جاهای دیدنی خوی

خوی یکی از قدیمی‌ترین مراکز تمدن در شمال غرب ایران است. این شهر تاریخ پرفراز و نشیبی داشته و شاهد وقایع تاریخی مختلفی بوده است. شهرستان خوی به سبب قرار گرفتن بر سر جاده‌های معروف بازرگانی مانند جاده ابریشم، مکه یولی، راه طرابوزان به جلفا و... از قدیم دارای كاروانسراهای متعدد، جهت تخلیه كالا و استراحت بازرگانان و بازاری وسیع و گسترده جهت داد و ستد كالای مختلف را است. این شهر در گذشته مركز اقتصادی بوده، اما در دوره‌های مختلف تاریخی به‌علت وجود سوانح طبیعی و غیره شهر قدیمی از بین رفته و به‌تدریج شهری جدید در کنار آن به وجود آمده است. گفته می‌شود قدمت خوی به سه هزار سال پیش بازمی‌گردد.

جاذبه‌های گردشگری متعددی مانند جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی در این شهرستان زیبای شمال غرب کشور، این ناحیه از ایران را به یکی از نقاط تفریحی و گردشگری تبدیل کرده است که بازدید از آن و تماشای دیدنی های آن، خالی از لطف نخواهد بود.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: مهیلا حسینی)

بازار خوی چند راسته بازار سرپوشیده، چندین سرا، چهارسو و گذر قدیمی دارد که جزو بافت قدیمی بازار است و بعدها چندین راسته بازار و کاروان‌سرا به آن اضافه شد و حالت اولیه‌ی آن تغییر کرد. در زمان قاجار، عباس میرزا اقدامات زیادی برای ساماندهی بازار خوی انجام داد. مجموعه‌ی بازار خوی در ۲۴ خرداد سال ۱۳۶۶ با شماره‌ی ۱۷۲۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: مهیلا حسینی)

برج شمس تبریزی روی مزاری منسوب به شمس تبریزی ساخته شده است. این برج در محله‌ی امامزاده سید بهلول در شمال غربی خوی قرار دارد و یادگاری از دوران صفوی است. برج یا مناره‌ی شمس تبریزی از آجر ساخته شده و با شاخ‌های قوچ و میش‌هایی زینت یافته است که شاه اسماعیل صفوی در اقامت چهل روزه‌اش در کوه چله خانه‌ی خوی شکار کرده بود. با توجه به اسناد موجود، این بنا به دستور شاه اسماعیل صفوی ساخته شده و شاخ قوچ‌های وحشی را برای نشان دادن قدرت و مهارت وی در شکار قوچ در یک روز، نصب شده است.

گفته می‌شود در ابتدا ۳ مناره دور قبر شمس ساخته شده بود اما به‌دلایل طبیعی و گذر زمان، ۲ مناره از بین رفته و امروزه فقط یکی از آن‌ها باقی مانده است. قطر برج ۳٫۴۰ متر، ارتفاعش ۱۷ متر و مساحت‌اش ۱۱ متر است. منار شمس تبریزی به شماره ۹۹۶ در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

• آدرس: محله امامزاده، کوچه شمس تبریزی (مشاهده در نقشه)

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: Elmju)

دروازه سنگی (قالا قاپیسی) خوی در قسمت جنوبی بازار، به‌سمت شهر سلماس قرار دارد. در مورد قدمت این بنا ۲ نظریه وجود دارد: برخی تاریخ ساخت آن را به دوران ایلخانیان نسبت می‌دهند و برخی دیگر معتقد هستند قدمت دروازه سنگی به دوران قاجار بازمی‌گردد.

