گلابی؛ آرام‌ بخشی طبیعی، میوه ای لذیذ و مغذی

آمرود یا شاه‌ میوه‌ی آمرود که به نام گلابی شناخته می‌شود، میوه‌ای است به رنگ سبز روشن یا زرد کم‌رنگ، آبدار و به شکل مخروط که طعمی لذیذ، شیرین و عطری مطبوع دارد. این میوه‌ی تابستانی بومی آسیای غربی به‌ویژه مناطق شمال غربی ایران و کوه‌های قفقاز و همچنین کشورهای اروپای شرقی است که در گروه ارزشمندترین میوه‌های جهان قرار گرفته است. در واقع این میوه دارای درختی گلدار از رده‌ی دو لپه‌ای‌ها، راسته‌ی گل سرخ‌سانان، تیره‌ی گل سرخیان و زیرتیره‌ی آمیگدالوئیده است که در دو نوع اروپایی با گونه‌ی communis (این گونه از گلابی آبدار، با دانه‌های سنگی و به شکل کشیده تولید می‌شود) و آسیایی، شبیه به سیب، پرورش می‌یابد.

جالب است بدانید که در برخی از منابع ثبت شده‌ی کشور آلمان، منشا این میوه را کوه‌های البرز معرفی کرده‌اند. درخت گلابی از نوع برگ‌ریز بوده که معمولا در اقلیم مناطق سرد، رشد و پرورش می‌یابد. البته به دلیل اهمیت این میوه پس از میوه‌ی سیب در کشور، با مقایسه‌ی کوتاهی که گیاه‌شناسان در مورد این دو میوه انجام داده‌اند متوجه شدند که درخت این میوه در فصل بهار نسبت به سیب زودتر باز شده و متاسفانه ممکن است دچار سرمازدگی بهاره شود. در فصل تابستان نیز در مقایسه با سیب، نسبت به گرما از تحمل بیشتری برخوردار خواهد بود. همچنین این درخت دارای میوه‌ای است که گیاه‌شناسان آن‌ را جز میوه‌های کاذب با عمری کوتاه و در حدود ۱۲۰ گونه‌ی مختلف معرفی کرده‌اند. شاه‌میوه‌ی کرج، شاه‌میوه‌ی خراسان، نظنز کاشان، محمدعلی مشهد، سه فصله‌ی کرج، سیبری، گلابی پیغمبری و شاه‌میوه‌ی اصفهان از جمله معروف‌ترین گلابی‌های رشد یافته در کشور ایران به شمار می‌روند. در نوع غیر ایرانی نیز می‌توان به آنژو، کولمار، ژاندارک، دوشس، بارتلت، وینترنلیس، بوره ژیفار و دوینه دوکومیس اشاره کرد که در برخی از مناطق ایران نیز کشت و پرورش می‌یابند. جالب است بدانید نوع ویلیامز از معروف‌ترین و پرطرفدارترین گونه‌های گلابی است که در اروپا و جهان کشت می‌شود. شکوفه‌ها و میوه‌ی درخت گلابی، در بخش انتهایی شاخه‌ها و سیخک‌های دو ساله رشد کرده و همین امر دقت و توجه بیشتری را هنگام هرس کردن درختان بارور طلب می‌کند. گلابی به دلیل تنوع شکل و گونه، از طعم‌های مختلفی مانند ترش، ملس (ترش و شیرین) و شیرین و آبدار برخوردار است که طرفداران بسیاری را در سراسر جهان از آن خود کرده است.

این میوه‌ی خوشمزه و دوست‌داشتنی سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن است که می‌توان به ویتامین‌های ای، ث و مواد معدنی از جمله کلسیم، آهن، منیزیم و روی اشاره کرد که طبق اظهار نظر کارشناسان تغذیه و سلامتی از ارزش غذایی بالایی برخوردار است. علاوه بر میوه، از بخش‌های دیگر آن مانند برگ و پوست درخت نیز استفاده‌های درمانی و غذایی گوناگونی می‌شود. البته نوعی دیگر از این میوه در ایران پرورش می‌یابد که تنها از تخم آن استفاده می‌شود و میوه‌ی آن قابل بهره‌برداری نیست. این میوه که نوعی گلابی جنگلی است و در مناطقی از استان کهکیلویه رشد می‌کند به انجوجک شهرت یافته است. پرورش‌دهندگان این نوع گلابی، پس از افتادن آن بر زمین و پوسیده شدن آن، تخم انجوجک را جمع کرده و برای مصارف درمانی مورد استفاده قرار می‌دهند.

