تاریخچه وافل: چگونه یک خوراکی قرون وسطایی به دنیای مدرن راه پیدا کرد؟
وافل‌ها در طول قرن‌ها، از کرستولاهای ساده به شیرینی‌های پیچیده‌تری تبدیل شدند و حال، به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین دسرها در سراسر جهان شناخته می‌شوند.
وافل، خوراکی محبوب امروزی، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین دسرهای جهان شناخته می‌شود. در واقع، این خوراکی خوش‌طعم، ریشه‌های تاریخی عمیقی دارد که به دوران باستان برمی‌گردد. خاستگاه اولیه آن، ممکن است به بیسکویت‌هایی به نام «کرستولا» (Crustula) در روم باستان برسد که به‌طور ویژه در آیین‌های مذهبی و همچنین، به‌عنوان پاداش برای دانش‌آموزان برتر به کار می‌رفت. این بیسکویت‌های تخت که با ترکیبات اولیه‌ای شبیه وافل‌های مدرن تهیه می‌شدند، از طریق مسیرهای تجاری و مهاجرت‌های فرهنگی، به دیگر مناطق اروپا و سرانجام به قاره آمریکا راه یافتند.
وافل‌های امروزی از مایه خمیر تخمیری پخته شده بین دو صفحه مشبک به دست می‌آیند. این دسر را اغلب با عسل، خامه، شیره یا مربا و برای صبحانه یا میان‌وعده سرو می‌کنند. وافل‌ها در کشورهای شمال‌غربی اروپا و همچنین، آمریکا و آسیا بسیار محبوب هستند؛ دسرهایی که می‌توانند ترد، شیرین یا نمکی با شیارهای عمیق یا کم‌عمق باشند. بیشترین تنوع وافل را می‌توانید در بلژیک پیدا کنید؛ جایی که آن را با عنوان «گوفر» (gaufres) می‌شناسند.
وافل‌هایی که اکنون در سراسر دنیا شناخته می‌شوند، نه‌تنها به‌عنوان یک میان‌وعده خوشمزه، بلکه به‌عنوان بخشی از تاریخ فرهنگی مناطقی از جهان اهمیت دارند. سیر تغییر و تحول این خوراکی خوش‌طعم، نشان می‌دهد که چگونه یک سنت باستانی، می‌تواند همچنان جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ‌های مختلف داشته باشد.
با تاریخچه شکل‌گیری و گسترش وافل بیشتر آشنا شوید:
خاستگاه وافل؛ کرستولا
به گفته کارشناسان، منشا وافل‌های امروزی به هزاران سال قبل بر می‌گردد و این امکان وجود دارد که از دسر موردعلاقه رومیان باستان، موسوم به کرستولا، نشئت گرفته باشند؛ خوراکی که در واقع، نوعی بیسکویت شیرین و ترد به حساب می‌آمد.
«جورجیو فرانچتی» (Giorgio Franchetti)، نویسنده کتاب «غذا خوردن با رومیان باستان» (Dining With The Ancient Romans) و پژوهشگر غذاهای باستانی نیز معتقد است که این بیسکویت‌های قدیمی، احتمالا الهام‌بخش وافل‌های امروزی هستند. به گفته او، واژه «کروستولوم» (crustulum) در لاتین، به‌معنای بیسکویت‌های ترد با پوسته‌ای شکننده است که به‌راحتی در دهان آب می‌شود.
کرستولا رومی؛ منبع عکس: cnn؛ نام عکاس: نامشخص
در حال حاضر، شواهد تاریخی دقیقی درباره شکل‌گیری «کرستولا» وجود ندارد؛ اما «فرانچتی» معتقد است که این بیسکویت‌ها، احتمالا بیسکویت‌های صاف و کم عمقی بودند که با مواد اولیه مشابه وافل‌های مدرن، تهیه و بین دو آهن داغ پخته می‌شدند. هرچند مشخص نیست که آیا «کرستولا» شیارهای خاص وافل‌های امروزی را داشته یا نداشته است؛ اما به نظر می‌رسد که روش پخت آن‌ها، شباهت زیادی به روش وافل‌پزی امروزی داشت.