اگر بخواهیم سبک معماری و ویژگی‌های بنا را در نظر گرفته و آن‌ها را آثار باقی مانده از دوران قاجار در تبریز و خوی مقایسه کنیم، احتمال اینکه این دروازه در دوران قاجار ساخته شده باشد، قوت می‌گیرد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: محمد بروجردی)

خانه‌ی کبیری یکی از خانه‌های تاریخی شهر خوی است که در اواخر دوران زندیه ساخته شده است. این خانه در بافت قدیمی شهر، در خیابان آیت‌الله طالقانی، کوچه‌ی امیر، بن‌بست اخوان قرار دارد و مالک آن فردی به نام حاج میراسماعیل کبیری بود. خانه‌ی کبیری در پنجم اردیبهشت ۱۳۵۶، با شماره‌ی ۱۶۱۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: جواد کنجی)

مسجد مطلب خان یکی از یادگاری‌های دوران ایلخانی در خوی است که در مرکز شهر، ابتدای خیابان طالقانی و در نزدیکی بازار قدیمی قرار دارد. مطلب خان، در زمان قاجار، زرگر مخصوص عباس میرزا نائب‌السلطنه بود. گفته می‌شود مسجد مطلب خان به سبک مساجد دوران مغول، روباز ساخته شده و در گذر زمان، بر اثر حوادث طبیعی تخریب و در زمان قاجار، مجددا روی ویرانه‌ها مسجدی بنا شده است.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: محبوب حسین‌زاده)

ساختمان شهرداری خود در زمان پهلوی اول ساخته شده و یکی از زیباترین بناهای تاریخی استان است که در گذشته حکمرانان و بزرگان خوی از آن استفاده می‌کردند. ساختمان شهرداری با عناوینی چون ارگ یا ساختمان حکومتی نیز شناخته می‌شود. این بنای دو طبقه دارای گچبری‌ها و نقاشی‌های بسیار زیبایی است که همگی نشان از ذوق و هنر مردمان شهر دارد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: رسول حسنی)

موزه‌ی خوی ساختمانی یک طبقه در خیابان امام، کوچه‌ی نورالله این شهر است که در سال ۱۳۴۸ شمسی ساخته شده است. این ساختمان با ۲۵۶ متر مربع مساحت، دو سالن و یک تالار کوچک دارد و در سال ۱۳۵۸، سه تالار کوچک به آن اضافه شده است. در یکی از سالن‌های این موزه اشیای باستانی کشف‌شده از آذربایجان، خراسان، ری، گیلان و کاشان به نمایش گذاشته شده است.

در سالن‌های دیگر اشیای مردم‌شناسی، هنرهای تزئینی و ملی و صنایع دستی وجود دارد. از آثار ارزشمند این موجود در موزه ی خوی می‌توان به سنگ نبشته‌ی شاه تهماسب صفوی، کتاب‌های خطی، سکه‌های ادوار مختلف، گل مهره‌ها و ... اشاره کرد.

• آدرس: خیابان امام، کوچه نورالله خان (مشاهده در نقشه)

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: نیما فرود)

منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی مراکان در نزدیکی شهر خوی قرار دارد و یکی از مناطق چهارگانه‌ی حفاظت‌شده‌ی حیات وحش ایران است. این منطقه به‌دلیل داشتن زیستگاه‌های مختلف، میزبان گونه‌های مختلف جانوری است. البته چون منطقه‌ی مراکان ارتفاعات، صخره‌ها، دشت‌ها و تپه‌ ماهورهای متعددی دارد، دارای پوشش گیاهی متنوع استپی است. قوچ و میش ارمنی، کل و بز از گونه‌های علفخوار بزرگ جثه‌ی این منطقه است. البته گونه‌های دیگری مانند گرگ، خرگوش و سیاه‌گوش نیز در آن زندگی می‌کنند.

