریوش یکم پسر ویشتاسپ از تبار هخامنشیان و متعلق به شاخه شرقی آن دودمان بود. او امیرزاده‌ای بود که پدرش والی باختر بود. پس از هخامنش هفت پادشاه به سلطنت رسیدند و داریوش به این ترتیب نهمین پادشاه از این دودمان است. داریوش وقتی به دوره جوانی رسید به‌دلیل بی‌پروایی که داشت، توان لازم را برای ورود به سیستم نظامی را یافت و وارد ارتش شد.
داریوش در کتیبه توجیهی خود برای اثبات مشروعیتش و در سنگ‌نبشته‌های دیگر، بر هخامنشی بودن خود تاکید می‌کند. یحتمل داریوش دروغ نمی‌گوید و اسلاف او به شاخه از هخامنشیان تعلق داشته‌اند. پافشاری داریوش بر هخامنشی بودن خود به این دلیل است که او می‌خواهد قوانین ایرانیان را بی‌اعتبار نکند و به سنن پیشین و عملکرد نیاکان خود احترام بگذارد و خود را از نژاد و تبار شاهان بداند. داریوش با آتوسا دختر کوروش ازدواج کرد تا هرچه بیشتر به خاندان هخامنشی نزدیک شود.
منابع تاریخی اطلاعات چندانی از دوره نوجوانی داریوش به دست نمی‌دهند؛ اما احتمالا سال‌های نوجوانی او با سال‌های پایانی حکومت کوروش مصادف بوده است. بعد از کشته شدن ناگهانی کوروش در سال ۵۲۹ قبل از میلاد در شمال شرقی ایران به دست ماساژت‌ها، و به قدرت رسیدن کمبوجیه در دربار او مدارج نظامی را با موفقیت پشت سر گذاشت. داریوش به‌عنوان سربازی باهوش تا درجه امیرلشکری و نیزه‌دار شخصی شاه پیش رفت و در دوره کمبوجیه با حفظ سمت امیر لشکری به‌عنوان فرمانده گارد سلطنتی در صف مقدم نیزه‌داران، به مصر اعزام شد.
داریوش به‌عنوان چهره مورد اعتماد کمبودجیه در سن ۲۸ سالگی در همان سال ۵۲۲ پیش از میلاد فرمانده رسته نیزه‌داران هخامنشان در مصر شد. داریوش در همین سال به تخت شاهی نشست و گئومات مغ را دستگیر کرد و او را کشت. برخی به تبعیت از پرسیکا اثر کتزیاس، داریوش را در این زمان ۳۶ ساله دانسته‌اند. در این سال کمبوجیه پسر و جانشین کوروش درگذشت و بردیای دروغین از غیبت شاه در کشور بهره گرفت و قیام کرد. بردیا خود را شاه خواند و به‌مدت سه تا ۶ ماه بر اریکه قدرت بود و پیش از پایان همان سال داریوش او را از تخت به زیر کشید و خود جای او نشست. داریوش در هنگام مرگ کمتر از ۷۰ سال عمر داشت.
همسران داریوش پارسی بودند. او دو دختر کوروش و یک دختر از بردیا به زنی گرفت. داریوش پس از جلوس به تخت سلطنت، کشور را به ساتراپی‌ها تقسیم کرد، والیانی بر آن‌ها گماشت و دستور داد که مالیات و باج و خراج دریافتی را به خزانه هخامنشی ارسال کنند.
در دوره پادشاهی داریوش، به یونان و مصر لشکرکشی‌هایی انجام شد. داریوش یکم به تلافی حمله یونان به سارد تصمیم گرفت به یونان حمله کند؛ اما در جنگ ماراتن شکست خورد و مهلتی برای جبران آن پیدا نکرد.
منبع عکس:wikipedia
خدمات داریوش بزرگ
پژوهشگران داریوش را شاهی واقع‌بین دوراندیش و دارای اراده‌ای قوی و عزم راسخ ارزیابی می‌کنند که عملکرد مثبتی داشته و خدمات بزرگی برای کشور انجام داده است.
- داریوش در انتخاب مسئولان کشوری، امیران لشگری و سایر اداره کنندگان امور مردم و ولایت نظر صائب داشت و به‌لحاظ اینکه بیش از اندازه حساس و دقیق بود، در انتخاب افراد دچار لغزش و اشتباه نمی‌شد.