بر اساس تحقیقات انجام‌شده توسط «فرانچتی»، به نظر می‌رسد که «کرستولا»، تکامل شیرینی از «پانيس ابلیوس» (panis obelius)، نان ویژه‌ای با زیتون یا انجیر تازه است؛ این نان، توسط یونانیان باستان تهیه و بین دو آهن پخته می‌شد و سپس، در مراسم خاصی به نام «دیونیسوس» (Dionysus) به مصرف می‌رسید.
فرانچتی می‌گوید:
کرستولاها، بیسکویت‌های بسیار ساده‌ای بودند که از آرد، عسل و چربی حیوانی تهیه می‌شدند. امروزه، وافل‌ها را با کره درست می‌کنند؛ اما در نوشته‌های «پلینیوس بزرگ» (Pliny the Elder)، فیلسوف رومی، آمده است که استفاده از کره، اشراف‌زادگان مغرور را از طبقه پایین‌تر، متمایز می‌کرد.
نقاشی قدیمی از تاریخچه وافل؛ منبع تصویر: cassidycash؛ نام تصویرگر: نامشخص
فرانچتی پس از کشف و بررسی نوشته‌هایی مربوط به «کرستولا» از «پلینیوس بزرگ» و شاعر غزلیات رومی، «هوراس» (Horace)، همکاری خود را با باستان‌شناس و آشپز معروفی به نام «کریستینا کنته» (Cristina Conte) آغاز کرد تا این خوراکی باستانی را احیا کند. رومیان، علاقه بسیاری به پنیر داشتند؛ اما از کره خوششان نمی‌آمد و آن را محصول فرعی نامطلوبی از شیر می‌دانستند که بیشتر، برای لوازم آرایشی مورد استفاده قرار می‌گرفت. آن‌ها به‌جای کره، کرستولاهای خود را با چربی حیوانی یا به عبارتی، «دنبه» درست می‌کردند.
گمان می‌رود که این بیسکویت‌ها، در ابتدا در مراسم مذهبی رومی‌ها به مصرف می‌رسیدند و توسط فروشندگان دوره‌گردی به نام «کرستولاری» (crustulari) فروخته می‌شدند؛ آن‌ها در کوچه‌های روم باستان و معمولا نزدیک معابد و اماکن مذهبی حضور داشتند.
«فرانچتی» توضیح می‌دهد که این شیرینی‌های محبوب، بعدها به‌نوعی پاداش تبدیل شدند که معلمان شاغل در خانه‌های ثروتمندان، به بهترین شاگردان خود اهدا می‌کردند.
منبع عکس: marcellinaincucina؛ نام عکاس: نامشخص
حلقه ارتباطی؛ فراتلا
بیسکویت‌های وافل ایتالیایی موسوم به «فراتلا» (Ferratella) یا «فراتله» (Ferratelle) که با یک دستگاه پرس آهنی ساخته می‌شوند، به‌عنوان حلقه ارتباطی میان «کرستولا» و «وافل‌ها» در نظر گرفته می‌شوند.
شاعر رومی، «هوراس»، در اشعار طنز خود می‌نویسد که اغلب معلمان، به کودکان «کرستولا» می‌دادند تا آن‌ها را به یادگیری حروف الفبا تشویق کنند. با گذشت زمان، این بیسکویت‌های ساده و خوش‌طعم، جایگاه مهمی را در مراسم ضیافت به‌دست آوردند و در پایان وعده غذایی، به‌عنوان دسر سرو می‌شدند. این شیرینی‌ها به‌قدری نزد نویسندگان رومی محبوب بودند که حتی برخی از آن‌ها، نام «کرستولا» را در آثار خود ذکر کرده‌اند.
دستگاه ساده و آهنی فراتلا ایتالیایی؛ منبع عکس: cnn؛ نام عکاس: Guido Paradisi
طنزپرداز «گایوس لوسیلیوس» (Gaius Lucilius) که به‌عنوان ابداع‌کننده طنز رومی شناخته می‌شود، در جایی نوشته است:
در خلوت خود، از افراط در خوردن «کرستولا» لذت می‌برد.
نویسندگان دیگری مانند نمایشنامه‌نویسی موسوم به «پلاوتوس» (Plautus) و فیلسوفانی به نام «سنکا» (Seneca) و «لوکیوس آپولیوس» (Lucius Apuleius) نیز در نوشته‌های خود، به این شیرینی محبوب اشاره کرده‌اند.