گیاهان و درختانی مثل پوا، آگروپیرون، گون، چوبک، کلاه میرحسن، میخک، انواع لگومینوز و درختچه‌هایی مانند تنگرس، شیرخشت و گلابی وحشی پوشش گیاهی منطقه‌ی مراکان را تشکیل می‌دهد. اگر به‌دنبال طبیعتی بکر هستید، حتما سری به این منطقه بزنید.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: Fabienkhan)

پل قطور در نزدیکی خوی(۲۵ کیلومتری جنوب غربی خوی، در ناحیه‌ی سرحدی بخش قطور) قرار دارد و در مسیر راه‌آهن ایران و ترکیه قرار گرفته است. کسانی که از مرز رازی عازم ترکیه می‌شوند، در مسیرشان این پل را می‌بینند. این پل از نوع زیر قوسی است و تا مدت‌ها بزرگ‌ترین دهانه‌ی قوسی را بین پل‌های ایران داشت.

گفته می‌شود سازنده‌ی این پل زنی آلمانی بود و در سال ۱۳۴۹ شمسی، ساخت آن به پایان رسید. در زمان جنگ ایران و عراق، پل قطور مورد اصابت راکت‌های عراقی قرار گرفت اما به خود بدنه‌ی پل اصابت نکرد و آسیبی به آن نرسید. پل هوایی و ریلی قطور تنها پل ارتباطی ریلی ایران به اروپا در این شهرستان در فهرست آثار ملی و میراث مدرن به ثبت رسید.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: جواد کنجی)

مسجد سیدالشهدای خوی در بخش مرکزی و بافت قدیمی شهر، ضلع شمالی خیابان انقلاب و روبه‌روی بازار قدیمی قرار دارد. با یک و نیم قرن قدمت، یکی از مساجد تاریخی این شهر است. طبق اسناد تاریخی این مسجد در سال ۱۲۲۶ هجری قمری (دوران قاجار) با ۸۰۰ متر مربع زیر بنا ساخته شده است و ویژگی‌های معماری منحصر به فردی دارد.

در گذشته به این مسجد مسجد جامع می‌گفتند و امروزه نیز جزو مساجد فعال شهر است. در شرق و غرب این مسجد دو در ورودی قرار دارد و دارای یک شبستان و صحن نسبتا وسیعی است که آجرکاری‌های زیبا با طرح لوزی، مدور و رسم هندی زینت‌دهنده‌ی آن است.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: Mohsen Asadi Samani)

کلیسای سورپ سرکیس در شمال غربی خوی، در میدان قمسال و محله‌ی امامزاده قرار دارد. برخی از محققان قدمت این بنا را به قرن نهم و برخی دیگر به قرن چهارم میلادی نسبت می‌دهند. اگر بخواهیم سبک معماری، طرح بنا، شکل ستون‌ها و طرز دیوارسازی و نورگیرها را در نظر بگیریم، احتمال اینکه کلیسا در قرن چهارم ساخته شده باشد، بیشتر می‌شود.

در دوران صفوی نیز کلیسا مورد بازسازی قرار گرفت و شکل امروزی آن، حاصل آن مرمت‌ها است. از سال ۱۲۹۷ شمسی (۱۹۱۸ میلادی) حوادثی در خوی رخ داد که منجر به مهاجرت ارامنه شد؛ از آن دوران به بعد کلیسای سورپ سرکیس متروکه مانده است. متاسفانه این بنا علی‌رغم قدمت زیاد، کمتر مورد توجه گردشگران و حتی مسئولان مربوطه قرارگرفته است.

• آدرس: خوی، میدان قمسال، محله‌ امامزاده (مشاهده در نقشه)

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: شایان ۶۷)

مقبره‌ی تاریخی علمدار در امتداد شمال غرب خوی، در روستای بدل‌آباد قرار دارد. این مقبره روی تپه کوه کوچکی قرار گرفته است و باستان‌شناسان معتقدند قبل از اسلام و دوران ساسانیان احداث شده است. این بنا در آن زمان آتشکده بوده اما بعدها تخریب و در دوران شاه عباس صفوی، بنای فعلی ساخته می‌شود. قبر فعلی متعلق به یکی از شهیدان جنگ چالدران است که سیدی بزرگوار بود.

