جاهای دیدنی استان سمنان

جاهای دیدنی سمنان، از خانه‌ های قدیمی تا بازارهای سنتی

استان سمنان در مسیر تهران به خراسان قرار دارد و شاید بسیاری از شما در سفر به مشهد، از آن گذر کرده باشید. این استان جاذبه‌های تاریخی و گردشگری بسیاری دارد که کمتر گردشگری با آن‌ها آشنا است. در شهرهای این استان مکان‌های تاریخی بسیاری وجود دارد که گواهی بر قدمت و تاریخ غنی این منطقه هستند. در سفر به استان سمنان، مهمان مردمی خون‌گرم و مهمان‌نواز خواهید بود.

دروازه ارگ

_{منبع عکس: ویکی مدیا (عکاس: مهسا کاظم‌زاده)}

دروازه ارگ سمنان دروازه‌ی شمالی و تنها اثر باقی مانده از ارگ سمنان است. قدمت این بنا در دوران قاجار و در دوران بهمن میرزای بهاالدین، فرزند فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است. در این بنا کتیبه‌ای وجود دارد که بنا به آنچه در آن پنوشته شده، این ساختمان در سال ۱۳۰۲ هجری قمری، در زمان سلطنت ناصر‌الدین شاه قاجار و حکمرانی انوشیروان میرزا، حمکران دامغان، شاهرود و بسطام به پایان رسیده است. در دوران رضاشاه، هنگام ساخت خیابان‌ها و بناهای جدید، تمامی مجموعه‌ی ارگ دولتی قدیم، به‌جز دروازه‌ی شمالی آن تخریب شد. این اثر تاریخی در ۳۰ خرداد سال ۱۳۵۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 

بازار سمنان

_{منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: perestigio ahmad)}

این بازار  به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شده است؛ بازار شمالی ۱/۵ کیلومتر طول دارد و آن را با نام راسته بازار یا بازار بالا می‌شناسند. در این بازار ۵ مسجد و ۴ کاروانسرای مخروبه وجود دارد. از تکیه‌های معروف آ می‌توان به تکیه ناسار اشاره کرد. به بازار جنوبی نیز بازار پایین یا بازار کوچک گفته می‌شود. همچنین به‌دلیل نزدیکی آن به امامزاده یحیی‌بن موسی، آن را بازار حضرت نیز می‌خوانند. این بازار حدودا ۲۰۰ متر طول و ۵۰ بابا مغازه دارد. این بنا با شماره‌ی ۱۷۴۰، در ۱۱ تیر سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بازار سمنان در دوران قاجار ساخته شده است و در خیابان امام، خیابان شهدا قرار دارد. طول این بازار حدود ۱۶۰۰متر است و حدود ۱۸۰ سال قبل، در آغاز دوران سلطنت قاجاریان ساخته شده است. معماری این بازار به سبک معماری کهن ایرانی، با سقف‌های خشتی و آجری و متناسب با شرایط آب و هوایی خاص منطقه‌ی کویری است. این بازار تا به امروز، بزرگترین مرکز خریدوفروش کالاهای تجاری در سمنان است. در گذشته، بازار سمنان از راسته بازار و بازار شیخ علاالدین (بازار مرده‌ها) تشکیل می‌شد. 

بازار شیخ علاءالدوله

_{منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: شقایق محمودی)}

بازار شیخ علاءالدوله به بازار مرده‌ها شهرت دارد و از جنوب خیابان امام سمنان آغاز شده و تا گورستان قدیمی علمدار امتداد می‌یابد. چون بازار شیخ علاءالدوله در مسیر انتقال اموات برای دفن در گورستان علمدار قرار داشت، به بازار مرده‌ها مشهور شهرت یافت. گفته می‌شود بنای این بازار در دوران ایلخانی و حتی پیش از آن ساخته شده است. بازار تاریخی سمنان را شیخ علاءالدوله، عارف نامی ایران در قرن هفتم و هشتم هجری قمری و هم‌زمان با ساخت بنای شبستان شیخ علاءالدوله مسجد جامع سمنان ساخته است. بخش‌های بسیاری از بافت این بازار سنتی در جریان احداث خیابان امام این شهر تخریب شد و امروزه فقط قسمتی از آن، از ابتدای بازار جنوبی تا خیابان امامزاده باقی مانده است. 