- داریوش با دولت‌های مغلوب رفتاری ملایم و معقول داشت. اگر داریوش به تخت نمی‌نشست، عمر حاکمیت دولت هخامنشی کمتر می‌شد.
- او نظام شاهنشاهی را از نو تاسیس کرد و تشکیلاتی نو را ایجاد کرد. در عهد حکومت او ایران بیشترین وسعت خود را تجربه کرد و پس از او دوره بی‌کفایتی شاهان هخامنشی شروع شد.
منبع عکس: ناشناس
- داریوش قانون کشور را اصلاح کرد و قوانین جدیدی با نام «قوانین خوب» برای کشور تصویب کرد و توانست آرامش را بر کشور حاکم کند تا در پناه آن آرامش، به حل مشکلات دیگر بپردازد.داریوش قوانین جدیدی با عنوان «قوانین خوب» برای ادراه کشور تصویب کرد
- داریوش ملاک اخذ و میزان مالیات را بر مرغوبیت زمین و حجم محصول برداشت شده گذاشت و کنترل بر کارکرد زمین‌داران را نیز به‌طور مستمر و دقیق مد نظر داشت.
- اصلاح جاده‌های نظامی و کاروانی و تسطیح و ایجاد امنیت در آن‌ها در نظر شاه اهمیت زیادی داشت. احداث بزرگراه شاهی از سارد به شوش و تاسیس کاروان‌سراها از اهم این اقدامات در این زمینه بود. طول راه شاهی حدود ۲۵۰۰ کیلومتر بود و در مسیر آن ۱۱۰ کاروان‌سرا وجود داشت. کاروان‌سراها برای تجدید آذوقه نظامیان، ماموران امنیتی و کاروانیان، تاسیس شده بودند و با یکدیگر ۲۵ کیلومتر فاصله داشتند.
- داریوش برای ایجاد سهولت در امر معاملات دولتی اقدام به ضرب سکه‌های طلا به نام دریک یا زریک کرد.
منبع عکس: دنیای اقتصاد
- تعریض کانال سوئز جهت عبور و مرور آسان کشتی‌های تجارتی و تامین منافع اقتصادی دولت هخامنشی از دیگر اقدامات اوست؛ چون داریوش قصد داشت دریای مغرب را به دریای سرخ ارتباط دهد.
- داریوش در ابتدای پادشاهی خود کشور را به ۲۲ ساتراپی (استان) تقسیم کرد. او این کار را به‌دلیل سهولت در امر وصول مالیات و سایر عایدات دولتی، کنترل بر اوضاع ایالات، ایجاد امنیت و گرفتن آمار دقیق از نیروی انسانی به‌شکل گردآوری سرباز، انجام داد. داریوش یکم برای کنترل بر امور ساتراپی‌ها و مردم ولایات از نیروهای امنیتی و نظامی بهره می‌‌‌گرفت.تشکیل «سپاه جاویدان» یا «سپاه بی‌مرگ» از ابتکارات داریوش یکم بود
- تشکیل سپاه جاویدان یا سپاه بی‌مرگ به تعداد ۱۰,۰۰۰ نفر از دیگر اقدامات داریوش است. از این رقم ۴۰۰۰ نفر از سواره و پیاده نظام ویژه ایجاد امنیت، نظم، حفاظت و حراست از کاخ سلطنتی بودند. چالاکی سپاه جاویدان را در برخی منابع یونانی ستوده‌اند. این سپاه در جنگ‌ها به‌عنوان نیروی واکنش سریع وارد عمل می‌شد.
منبع عکس: سایت موزه ایران باستان
- ایجاد پیک سریع‌السیر از دیگر خلاقیت‌های داریوش بود. این پیک‌ها اخبار را از سراسر امپراتوری جمع می‌کردند و سریع‌السیر به مرکز انتقال می‌دادند. آن‌ها اسب‌های تازه نفس را در میانه راه دریافت کرده و با تجدید قوا عملیات خود را تا رسیدن به مقصد دنبال می‌کردند. پیک‌ها در انتقال اخبار نظامی و امنیتی مهارت ویژه داشتند و بسیار مطمئن و رازدار عمل می‌کردند.