گلابی یکی از پرمصرف‌ترین و محبوب‌ترین میوه‌هایی است که در سراسر جهان جهت تهیه‌ی انواع دسرهای لذیذ و خوشمزه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این میوه سرشار از انواع مواد مغذی و مورد نیاز بدن است که می‌توان به ویتامین‌های ارزشمندی مانند ۰/۰۱۲ میلی‌گرم ویتامین ب۱ (تیامین)، ۰/۰۳۵ میلی‌گرم ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین)، ۰/۱۵۷ میلی‌گرم ویتامین ب۳ (نیاسین)، ۰/۰۴۸ میلی‌گرم ویتامین ب۵ (اسید پانتوتنیک)، ۰/۰۲۸ میلی‌گرم ویتامین ب۶، ۴/۲ میلی‌گرم ویتامین ث، ۴ میلی‌گرم ویتامین ای و مواد معدنی مهمی مانند ۹ میلی‌گرم کلسیم، ۰/۱۷ میلی‌گرم آهن، ۱۸ میکروگرم فلوئور، ۷ میلی‌گرم منیزیم، ۷ میکروگرم فولات، ۱۱ میلی‌گرم فسفر، ۱۱۹ میلی‌گرم پتاسیم و ۰/۱۰ میلی‌گرم روی اشاره کرد.

متخصصان طب تغذیه معتقدند میوه‌ی گلابی طبیعتی گرم و تر داشته و با وجود ویتامین‌های مهمی همچون ویتامین ای و ث در کنار یکدیگر، باعث ایجاد توان‌افزایی ویتامین ای خواهد شد. به این معنی که خواص آنتی‌اکسیدانی ویتامین ای با همیاری ویتامین ث چند برابر می‌شود که ارزش تغذیه‌ی میوه‌ی گلابی را افزایش خواهد داد.

این خوراکی میوه سرشار از فیبرهای محلول در آب است که سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند. این ویژگی مهم و قابل توجه، از مهم‌ترین عوامل جلوگیری از ابتلای بدن به انواع بیماری‌های انسانی است که به کمک مصرف گلابی تا حد قابل توجهی، از مواجه با آن، پیشگیری خواهد شد. همچنین از دیگر خواص فیبرهای موجود در گلابی می‌توان به نوع کشف شده در پوست این میوه‌ی تابستانی اشاره کرد که غیرحلال بوده و در هضم آسان و سریع غذا و نیز تسهیل در دفع آن کمک شایانی خواهد کرد. البته نباید از این نکته غافل شد که با مصرف فیبر خاصیت ملین بودن در بدن انسان ایجاد می‌شود که افراد با معده‌های حساس، باید در مصرف آن جانب احتیاط را رعایت کنند.

یکی از مهم‌ترین ارزش‌های غذایی گلابی، ترکیبات فنولیک فراوانی است که در این میوه‌ی آبدار و پرطرفدار تابستانی یافت می‌شود. این ترکیبات به دلیل بهره‌مندی از آنتی‌اکسیدان به پیشگیری از بروز انواع سرطان در بدن انسان کمک می‌کند. همچنین آنتی‌اکسیدان‌ها به دلیل قدرت فراوانی که دارند، مانع بروز بیماری‌های قلبی و عروقی شده و سلامت بدن را در ایجاد چنین بیمای‌هایی تامین می‌کند. در واقع پزشکان و کارشناسان سلامتی معتقدند ترکیبات فنولیکی، فلاوونوئیدها و اسیدهای فنولیک را می‌توان بیش از سایر قسمت‌های این میوه‌ی محبوب، در پوست آن مشاهده کرد. به همین دلیل است مصرف گلابی با پوست به دفعات توصیه شده است.