به گفته «فرانچتی»، «کرستولا» پس از ظهور مسیحیت، به دستورهای غذایی مسیحی نیز راه پیدا کرد؛ اما اینکه این خوراکی، چگونه به وافل امروزی تبدیل شد، جای سوال دارد.
تکنیک پخت «کرستولا» به اعتقاد «فرانچتی»، احتمالا در دوران قرون‌وسطا بهبود یافت و گمان می‌رود که در این دوره، اولین شیارها روی بیسکویت‌ها ایجاد شد و آن‌ها را به وافل‌های امروزی نزدیک‌تر کرد. «فراتلا» (بیسکویتی که در مناطق مختلف ایتالیا همچنان محبوب است) نیز حلقه ارتباطی مهمی میان کرستولاهای رومی و وافل‌های امروزی شد.
قالب آهنی فراتله ایتالیایی؛ منبع عکس: youtube؛ نام عکاس: نامشخص
«فرانچتی» می‌گوید:
در مناطق «مولیزه» (Molise) و «آبروتزو» (Abruzzo)، مردم با خوردن «فراتلا» بزرگ می‌شوند؛ خوراکی که در تمام طول سال مصرف می‌شود و در اشکال و اندازه‌های مختلفی به چشم می‌خورد.
نام «فراتلا» یا «فراتله» از «فری» (ferri) به‌معنای آهن در زبان ایتالیایی، گرفته شده است و اشاره به قالب فلزی دارد که هنوز هم در برخی مکان‌ها، برای تهیه این بیسکویت به کار می‌رود.
آهن های وافل ساز قدیمی؛ منبع عکس: smithsonianmag؛ نام عکاس: نامشخص
«فرانچتی» توضیح می‌دهد:
«فراتلا» که با نام «پیتزله» (Pizzelle) نیز در ایتالیا شناخته می‌شود، ویژگی مربع‌های کوچک، مانند سطح وافل را دارد و دستور پخت و مواد اولیه آن، به احتمال زیاد، همان چیزی است که قبلا برای «کرستولا» مورد استفاده قرار می‌گرفت.
«فراتلا» در گذشته، همیشه در خانه تهیه می‌شد و به‌ویژه، در جشن‌های کریسمس و فستیوال‌ها، محبوبیت خاصی داشت. همچنین، خانواده‌ها از قالب‌های ویژه‌ای برای علامت‌گذاری «فراتلا» استفاده می‌کردند که نشان خانوادگی یا حروف اول اسم آن‌ها، روی آن حک شده بود.
بانوی قنادی موسوم به «ماریا ترزا اسپانولی» (Maria Teresa Spagnoli) نیز عقیده دارد:
رومی‌ها، این بیسکویت‌های خوشمزه را برای ما به ارث گذاشتند و ما از دوران باستان، از خوردن آن‌ها لذت می‌بریم. امروزه این بیسکویت‌ها را برای صبحانه، دسر بعد از شام یا در سفرهای جاده‌ای می‌خوریم.
فراتله ایتالیایی؛ منبع عکس: cnn؛ نام عکاس: Anna Fedorova
گفته می‌شود که والدین در دهه ۱۷۰۰ میلادی، قالب‌های «فراتله» با نشان خانوادگی خود را به دخترانی که در آستانه ازدواج بودند، به‌عنوان جهیزیه هدیه می‌دادند.
فراتله «آبروتزو»، با موادی چون تخم‌مرغ، روغن زیتون، شیر، وانیل و پوست لیموی رنده‌شده، همچنان در قالب‌های مخصوصی تهیه می‌شود و در اندازه‌های مختلف و اشکال متنوع، مثل الماس، ستاره و قلب، به فروش می‌رسد.
منبع عکس‌ها: allrecipes ،journeyjunket ،pinterest ،bydash؛ نام عکاس: نامشخص
از ایتالیا تا آمریکا؛ تولد وافل
«دولچه آویا» (Dolci Aveja)، که یک شیرینی‌فروشی معتبر و برترین تولیدکننده «فراتله» در شهر «لاکوئیلا» (L’Aquila) ایتالیا است، علاوه بر دستور اصلی، انواعی از این شیرینی‌ها را با غلات و نسخه‌ای شور همراه با رزماری تهیه می‌کند که در کنار نوشیدنی و به‌عنوان پیش‌غذا سرو می‌شود. آماده‌سازی «فراتله» همچنان برای تولیدکنندگان آن، یک آیین بزرگ به حساب می‌آید و بنا بر سنت‌ها، در حین پخت باید «دعای ربانی» خوانده شود.