- داریوش بنای کاخ شوش را که از زمان کوروش بر جای مانده بود متحول و تکمیل کرد و تالارها و تاسیسات جدیدی در آن ساخت. داریوش برای تکمیل کاخ، چوب سدر را از فینیقیه، عاج را از هند، فیروزه و دیگر سنگ‌های زینتی را از مصر، حبشه و عربستان، لعل را از بدخشان و کاشی‌های منقوش و لعابدار را از بابل وارد کرد.دستور تکمیل بنای کاخ شوش و ساخت بنای تخت جمشید را داریوش یکم داد
- داریوش دستور بنای تخت جمشید در سال ۵۱۸ قبل از میلاد را داد. مجموعه تخت جمشید مهم‌ترین و شگفت‌انگیزترین اثر معماری دوره هخامنشی است و چگونگی بر پا شدن این بنای عظیم تا به امروز هم جزو اسرار جهان باستان است. ساختمان بنا در سال ۵۱۸ به دستور داریوش گذاشته شد. معماران ایرانی تلاش کردند تا در ساخت تخت جمشید سنت‌های ایرانی را حفظ کنند، از این‌رو تخت‌گاهی ساختند که همانند پاسارگاد و مسجد سلیمان پشت به کوه رحمت باشد. تخت جمشید بناهایی چون تالار آپادانا، تالار سه دروازه، حیاط هدیش و کاخ تچر را شامل می‌شد.
منبع عکس: ناشناس
کتیبه‌های داریوش هخامنشی
از داریوش هخامنشی کتیبه‌های زیادی بر جای مانده است که تاریخ این دوره را نشان می‌دهد. کتیبه‌ها عبارت‌اند از:
- کتیبه‌های فارس: این کتیبه‌ها را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: ۱. کتیبه‌های تخت جمشید که شامل هفت کتیبه باقی مانده از داریوش می‌شوند که محتوای آن‌ها معرفی داریوش است. ۲. کتیبه‌های نقش رستم که در شمال تخت جمشید در نقش رستم واقع شده‌اند و چند کتیبه کوچک را شامل می‌شوند که داریوش در آن‌ها به معرفی خود پرداخته است.کتیبه بیستون به سه زبان نوشته شده و سندی مهم از عملکرد داریوش است
- کتیبه بیستون: این کتیبه روی یک صخره عمودی در ارتفاع ۵٫۶۷ متر در کرمانشاه قرار دارد. کتیبه بیستون به سه زبان فارسی باستان، اکدی و ایلامی نوشته شده و یکی از مهم‌ترین و مفصل‌ترین کتیبه‌های باقی مانده از دوره هخامنشی است. داریوش در این کتیبه از پیروزی بر بردیای دروغین و شورش‌های آغاز فرمانروایی خود یاد می‌کند.
منبع عکس:wikipedia
- کتیبه‌های شوش: در شوش ۱۹ کتیبه از داریوش به‌جای مانده که محتوای آن‌ها ستایش اهورامزدا، معرفی داریوش، فهرست کشورهایی که خراج می‌دادند و شیوه حکومت و شرح برخی فعالیت‌های وی در آن‌ها آمده است.
- کتیبه‌های سوئز: این کتیبه‌ها در مصر و در ۳۳ کیلومتری کانال سوئز هستند و سه کتیبه را شامل می‌شوند. کتیبه‌ها به سه زبان فارسی باستان، ایلامی و اکدی در ۱۲ سطر نوشته شده‌اند و محتوای آن‌ها علاوه بر مدح اهورامزدا به توضیح فعالیت‌های داریوش برای ساخت کانال سوئز می‌پردازد.کتیبه کانال سوئز کتیبه‌ای سه زبانه با شرح ساخت کانال است
- کتیبه الوند: این کتیبه سه زبانه روی کوه الوند در جنوب غرب همدان واقع شده است. متن فارسی باستان این کتیبه ۲۰ سطر دارد که در آن به ستایش اهورامزدا و معرفی داریوش پرداخته شده است.
- کتیبه همدان: کتیبه همدان نیز به سه زبان فارسی باستان، ایلامی و اکدی روی یک لوح زرین و سیمین نوشته شده و شامل معرفی داریوش و کشورهای تحت فرمانروایی او می‌شود.
منبع عکس: تسنیم
داریوش هخامنشی چگونه کشته شد؟
داریوش با شنیدن خبر شکست ماراتن، خشمگین شد. او از قبل به‌دلیل یورش ایونی‌ها به سارد و آتش زدن آن، عصبانی بود و با شکست ماراتن، خشمش دوچندان شد. او تصمیم گرفت برای جبران شکست ماراتن به یونان حمله کند؛ ازاین‌رو، به ساتراپی‌ها مامور فرستاد تا ساز و برگ جنگی بیشتری فراهم کنند و در اختیار او بگذارند و پس از جمع‌آوری نیرو و تجهیزات لازم دستور حمله به یونان را صادر کرد. از این هنگام به‌مدت سه سال ایران و یونان در جنگ بودند؛ اما داریوش نتوانست انتقام خود را از آتن بگیرد و مرزهای ایران را تا آتن گسترش دهد.