این میوه حاوی مقدار قابل توجهی مس است که با مصرف آن می‌توان حدود ۱۵ درصد از مصرف مورد نیاز شبانه‌روز بدن، به‌ویژه سیستم عصبی را تامین کرد. آن‌ها بر این باورند که یون‌های مس بر ناقل‌های سیستم‌های عصبی که در عملکرد مناطق تماس بین نرون‌ها و عضلات بدن (سیناپس‌ها) بسیار تاثیرگذار هستند، نفوذ کرده و تاثیرات شگرفی را ایجاد می‌کنند. جالب است بدانید میزان یادگیری و قدرت حافظه‌ی هر انسان به توان ناقل‌های عصبی وابسته بوده و می‌توان با تقویت کردن سیستم عملکرد این ناقل‌ها توان یادگیری و آموزش دیدن را در انسان‌ها افزایش داد. ایشان معتقدند اگر ناقل‌های عصبی نتوانند به خوبی از عهده‌ی مسئولیت‌های خود برآیند، توان و میزان یادگیری در افراد نیز دچار مشکل شده و در قدرت حافظه نیز تاثیرات منفی ایجاد خواهد کرد. خوشبختانه مس به خوبی باعث بهتر شدن عملکرد این ناقل‌ها شده و با مصرف خوراکی‌هایی مانند گلابی می‌توان به تقویت حافظه و توان یادگیری کمک بسزایی کرد.

یکی از دغدغه‌های مهم بانوان در دوران بارداری، بایدها و نبایدهای غذایی است که از اهمیت بسیار بالایی نیز برخوردار است. معمولا در این دوران مهم، ممنوعیت‌ها یا توصیه‌های غذایی وجود دارد که در سلامت جنین و مادر بسیار تاثیرگذار خواهد بود. گلابی یکی از میوه‌هایی است که مصرف آن‌ هنگام بارداری ازسوی پزشکان و متخصصان توصیه و تاکید می‌شود. ویژگی‌هایی که در ذیل به مهم‌ترین آن‌ها اشاره شده است.

۱. این خوراکی طبیعی و دوست‌داشتنی، سرشار از اسیدفولیک، ویتامین ث، فیبر و کربوهیدرات‌های (گلوکز و فروکتوز) مورد نیاز بدن است که نقش تعیین‌کننده‌ای در سلامت بانوان ایفا خواهد کرد.

۲. به علت تغییرات هورمونی در بدن بانوان باردار، مشکلات متعددی از جمله مشکلات گوارشی در این افراد به‌وجود می‌آید که می‌توان با مصرف صحیح و در حد اعتدال گلابی این مشکلات را کاهش داد، چرا که طبق اظهارات پزشکان حوزه‌ی سلامتی، این میوه خوش هضم بوده که به راحتی جذب بدن می‌شود. در گلابی به‌ویژه اطراف هسته، دانه‌های بسیار کوچکی وجود دارد که از جنس سلولوز است. این دانه‌ها در معده هضم نشده و با گذشتن از دستگاه گوارش بدن، عملیات پاکسازی معده و روده را به خوبی و آسانی انجام خواهد داد. این امر باعث دفع مواد زاید شکم می‌شود. به همین دلیل است که می‌توان آن را در گروه خوراکی‌های مغذی و مفید معرفی کرد.

متاسفانه اضافه وزن و چاقی از عوارض نسل امروز بشر به شمار می‌آید که بیماری‌های خطرناکی از جمله انواع سرطان، بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های گوارشی و... به همراه خواهد داشت. گلابی به دلیل کالری بالا می‌تواند گزینه‌ی مناسبی برای کاهش وزن در نظر گرفته شود. به گونه‌ای که با میل کردن این میوه‌ی خوشمزه، حدود ۹۶ کیلوکالری انرژی را دریافت خواهید کرد. همچنین گلابی حاوی قند طبیعی از نوع فروکتوز است که به طور مستقیم وارد خون نشده و به صرف زمان اندکی نیاز خواهد بود. همین امر سبب می‌شود که قند خون به آرامی افزایش یافته و فرد مصرف‌کننده احساس گرسنگی نکند.

علاوه بر میوه‌ی گلابی، قسمت‌های دیگری از این میوه در صنعت پزشکی و طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد که می‌توان به برگ، شکوفه‌ی درخت گلابی و تخم این میوه اشاره کرد. در طب سنتی این بخش‌ از این میوه را با طبیعتی سرد و خشک معرفی کرده و مصرف هر کدام از آن‌ها برای درمان برخی از مشکلات جسمی توصیه شده است.

۱. محققان طب سنتی جوشانده‌ی برگ گلابی را برای سلامت کلیه‌های بدن انسان مفید دانسته که به دلیل خاصیت ادرارآوری و ضد عفونی‌کنندگی آن است.