گفته می‌شود در سال ۱۱۵۸ شمسی، زنی به نام فاطمه مرشدی بنای فعلی را ساخته است و بنای خود او نیز در کنار مقبره قرار دارد. علمدار زمانی گورستان ارامنه بود و در سال ۱۳۵۱ شمسی، زمانی که می‌خواستند جاده قرخ یاشار را احداث کنند، اشیای عتیقه‌ی زیادی از این محل استخراج و تحویل موزه‌ی خوی شد. محققان احتمال می‌دهند شهید مدفون در این زیارتگاه، علمدار و پرچمدار شاه عباس در جنگ چالدران بود و به همین علت این آرامگاه را علمدار می‌نامند.

• آدرس: شمال غربی خوی، روستای بدل آباد (مشاهده در نقشه)

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: جواد کنجی)

پل خاتون در سه کیلومتری جنوب خوی و روی رودخانه‌ی قطور قرار دارد. این پل پایه‌ها و موج‌شکن‌هایی به‌شکل پشت ماهی دارد که از سنگ‌های نسبتا بزرگ و منظم، ملاط ماسه و آهک ساخته شده است. در گذشته کاروان‌هایی که از عثمانی می‌آمدند از این پل عبور می‌کردند؛ تا چند سال پیش نیز پل خاتون محل رفت وآمد مردم بود اما اخیرا پل جدیدی احداث شده و عبور و مرور از روی آن صورت می‌گیرد.

گفته می‌شود پل خاتون در سال‌های ۱۱۷۰ تا ۱۲۰۰ هجری قمری، به دستور احمد خان دنبلی ساخته شده است. به‌علت ارزش باستانی پل، میراث فرهنگی از آن حفاظت کرده و در دهه‌های گذشته آن را مرمت کرده‌اند.

• آدرس: ۲ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان خوی (مشاهده در نقشه)

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: شایان ۶۷)

امامزاده سید بهلول در محله‌ای به همین نام در خوی قرار دارد. این امامزاده بزرگ‌ترین مکان زیارتی این شهر است و بسیاری از افراد سیاسی، مذهبی و مشهور شهر، در این امامزاده دفن شده‌اند. اینجا قدیمی‌ترین مزار خوی است اما از تاریخ دقیق فوت سید بهلول (از نوادگان امام علی‌النقی) اطلاعاتی در دست نیست. مردم این شهر احترام بسیار زیادی برای این امامزاده قائل هستند و برای زیارت و رفع مشگلات و گرفتاری‌های خود، به این مکان مقدس می‌آیند.

روایتی وجود دارد که می‌گوید خاندان عباسی سید بهلول را به قتل رسانده و شبانه و به‌صورت مخفی، وی را در گندمزاری دفن می‌کنند. کشاورزی به‌صورت تصادفی جنازه را پیدا کرده و به کمک شیعیان شهر، او را در این محل به خاک می‌سپارند. در سال ۱۳۷۶ شمسی، سنگ مرمری در این مکان کشف می‌شود که طبق آن سید بهلول با دو نسل، منسوب به امام علی‌النقی است و در سال ۳۲۷ هجری در این مکان دفن شده است. طبق این سنگ نوشته، می‌توان گفت اامزاده بهلول قدیمی‌ترین امامزاده‌ی آذربایجان است. در نزدیکی این زیارتگاه، امامزاده‌ی دیگری نیز وجود دارد که آن را «بالا امامزاده» (امامزاده‌ی کوچک) می‌نامند و به گفته‌ی اهالی، برادر کوچک‌تر سید بهلول است.