هم‌زمان با جنگ‌های ایران و یونان، شورش‌هایی در مصر علیه داریوش شکل گرفت و نیروی داریوش را به مقدار زیادی تحلیل برد. توان داریوش در این گیر و دار کاهش یافت و او بعد از ۳۶ سال سلطنت در سال ۴۸۶ پیش از میلاد فوت کند. جسد داریوش را بعد از مرگ، مومیایی کردند و آن را در آرامگاهی صخره‌ای که از قبل برای او آماده کرده بودند به خاک سپردند. او پیش از مرگش پسر بزرگش خشایارشاه را که نوه دختری کوروش بود، به‌عنوان وارث تاج‌وتخت انتخاب کرد.
منبع عکس: ناشناس
آرامگاه داریوش بزرگ
آرامگاه داریوش یکم هخامنشی در دامنه کوه حاجی آباد در نقش رستم واقع شده است. این آرامگاه در مرودشت فارس روی ارتفاع ۲۶ متری از سطح زمین قرار دارد و آرامگاه خانوادگی شاهان هخامنشی است. این مکان یکی از ارزشمندترین یادمان‌های سلسله هخامنشی است که در نزد گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ کهن ایران، در داخل و خارج از کشور جایگاه خاصی دارد.
شکل ظاهری آرامگاه داریوش یکم به‌شکل یک صلیب است که چهار جهت آن مساوی هستند. آنچه در این آرامگاه برای گردشگران جذاب است، پیکر تراشیده داریوش یکم است که در قسمت بالای آرامگاه قرار دارد و ۷۰٫۲ متر بلندی آن است. داریوش در سمت چپ با حالتی نیم رخ روی یک سکوی سه پله‌ای به ست راست ایستاده است. تاج داریوش کنگره‌دار است و ردایی بلند با آستین گشاد و پرچین بر تن دارد که با رنگ‌هایی درخشان تزیین شده‌اند. در دست چپ داریوش کمانی به حالت عمودی قرار دارد. او دست راستش را به حالت دعا و نیایش به‌سمت جلو گرفته است و با انگشت به نماد فروهر اشاره می‌کند. نقش‌های آرامگاه داریوش یکم رنگی بوده‌اند. برخی باستان‌شناسان با تحقیق روی این آرامگاه وجود رنگ آبی، سبز، قهوه‌ای و قرمز را روی آن تایید کرد‌ه‌اند.
- آدرس آرامگاه داریوش: شیراز، مرودشت، نقش رستم، آرامگاه شاهان هخامنشی (مشاهده نقشه)
منبع عکس: wikipedia
داریوش یکم معمار بنای امپراتوری مقتدر هخامنشی است که ابداعات و اصلاحات او در زمینه‌های مختلف در طول حاکمیتش کم‌نظیر بوده است و از نبوغ بی‌مانند او حکایت می‌کند. در شاهکارهای معماری و هنری عصر او مانند بنای تخت جمشید و کاخ شوش، هنر ایرانی مشاهده می‌شود؛ هنری که تا ۲۰۰ سال پس از او نیز عظمت و اعتبار خود را حفظ کرد. در عصر داریوش تعداد زیادی از اقوام و ملل در کنار هم رشد کردند. هنر و میراث فرهنگی آن‌ها در هم آمیخته شد و میراث هنری آسیای صغیر و تمدن‌های اژه‌ای نیز در هنر هخامنشیان آمیخته و پایگاهی جدید یافتند. کتیبه گویا و شگفت‌انگیز داریوش در کاخ شوش سندی است که این ادعا را ثابت می‌کند. در این مقاله زندگی و اقدامات داریوش را به‌طور مختصر برای شما بازگو کردیم. شما نیز نظرهای خود را در مورد داریوش با کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.
پرسش‌های متداول
داریوش هخامنشی کیست؟
داریوش یکم چند همسر داشت؟
کتیبه‌های به‌جای‌مانده از داریوش هخامنشی کدامند؟
آرامگاه داریوش بزرگ کجاست؟
منبع عکس کاور:wikipwdia
دیدگاه