مردم شهر «آبروتزو» در ایتالیا، برای سرعت بخشیدن به پخت، امروزه از قالب‌های برقی نیز استفاده می‌کنند؛ به‌طوری که نیازی به چرخاندن «فراتله» نیست؛ چراکه هم‌زمان، از هر دو طرف پخته می‌شود. این شیرینی را در منطقه ساحلی «وستو» (Vasto) در «آبروتزو»، با روکشی از شکلات تلخ تهیه می‌کنند و به آن، «کاتارته» (Catarrette) می‌گویند.
فراتله ایتالیایی؛ منبع عکس: abruzzonatural؛ نام عکاس: نامشخص
مردم محلی «آبروتزو»، به قالب‌های قدیمی حکاکی‌شده با نشانه‌های خانوادگی خود بسیار مفتخر هستند؛ چراکه از اجدادشان به ارث رسیده‌اند. مورخی به نام «جیانفرانکو بوناچی» (Gianfranco Bonacci) از اهالی همین منطقه، به یاد می‌آورد که مادربزرگش در روزهای یکشنبه یا مناسبت‌های خاص، «فراتله» می‌پخت و خانواده در طول هفته، از آن لذت می‌بردند. بوناچی در ادامه توضیح می‌دهد:
این شیرینی، نوعی لذت روزانه بود. متاسفانه، خانواده ما قالب‌های آهنی قدیمی را گم کرده‌اند و امروزه، سخت است که آهنگری بیابید که این قالب‌ها را بسازد؛ چراکه آهنگران بسیار کمی باقی مانده‌اند.
منبع عکس: designeatrepeat؛ نام عکاس: نامشخص
«فراتله» در مناطق دیگر ایتالیا مانند «لاتیوم» (Latium)، با نام‌های مختلفی شناخته می‌شود. از سوی دیگر، کوکی‌های وافل مانند در «لیگوریا» (Liguria) و «پیدمونت» (Piedmont)، با نام «گوفری» (gofri) و با طرح لانه زنبوری دیده می‌شوند که یادآور گوفری‌های بلژیکی هستند. حال، سوال اینجا است که چگونه و چه زمانی، این «وافل‌های ایتالیایی» به شمال اروپا و آمریکا رسیدند؟
به گفته «فرانچتی»، رومیان همراه با فرهنگ، غذاهای خود را نیز در سراسر امپراتوری گسترش دادند؛ پس «کرستولا» به مناطق دیگری چون فرانسه، انگلستان و «بنلوکس» (Benelux) یا به عبارت دیگر، کشورهایی چون بلژیک، هلند و لوکزامبورگ نیز راه یافت. با سقوط امپراتوری روم، «کرستولا» در میان غذاهای محلی این مناطق جای گرفت.
منبع عکس: practicalselfreliance؛ نام عکاس: نامشخص
در قرون‌وسطا و به‌واسطه مسیرهای تجاری اروپایی، فراتلای ایتالیایی نیز به شمال اروپا صادر شد. سرانجام، در اوایل دهه ۱۶۰۰ میلادی، مهاجران هلندی که به نیویورک رسیدند، این شیرینی را با خود به آمریکا آوردند؛ در این زمان بود که کرستولا-فراتلا، به‌شکل وافل تکامل یافت و در آمریکا ماندگار شد.
امروزه، وافل در بسیاری از نقاط جهان یافت می‌شود. روز ۲۴ ماه اوت در آمریکا، روز ملی وافل است؛ سالروز روزی که «کرنیلیوس سوارتوت» (Cornelius Swarthout) هلندی-آمریکایی، مخترع اولین دستگاه وافل، حق ثبت قالب وافل در آمریکا را دریافت کرد.
منبع عکس‌ها: pinterest ،amazon، eatsmarter، epicurious؛ نام عکاس: نامشخص
شما از تاریخچه وافل چه می‌دانید؟ آیا منشا خوراکی‌های امروزی، برای شما جذاب و خواندنی است؟ لطفا نگاه و نظر ارزشمند خود را با کجارو و همراهان آن نیز به اشتراک بگذارید.
منبع عکس کاور: splenda؛ نام عکاس: نامشخص
دیدگاه