• آدرس: خوی، محله امامزاده سید بهلول (مشاهده در نقشه)

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: حامد شورابی)

آبشار بدلان در ۳۵ کیلومتری خوی و ۱۰ کیلومتری روستای بدلان، در مسیر کوه‌های اورین قرار دارد. این آبشار را به نام آبشار قزل چیر نیز می‌شناسند. ارتفاع این آبشار به بیش از ۵۰ متر می‌رسد. آب آبشار بدلان از یک گودال غارمانند سرچشمه می‌گیرد و از سمت همین گودال، امکان دسترسی به بالای آبشار وجود دارد. در اطراف این آبشار درختچه‌های کوچکی وجود دارد و طبیعت بکر منطقه، همواره میزبان گردشگران عاشق طبیعت است.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: محمدرضا صمدی)

جهنم دره در نزدیکی خوی، به‌سمت چالدران، در نزدیکی روستای قریس قرار دارد. جهنم دره منطقه‌ای کوهستانی با کوه‌های بلند، دره‌های خطرناک و صخره‌های سنگی بسیار تیز است. طول این دره ۱۳ کیلومتر و عمق آن بین ۱۷۰۰ تا ۲۸۰۰ متر متغیر است. در کف این دره همواره رودی جریان دارد. این دره شیب تند ۷۰ درجه‌ای دارد و فقط گروه‌های کوهنوردی خاص با تجهیزات کامل توانسته‌اند به آن بروند. افرادی نیز برای رفتن به این دره تلاش کرده‌اند که متاسفانه سقوط کرده و در برخی موارد به‌علت صعب‌العبور بودن دره، جنازه‌ی آن‌ها نیز پیدا نشده است.

شاید علت نام‌گذاری این دره نیز همین خطرناک بودن آن است. در طول تاریخ، به‌علت اقلیم خشن این منطقه، جهنم دره مرکز تجمع گروه‌های مخالف حکومت‌های منطقه بوده است. همان طور که گفته شد، مسیر جهنم دره صعب‌العبور است و به همین علت طبیعت بسیار بکری دارد. همچنین در این منطقه حیواناتی همچون خرس، قوچ، آهو، گراز، کفتار، شاهین، عقاب و ... وجود دارد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Shk Azi)

پوریای ولی یکی از پهلوانان ایرانی است و نسبت به موقعیت آرامگاه دو نظریه وجود دارد. برخی می‌گویند آرامگاه او در شهر خیوه کشور ازبکستان قرار دارد. برخی نیز معتقد هستند وی در خوی مدفون است. در آرامگاهی که در شهر خوی قرار دراد، نام پوریای ولی حک شده و مردم آن را «پیر ولی» می‌نامند.

در چندین سند و کتاب قدیمی، آمده است که پوریای ولی در خوی زندگی می‌کرد و در این شهر دفن شده است. طبق این اسناد، احتمال اینکه قبر موجود در خوی، متعلق به پوریای ولی باشد، قوت می‌گیرد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: محسن خراسانی)

مسجد حاجی بابای خوی، در ضلع شرقی بازار قدیمی این شهر قرار دارد. قدمت این مسجد به سال ۱۲۵۶ هجری قمری می‌رسد که توسط علی اصغر حاجی بابا ساخته شده است. این مسجد دو در دارد که به طرف بازار حاجی بابا باز می‌شود. یکی از این درها را با کتیبه‌ای از آیات قرآن کریم آراسته‌اند و به صحن مسجد باز می‌شود؛ کاشی‌های لاجوردی آذین‌دهنده‌ی حاشیه‌های آن است. درب دوم طاق نمایی ساده دارد و رو به حیاط مسجد است. در دوران انقلاب اسلامی، این مسجد یکی از سنگرهای مردم این شهر بود.