۲. مصرف برگ گلابی برای پاکسازی مثانه از میکروب‌ها و سموم خطرناک، مناسب و تاثیرگذار است.

۳. افرادی که از بی‌خوابی یا اختلالات خواب در شب رنج می‌برند مصرف برگ گلابی، باعث آرامش اعصاب و کاهش یا متوقف کردن دردهای سنگین میگرن شوند.

۴. شکوفه‌ی درخت گلابی، تقویت‌کننده‌ای عالی برای قطع خونریزی‌ و اسهال به شمار می‌آید.

۵. همچنین در طب سنتی از نوشیدنی که به‌وسیله‌ی پوست ساقه‌ی درخت گلابی تهیه می‌شود، برای شستشوی زخم‌ها استفاده می‌شود.

۶. تخم گلابی از جنس سلولز بوده و در درمان یا پیشگیری از ایجاد کرم معده و روده بسیار مفید خواهد بود.

همانگونه که گلابی و بخش‌هایی از این خوراکی مطبوع دارای خواص درمانی و دارویی شگفت‌انگیزی برای حفظ سلامتی بدن است، مصرف نادرست یا غیر منطقی از آن نیز می‌تواند باعث بروز مشکلات جسمی شود. حتی به دلیل دارا بودن برخی از مواد معدنی و شیمیایی این میوه ممکن است برخی از افراد با میل کردن آن دچار بیماری‌ها و اختلالات جسمی شود که بهتر است با آگاهی و اعتدال، این میوه را مورد مصرف قرار داد. در ادامه به برخی از مشکلات استفاده از گلابی می‌پردازیم.

۱. گلابی دارای قندهایی از جمله سوربیتول و فروکتوز است که ممکن است در برخی از افراد ایجاد نفخ، باد معده، اسهال و دل‌درد شود، بنابراین در مصرف آن باید نهایت دقت صورت گیرد.

۲. مصرف گلابی در کودکان نیز باید به صورت کنترل شده انجام شود، چراکه ممکن است باعث ایجاد اسهال‌های خطرناک و مزمن شود.

۳. میل کردن گلابی با پوست در برخی از افراد که معده‌ای ضعیف دارند مشکل ایجاد خواهد کرد. بنابراین توصیه می‌شود این میوه را به صورت پخته (کمپوت) یا بدون پوست مصرف کنند.

۴. پس از میل کردن گلاب، از نوشیدن آب سرد پرهیز شود، زیرا ممکن است باعث ایجاد نفخ شود.

۵. افرادی سرد مزاج باید در مصرف بیش از حد گلابی کاملا دقت کنند تا به مشکلات گوارشی مبتلا نشوند. در طب سنتی، خوردن مربای زنجبیل همراه گلابی گزینه‌ای مناسب در پیشگیری از بروز این مشکلات خواهد بود.

۱. به دلیل وجود تانن و پتاسیم در گلابی، انحلال اسید اوریک به راحتی انجام شده و این میوه گزینه‌ای مناسب برای افراد مبتلا به نقرس، آرتروز و رماتیسم خواهد بود.

۲. تانن موجود در گلابی برای بر طرف شدن بیماری‌های سینه مناسب است.

۳. عنصر بور، یکی از ارزشمندترین مواد موجود در گلابی است که مصرف آن از ایجاد پوکی استخوان در افراد جلوگیری خواهد کرد.

۴. قند موجود در گلابی از نوع سوربیتول است که علاوه بر تسهیل هضم غذا در دهان تجزیه نشده و همین امر از آسیب رساندن به دندان‌ها پیشگیری می‌کند.

۵. مصرف گلابی در پیشگیری از یبوست مفید است.

۶. گلابی میوه‌ای موثر در کاهش تب خواهد بود.

۷. استفاده از گلابی در کاهش فشار خون و کلسترول بدن بسیار مفید است.

مواد اولیه

کره‌ی ذوب شده ۴ قاشق غذاخوری، پنیر خامه‌ای ۷۲۰ گرم، کوکی خورد شده یک بسته، شکر ۱ پیمانه، تخم‌مرغ ۳ عدد، وانیل ۱ قاشق چایخوری، پودر دارچین ۱ قاشق چایخوری، خامه‌ی ترش نصف پیمانه، جوی پرک دوسر نصف پیمانه، شکر ترجیحا قهوه‌ای ۳ قاشق غذاخوری، نمک ۱/۴ قاشق چایخوری، گلابی خورد شده ۲ عدد.