مسجد جامع سمنان

_{منبع عکس: ویکی مدیا (عکاس: فاطمه عماراتی)}

مسجد جامع سمنان یکی از قدیمی‌ترین بناهای شهر است که در گذر زمان، تغییر و تحولات زیادی در آن به وجود آمده است. در این بنا آثاری از دوران سلجوقی و تیموری به چشم می‌خورد. گفته می‌شود این مسجد در قرون اول هجری و روی خرابه‌های آتشکده ساخته شده است. مسجد جامع سمنان در گذر تاریخ، از نظر مذهبی، فرهنگی و اجتماعی، ارزش و اعتبار زیادی دارد. این بنا به گفته و تقسیم بندی مرحوم پیرنیا به سبک معماری آذری بنا شده است. 

در مورد تاریخچه‌ی ساخت این مسجد در کتاب مرآت‌البلدان آمده است که:

در زمان خلافت علی ابن ابیطالب (ع)، ایشان فرمودند که از کوفه تا بخارا ۱۰۰۱ مسجد بنا کنند، در حکومت عبدالله ابن عمر، ثروتمندان سمنان مسجد کنونی این شهر را ساختند ولی این بنا دارای چندان شکوهی نبود. 

مناره‌ی این مسجد در دوران سلجوقی ساخته شده که در گوشه‌ی شمال شرقی مسجد قرار دارد که ارتفاع آن از سطح زمین ۳۱/۲۰ متر است و روی آن کتیبه‌ای زیبا به خط کوفی و طرح و نقشی آجری وجود دارد. این بنای تاریخی در ۱۵ دی ماه ۱۳۱۰ با شماره‌ی ۱۶۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 

مسجد امام

_{منبع عکس: گوگل مپ (عکاس:‌ S S)}

مسجد امام سمنان با نام‌های مسجد سلطان و مسجد شاه نیز شناخته می‌شود. این مسجد یکی از مهم‌ترین و زیباترین بناهای تاریخی موجود در شهر سمنان است. قدمت این بنا به دوران قاجار می‌رسد و در زمان حکومت فتحعلی شاه ساخته شده است. استاد صفرعلی معمار، معمار این مسجد بود و ساخت آن را رد سال ۱۲۴۳ هجری شمسی به پایان رساند. چهار در ورودی در قسمت‌های شمالی، جنوب، شرق و شمالی غربی این مسجد وجود دارد که سردرهای شمالی و شرقی آن را با مقرنس‌های زیبایی زینت داده‌اند. 

بعد از پیروزی انقلاب، مسجد امام سمنان بیشتر مورد توجه قرار گرفت و سازمان میراث فرهنگی اقدام به مرمت و بازسازی آن کرد. ایوان غربی این مسجد با ارتفاع ۱۹٫۵ متر، بسیار زیباتر از دیگر ایوان‌ها است و کاشی‌کاری و کتیبه‌ها بر جذابیت آن افزوده است. در طرفین ایوان‌ها و چهار گوشه‌ی صحن، شبستان، چهار مهتابی بزرگ، اتاق و چندین حجره ساخته شده و زیر حجره‌ها نیز شبستان‌هایی با پنجره‌های مشبک آجری لعابدار قرار دارد. این مسجد با شماره‌ی ۳۹۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 

گرمابه حضرت

_{منبع عکس: ویکی مدیا (عکاس: Hessam mir)}

گرمابه‌ی حضرت سمنان با نام گرمابه‌ی پهنه نیز شناخته می‌شود و مربوط به دوره‌ی صفوی و قاجاریه است. این حمام بین مسجد جامع و امامزاده یحیی قرار دارد و گفته می‌شود در سال ۸۵۴ هجری قمری در دوران سلطنت‌ ابوالقاسم‌ بابرخان‌ پادشاه‌ تیموری‌، به دستور وزیر او، خواجه‌ غیاث‌‌الدین‌ بهرام‌ سمنانی‌ ساخته‌ شده‌ است‌. در سال ۱۳۱۲ هجری قمری در دوران حکومت مظفرالدین شاه قاجار نیز به دستور حاج‌ ملا علی‌ حکیم‌ الهی‌، دانشمند معروف‌ تعمیر و بازسازی شد.

