روستای قلعه نو

از شهر سوخته گرفته تا کوه خواجه، جاهای دیدنی استان سیستان و بلوچستان نشان‌دهنده قدمت بالای این منطقه دوست‌داشتنی و ناشناخته هستند؛ منطقه‌ای که به‌دلایل گوناگونی از دید گردشگران تا اندازه زیادی پنهان مانده و به جایگاه اصلی خود در صنعت گردشگری نرسیده است. همچنین عارضه‌های طبیعی همچون کوه‌های مریخی در سواحل جنوبی هر گردشگری را مجذوب خود می‌کند. فرهنگ بومی مردم نیز از دیگر جذابیت‌های استان است که یکی از بهترین راه‌های کشف آن، روستاگردی است.

روستای قلعه نو با آثار تاریخی و معماری منحصر‌به‌فرد منطقه شهرت دارد و می‌تواند برای هر گردشگری با سلیقه متفاوت، جذاب باشد. سفر به این روستا، فرصتی عالی برای آشنایی با فرهنگ مردم بومی، تماشای آثار تاریخی و شناخت معماری منطقه، تجربه غذاهای بومی و خرید سوغاتی‌های محلی است. با کجارو همراه باشید و درباره روستای قلعه نو بیشتر بخوانید.

روستای قلعه‌ نو با قدمت ۱۲۰۰ سال، از جاهای دیدنی زابل به شمار می‌آید. این روستای تاریخی یادآور معماری تاریخی ایران‌ زمین است. این روستا به‌دلیل قرار گرفتن روی تپه‌ای بزرگ به «قلعه» شهرت یافته است.

عکس از خبرگزاری میراث آریا (عکاس: نصرالله کوهکن)

ساکنان روستا را طوایف مختلفی چون کیانی، راشکی، دیانت و خمر تشکیل می‌دهند. همچنین از طوایف دیگر نیز مانند اسلامی، نارویی، براهویی و... نیز در این روستا زندگی می‌کنند که اقلیت روستا را شامل می‌شوند. روستایی با نام قلعه کهنه در نزدیکی قلعه نو قرار دارد که به‌سبب متروکه شدن، ساکنان آن به روستای قلعه‌ نو کوچ کرده‌اند. همانند سایر روستاهای این منطقه، جمعیت این روستا نیز در چند سال اخیر دچار نوسانات زیادی بوده و خشکسالی‌های اخیر از جمعیت آن کاسته است. همچنین جوانان روستا گرایش به شهرنشینی پیدا کرده‌اند.

قلعه‌ نو از روستاهای گردشگری ایران در سیستان و بلوچستان به شمار می‌رود که همه‌ساله پذیرای تعداد زیادی گردشگر به‌ویژه مسافر نوروزی است. از انواع صنایع دستی که در این روستا رواج دارد می‌توان از قالی‌بافی، پارچه‌بافی، گلدوزی و... نام برد.

عکس‌های گالری از خبرگزاری میراث آریا (عکاس: نصرالله کوهکن)

روستای قلعه‌ نو جزو شهرستان زهک است و در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. (مشاهده روی نقشه)

• فاصله روستای قلعه نو تا زابل: ۳۸ کیلومتر
• روستای قلعه نو تا زاهدان: ۲۲۵ کیلومتر

عکس از خبرگزاری میراث آریا (عکاس: نصرالله کوهکن)

قلعه‌ نو تنها روستایی در سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود که صددرصد معماری منازل آن قدیمی است. در ساخت بناهای روستا از خشت و گل استفاده کرده‌اند و همچنان ویژگی‌های قدیمی در آن‌ها حفظ شده‌اند.

معماری سیستان برگرفته از شرایط اقلیمی منطقه است؛ به‌طوری که اغلب بناها با استفاده از مصالح سنتی نظیر آب، گل و خشت ساخته شده‌اند. امروزه تنها در ساخت منازل ۴۰ درصد از روستاهای سیستان این سبک معماری استفاده می‌شود. این در حالی است که روستاییان قلعه‌ نو در ساخت منازل خود صددرصد این سبک معماری را حفظ کرده‌اند.