طرز تهیه

در مرحله‌ی نخست، چیزکیک کوکی پودر شده را درون ظرفی مناسب ریخته و با کره ترکیب کنید. زمانی که کره به خورد چیزکیک رفت، ته قالب مورد نظر را چرب کرده و ترکیب آماده شده را درون آن بریزید. اجازه دهید به مدت زمان یک ربع درون فری که از قبل با دمای ۱۸۰ درجه‌ی سانتی‌گراد گرم شده است قرار داده تا به خوبی طبخ شود. سپس در این فاصله، درون ظرف مناسبی پنیر خامه‌ای و شکر را با یکدیگر مخلوط کرده و با همزن برقی هم بزنید. زمانی که ماده‌ای نرم و یکدست به دست آمد، تخم‌مرغ‌ها را به نوبت اضافه کرده و با همزن به خوبی با یکدیگر مخلوط کنید. در مرحله‌ی بعد، وانیل، دارچین و خامه‌ی ترش را به ترتیب به ترکیب پنیر خامه‌ای و شکر اضافه کنید. خمیر به دست آمده را روی مواد درون قالبی بریزید که داخل فر قرار داده بودید. در این مرحله به آماده‌سازی مواد روی چیزکیک بپردازید. جوی دو سر، آرد، شکر، دارچین و نمک را با یکدیگر مخلوط کرده و با چنگال کره را نیز به آن اضافه کنید. در این مرحله، تکه‌های گلابی را روی چیزکیک با نظم بچینید. سپس مخلوط جوی دوسر را روی آن ریخته و به مدت زمان ۱۵ دقیقه درون فر با درجه حرارت ۱۸۰ درجه‌ی سانتی‌گراد قرار دهید. پس از گذشت مدت زمان ذکر شده، حرارت فر را کاهش داده و آن را روی ۸۰ درجه تنظیم کنید. اجازه دهید به مدت ۲ ساعت و ۱۰ دقیقه‌ی دیگر، قالب داخل فر بماند تا مواد کاملا مغز پخت شود. در این قسمت، فر را خاموش کرده و قالب چیزکیک را از آن خارج کنید. سعی کنید به کمک چاقویی نوک‌تیز، چیزکیک را از قالب جدا کنید. بهتر است چیزکیک را بدون قالب و در حالی که درون ظرف نشکن قرار داده‌اید، مجددا به داخل فر برگردانده و اجازه دهید با دمای داخل فر، مقداری از حرارت خود را از دست دهد و کاملا سرد شود. سپس روی آن را با دستمال مناسبی پوشانده و آن را به مدت یک شب داخل یخچال قرار دهید. چیزکیک گلابی را می‌توان با برش‌هایی از گلابی پخته شده، شکلات آب شده، خامه‌ی زده شده یا هر خوراکی دوست‌داشتنی دیگری تزئین کنید.

مواد لازم

گلابی یک کیلو و نیم، شکر ۱۵۰ گرم، آب ۲ پیمانه، آب لیمو ۴ قاشق سوپخوری، خامه ۱۵۰ گرم، پودر قند ۳ قاشق سوپخوری.

طرز تهیه

ابتدا گلابی‌ها را شسته، پوست آن‌ها را کنده و درون مخلوط‌کن بریزید. سپس دستگاه را روشن کرده و تا زمانی که گلابی به صورت پوره تبدیل شود، به مخلوط کردن آن‌ها ادامه دهید. درون ظرفی مناسب، شکر و آب را با یکدیگر مخلوط کرده و آن را روی حرارت قرار دهید. زمانی که محلول به جوش آمد و شکر به خوبی حل شد، حرارت را خاموش کرده و اجازه دهید تا سرد شود. سپس گلابی پوره شده را با آن ترکیب کرده و مواد را درون ظرفی فلزی بریزید و آن را درون فریزر بگذارید. سعی کنید سه مرتبه آن را از فریزر خارج کنید و به خوبی هم بزنید تا بستنی خود را بگیرد، اما یخ نزند. زمانی که بستنی آماده شد، آن را با قاشق مخصوص بستنی درون ظروف مخصوص بستنی ریخته و روی هر کدام را با خامه‌ی زده شده و مقداری شکلات آب شده تزئین کنید.