مسجد داش آغلیان در اواخر دوران قاجار ساخته شده و یکی از مساجد تاریخی شهر است که هنوز هم فعالیت دارد. این مسجد در خیابان خیابان انقلاب (خیابان تبریز)، کوچه حاتم خان (از سمت دیگر می‌توان از خیابان شهید صمدزاده، کوچه صابونچی به مسجد رسید) قرار دارد و زیربنای آن حدود ۴۰۰ متر مربع است. در ساخت بنای مسجد از هیچ ستونی استفاده نشده و سقف آن چوبی است. بام مسجد شیروانی است و در ساخت کل مسجد علاوه بر چوب، از سنگ و آجر استفاده شده است. این مسجد در دوم شهریور ۱۳۷۸ با شماره‌ی ۲۳۹۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دلیل نام‌گذاری این مسجد برخی کتب تاریخی چنین نوشته‌اند که محل مسجدی که در آن بنا شده، خانه‌ی سیدی بود که در شب عاشورای یکی از سال‌ها، در خواب چند نفر زن سیاهپوش را در حیاط و دور سنگ می‌بیند که در حال عزاداری هستند. وی از خواب می‌پرد و به سوی حیاط و سنگ می‌رود، می‌بیند قطرات اشک سنگ سرازیر است؛ موضوع را با یکی از عالمان درمیان می‌گذارد و به او می‌گوید خوابش رویای صادقه است. سپس با موافقت سید، خانه‌ی او را به مسجد تبدیل کرده و سنگ را در آن نگهداری می‌کنند. داش آغلیان به معنی سنگی است که گریه می‌کند.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: جواد کنجی)

آرامگاه آل یعقوب در خیابان طالقانی خوی، روبه روی ضلع غربی بازار قدیمی و داخل بافت قدیمی شهر قرار دارد. پنجره‌های شبستان مقبره مشرف به حیاط است و در کنار آن دو اتاق قرار دارد که سقف یکی از اتاق‌ها گنبدی است. زیر گنبد، ضریح قرار دارد. در ضلع جنوبی اتاق دیگری وجود دارد که در آن فرزندان و اقوام آل یعقوب دفن شده‌اند.

در داخل مقبره، سنگی روی دیوار وجود دارد که مردم معتقدند اگر نیت کنند و مهر به آن بچسباند، اگر مهر به سنگ بچسبد، حاجت آن‌ها برآورده می‌شود. آرامگاه آل یعقوب در ۲۵ اسفند سال ۱۳۷۹، با شماره‌ی ثبت ۳۲۵۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: امیرعلی)

مقبره‌ی آخوند نوائی در جنوب غربی خوی، ابتدای بلوار شیخ نوائی قرار دارد. این مکان آرامگاه حاج ملا زین‌العابدین نوائی، معروف به شیخ نوائی است که در روستای نوائی شهر خوی، هم‌زمان با حکومت کریم خان زند به دنیا آمد. این آرامگاه دو مناره با کاشی‌کاری‌های زیبا و طاق و گنبد طلایی دارد و ضریح مقبره نیز دارای قلم‌کاری زیبایی است که آیات الهی، گل و بوته در آن حک شده است.

وی یکی از عالمان و بزرگان زمان خود بود و در زمان قاجار به ملکوت اعلا پیوست. مدتی پس در گذشت‌اش ، بقعه‌ای برای او ساختند و مردم برای زیارت به آرامگاه او آمدند. مردم خوی ارادت زیادی به این عالم دارند و نقل قول‌های بسیاری در مورد کرامات شیخ نوائی در زمان حیات و پس از مرگ‌اش وجود دارد.

شهرستان زیبا و تاریخی خوی، به‌دلیل قدمت و زیبایی‌های طبیعی، یکی از جاذبه‌های گردشگری در استان آذربایجان غربی است که علاوه بر دیدنی های ذکر شده می‌توان به مسجد داش آغلیان، مقبره آل یعقوب، کلیسای سرکیس مقدس دیزا، کلیسای فنایی، کلیسای قریس، کلیسای ملهذان، پارک بانوان خوی، روستای سیه باز، روستای کلوانس، روستای سعلکده و منطقه شکار ممنوع زرآباد اشاره کرد.

نویسندگان: محبوبه حسنی، مینا رهبری