عکس از خبرگزاری میراث آریا (عکاس: نصرالله کوهکن)

در سقف منازل دریچه‌هایی به نام «کولک» یا بادگیر وجود دارد. در دیواره بنا نیز «سورک» تعبیه شده است؛ دریچه‌ای شبیه حرف «E» انگلیسی که سبب ورود هوای سرد و کوران آن می‌شود. بدین‌ترتیب باد از کولک به درون می‌آید و از سورک خارج می‌شود.

گورستان قلعه‌ نو در نوع خود بی‌نظیر است. در این گورستان قبرها به‌صورت پلکانی قرار دارند. همچنین مقبره خوانین و حکما در داخل اتاقک‌هایی به نام «معجره» دیده می‌شود. مقبره دختری را در این گورستان کشف کرده‌اند که معماری روی آن نشان‌دهنده دوران صفوی است. البته هویت خود فرد هنوز مشخص نشده است.

اثر تاریخی بسیار مهم دهانه غلامان که مربوط به دروان هخامنشی است، در مجاورت روستا قرار دارد و فاصله آن حدود دو کیلومتر است. خرابه‌ها و آثار بناهای این شهر در محوطه‌ای بسیار وسیع روی تراسی به طول تقریبی چهار تا پنج کیلومتر واقع شده‌اند. کاوشگاه دهنه غلامان در دهه ۱۹۶۰ توسط اومبرتو شرراتو از موسسه ایتالیایی خاورمیانه و دور کشف شد.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: حسین جهان‌تیغ)

دهانه غلامان تنها مکان باستانی دوران هخامنشی محسوب می‌شود که حاکمیت کامل ایران را بر نواحی شرقی آن به‌خوبی نشان می‌دهد. همچنین تنها شهر باستانی این دوران است که مهندسان آن زمان، ابتدا نقشه شهر را کشیدند و سپس آن را احداث کردند. در اینجا معماری سنتی هخامنشی با معماری بومی سیستان درهم آمیخته‌اند.

در کتیبه‌های هخامنشی، بیستون، تخت جمشید و نقش رستم از این شهر به نام «زرک» یا «زرنکای» یاد شده است. باستان‌شناسان، یکی از عوامل اصلی متروک شدن این شهر را، خشک شدن ناگهانی بستر رودخانه هیرمند می‌دانند.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: Luiz Paulo)

ارگ محمدحسین خان نارویی نژاد با قدمت ۱۶۰ ساله و زیربنای بیش از ۱۵۰۰ متر مربع در دو طبقه، در ورودی این روستای تاریخی قد برافراشته است. این اثر به شماره ۷۲۵۵ مورخ ۱۲ بهمن ۸۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

از آنجا که روستای قلعه نو در نواحی جنوبی کشور قرار دارد، دارای آب‌و‌هوایی گرم است. بنابراین بهترین زمان سفر به روستای قلعه نو فصول خنک سال هستند.

عکس از خبرگزاری میراث آریا (عکاس: نصرالله کوهکن)

خوشبختانه تعدادی اقامتگاه بوم‌گردی در روستای قلعه نو فعال هستند که می‌توانید در آن‌ها اقامت داشته باشید. این فرصت ایدئالی است تا با معماری و فرهنگ بومی به‌شکلی متفاوت‌تر آشنا شوید و آن را به‌راستی لمس کنید.

اقامتگاه بوم‌گردی کلبه آرامش سیستان/عکس از خبرگزاری میراث آریا (عکاس: نصرالله کوهکن)

• اقوامی متنوع با فرهنگ‌هایی گونه‌گون در سراسر ایران جای گرفته‌اند. در سفر به نواحی مختلف، به باورهای مردم بومی احترام بگذاریم.
• هنگام سفر در استان سیستان و بلوچستان، به‌دلیل زیادی فواصل میان شهرها، از همراه داشتن خوراکی و آب آشامیدنی مطمئن باشید و باک خودرو خود را پر کنید.
• با اقامت در اقامتگاه‌های بوم‌گردی و خرید محصولات بومی، در رونق اقتصادی منطقه موثر باشید.
• آثار تاریخی میراث بشریت هستند. آن‌ها را پاس بداریم و از نوشتن یادگاری و اعمال هرگونه آسیب جدا خودداری کنیم.

عکس از خبرگزاری میراث آریا (عکاس: نصرالله کوهکن)

نویسنده: زهرا صالح نژاد