این حمام از ۳ قسمت رختکن یاسر بینه، گرمخانه و خزانه تشکیل شده و جذاب‌ترین قسمت‌های آن می‌توان به کاشی‌کاری زیبا در سردر آن اشاره کرد. در بالای در ورودی نیز با خط نستعلیق اشعاری نوشته شده که زیبایی آن را دوچندان کرده است. حمام حضرت از موقوفات مسجد جامع این شهر است و بعد از مرمت آن توسط سازمان میراث فرهنگی، در سال ۱۳۷۳ آن را به موزه‌ی مردم‌شناسی تبدیل کردند. این بنای تاریخی در ۳۰ دی‌ماه سال ۱۳۵۳ با شماره‌ی ۱۰۲۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 

خانه تدین

_{منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: صبا ترابیان)}

خانه‌ی تدین با نام خانه‌ی محمدیه هم شناخته می‌شود و متعلق به یکی از تجار سرشناس سمنانی بود. این خانه‌ی تاریخی در خیابان طالقانی سمنان، در راسته بازار شمالی-جنوبی، داخل کوچه‌ای قرار دارد. خانه‌ی تدین در دوران قاجار ساخته شده و سازمان میراث فرهنگی در حال مرمت این بنا است. شما در این خانه حوض‌خانه، تالارهای زمستان‌نشین و تابستان‌نشین، اصطبل، آشپزخانه و حیاط مرکزی را می‌بینید که در آن معماری گودال باغچه به کار رفته که یکی از تکنیک‌های معماری سنتی ایرانی به شمار می‌رود. 

بخش تابستان‌نشین این بنا، بادگیری بلند و حجیم دارد که یکی دیگر از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این بنا است. خانه‌ی تدین از ۲ بخش اصلی تشکیل شده است: حیاط اندرونی برای زندگی افراد خانواده و حیاط بیرونی برای پذیرایی از میهمانان و ملاقات‌های تجاری. البته فضای جانبی دیگری هم به‌عنوان بخش خدماتی وجود دارد که به حیاط اندرونی وصل است . هرکدام از این بخش‌ها، دارای ۳ در ورودی مجزا هستند. هم‌اکنون از این خانه به‌عنوان ساختمان اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سمنان استفاده می‌شود. 

خانه ترابی

_{منبع عکس: سایت vaziri-semnani.ir (عکاس: ناشناس)}

خانه‌ ترابی سمنان در محله‌ی کهنه‌دژ این شهر قرار دارد که در دوران قاجار ساخته شده است. این خانه یکی از خانه‌های باارزش بافت تاریخی سمنان است که سازمان میراث فرهنگی در سال‌های اخیر اقدام به بازسازی و مرمت آن کرده است. از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این بنا می‌توان به وجود ساباط (راهگذر میان دو خانه که دارای سقف است) اشاره کرد؛ ساباط یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد خانه‌های مناطق گرمسیر و کویری است که در ساخت این بنا نیز به کار رفته است. 

عمارت و باغ امیر

_{منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: میلاد یوسفی)}

عمارت و باغ امیر یکی از خانه‌های تاریخی شهر سمنان است که در خیابان باغ فردوس این شهر قرار دارد. این بنا در دوران قاجار، بین سال‌های ۱۲۷۵ تا ۱۲۸۵، توسط استاد معمارباشی و به دستور میرزا آقا فامیلی احداث شده است. این عمارت در مجاورت باغ بزرگ امیر اعظم (مشهورترین حاکم ایالت قومس) قرار داشت و به همین علت نام آن را عمارت و باغ امیر گذاشته‌اند. در ساخت این بنا از اصول معماری صفویه استفاده شده و حدود ۳ هزار مترمربع وسعت دارد. این عمارت شامل دو باغ و منزل مسکونی است که دارای فضاهای عمومی، خصوصی و نیمه خصوصی است. 

_{منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: فروغ متولی)}

امروزه این باغ توسط توسط شهرداری خریداری شده و امروزه آن را به خانه‌ سمنان تبدیل کرده‌اند که به ۲ فاز تقسیم شده است: فاز اول که موزه است و شامل بخش‌هایی همچون چاپ، رادیو، تلفن و مخابرات، اسناد، موسیقی، عکس و سینما است؛ فاز دوم هم سفره‌خانه‌ی سنتی است که گویا هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. در این خانه می‌توانید  بزرگترین سند و وقفنامه آب سمنان به طول شش متر، شیرهای آب قدیمی و ساعت آبی، بالغ بر ۱۰۰ سند قدیمی از اواخر قاجاریه تا دوره معاصر از جمله کوپن آذوقه مربوط به جنگ جهانی اول و دوم، اولین قرارداد تجاری سمنان با دولت روسیه، برگه تعرفه انتخابات مجلس سنا و شورای ملی مربوط به سال ۱۳۳۱ را ببینید. این عمارت در ۹ آبان سال ۱۳۷۷ با شماره‌ی ۲۱۴۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 

امامزاده یحیی بن موسی (ع)

_{منبع عکس: ویکی مدیا (عکاس: Mohammadrezawiki99)}

امامزاده یحیی بن موسی در بافت قدیمی سمنان، در انتهای بازار جنوبی سمنان و جنوب غربی تکیه‌ی مشهور پهنه قرار دارد. گفته می‌شود اینجا آرامگاه فرزند امام موسی‌ابن جعفر است که هنگام سفر امام رضا (ع) از مدینه به خراسان، همراه ایشان بود. امام رضا برادر خود را برای ارشاد مردم این منطقه مامور می‌کند و بعد از شهادت ایشان، حضرت یحیی نیز در سمنان به شهادت می‌رسد. این بقعه گنبدی بزرگ و ایوانی کاشی‌کاری شده دارد و ارتفاع ایوان آن حدود ۱۲/۵ متر است. کاشی‌کاری‌های آن نیز در سال ۱۳۳۸ انجام شده است.

در دو طرف ورودی این بقعه، دو طاق‌نما با کاشی‌های لاجوردی قرار دارد که روی یکی از ‌آن‌ها زیارت‌‌نامه‌ی حضرت یحیی و روی دیگری دعای اذن دخول حک شده است.  در ضلع شمالی و ضلع جنوبی ایوان نیز دو طاق‌نمای دیگر وجود دارد که حاوی متن سوره‌ی توحید و آیه‌الکرسی است. گفته می‌شود گنبد عظیم این بقعه در قرن هشتم و دوران مغول ساخته شده است. این گنبد پیازی‌شکل بوده و نمای خارجی آن را با کاشی‌های فیروزه‌ای زینت داده‌اند. در ضلع شمالی حرم، شهدای شهر سمنان آرام گرفته‌اند.

خانه رجبی

_{منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: مسعود انصاری)}

خانه‌ رجبی از دیگر خانه‌های تاریخی شهر سمنان است که در میدان ابوذر غفاری، خیابان ابوذر غفاری قرار دارد. این خانه در اواسط دوران قاجار ساخته شده و متعلق به خانواده‌ رجبی (کلانتر وقت سمنان) بود. این خانه شامل یک حیاط مرکزی، باغچه، یک راهروی طولانی که از هشتی به حیاط متصل است، اتاق‌های تابستانی دارای بادگیر رو به شمال، اتاق های زمستانی رو به غرب در ۲ طبقه و با ارتفاع کم (تا خانه زودتر گرم شود) است. 

خانه‌ رجبی یک بادگیر دارد که روی قسمت جنوبی قرار داشته و منحصربه‌فرد است. اتاق‌های شمالی و رو به جنوب در زمستان استفاده می‌شد و اتاق‌های رو به شرق که در غرب خانه قرار دارد، در پاییز و بهار مورد استفاده قرار می‌گرفت. قسمت جنوبی، شرقی و غربی این خانه نسبت به ضلع شمالی آن، زیباتر است و تزیینات بیشتری در آن به کار رفته است. این بنا در تاریخ ۱۲ آذرماه ۱۳۷۵، با شماره‌ی ۱۷۸۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 

_{نویسنده: مینا رهبری}