خانه تیزنو

در بافت قدیمی دزفول که گام بردارید، با گذشتن از کوچه‌ها و ساباط‌ها، در تاریخ گم می‌شوید. بازار قدیم، حمام‌ها، گذرها، مسجد‌ها، خانه‌ها و کوچه‌های قدیمی، سبک معماری شهر را به نمایش می‌گذراند. این بناها از آجر ساخته‌ شده‌اند و به همین دلیل دزفول، شهری آجری نامیده می‌شود.

بیشتر از صد خانه‌ قدیمی با معماری ناب در دزفول وجود دارد که بعضی از آن‌ها ثبت ملی شده‌اند. یکی از خانه‌های تماشایی و جاهای دیدنی دزفول، خانه‌ تیزنو است. با قدمتی که به دوره صفویان بازمی‌گردد، در بنای این خانه می‌توان نشانه‌هایی از دوران‌های قاجار و پهلوی را نیز مشاهده کرد. اکنون خانه تیزنو در اختیار اداره میراث فرهنگی دزفول قرار گرفته است و امکان بازدید از آن برای عموم وجود دارد. در سفر به دزفول، با کجارو همراه باشید و از بنای زیبای خانه تیزنو بیشتر بخوانید.

خانه‌ تیزنو بزرگ‌ترین خانه‌ تاریخی دزفول به شمار می‌آید که تیزنو نام مالک آن بوده است. این خانه همه‌ مشخصه‌های معماری بومی را دارد، از هشتی گرفته تا غلام گردش، شوادون، شبستان و نمای تزیین‌شده با آجرکاری. نمای خانه با قوس‌های رومی و پنج و هفت تزیین شده است. این طراحی نمای باشکوهی به خانه می‌بخشد.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: عماد قاطع)

قدمت خانه‌ تیزنو به دوره‌ صفویان برمی‌گردد؛ اما در دوران قاجار و پهلوی اول، تغییراتی را روی آن صورت داده‌اند. این خانه‌ تاریخی با شماره‌ ۲۵۷۳ ثبت ملی شده است. اکنون خانه‌ تیزنو به‌عنوان اداره میراث فرهنگی دزفول مورد استفاده قرار دارد. این اداره در تلاش است خانه‌ تیزنو را به ثبت جهانی برساند.

خانه‌ تیزنو از مکان های دیدنی استان خوزستان است که در محله‌ قلعه‌ دزفول قرار دارد، قدیمی‌ترین و تاریخی‌ترین محله‌ این شهر تاریخی. محله‌ قلعه یا قله در غرب خیابان طالقانی کنونی قرار دارد و یکی از ۲۸ محله‌ قدیمی دزفول به‌ شمار می‌رود.

• آدرس:استان خوزستان، دزفول، ضلع شرقی میدان اصلی محله قلعه، خیابان ساحلی (مشاهده روی نقشه)

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: امین رشنو)

برای دسترسی به خانه تیزنو، خود را به میدان امام خمینی برسانید. از آنجا مسیرتان را به‌سمت رودخانه دز، در امتداد خیابان طالقانی ادامه دهید. پس از حدود ۳۰۰ متر، نرسیده به انتهای خیابان طالقانی، به فرعی ورودی خانه خواهید رسید که در ابتدای آن چاپخانه گلستان در سمت راست قرار دارد. در فرعی مورد نظر بپیچید و پیش بروید. در انتهای کوچه، خانه تیزنو انتظار شما را می‌کشد.

عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاسان: parisa rk، امین رشنو، Rezgar و nav x5)

در اصلی خانه‌ تیزنو رو به میدان اصلی محله‌ قلعه باز می‌شود. در دو طرف ورودی زیبای خانه، خواجه‌نشین‌ها را می‌بینید، یعنی سکوهای کوچک مناسب برای نشستن. این سکوها برای نشستن کسی که در خانه را زده است یا رهگذران خسته در نظر گرفته شده بودند.

وارد خانه که می‌شوید، به هشتی پا می‌گذارید. سقف هشتی رسمی‌بندی از نوع دوازده‌ضلعی هشت و نیم‌هشت پرکار است. کف‌سازی آن را با قلوه‌سنگ رودخانه‌ای صورت داده‌اند. سمت چپ هشتی به بیرونی یا بخش پذیرایی از مهمان، می‌رسد و سمت راست هشتی، به اندرونی یا همان اتاق‌های خصوصی خانه.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: سعید یاسقی)

اکنون فقط می‌شود از ورودی سمت چپ وارد شد و به حیاط اصلی رسید. کف حیاط آجرپوش است و همان گونه که انتظار می‌رود، حوض و باغچه‌ای دلربا دارد. از چهار پله که بالا بروید، به طبقه‌ همکف و ایوان می‌رسید. در ایوان طبقه‌ همکف منظره‌ دل‌انگیزی انتظار شما را می‌کشد؛ پنجره‌های مشبک زیبای اتاق‌ها به سبک ارسی که بازتاب نور خورشید را چندبرابر زیباتر می‌کنند. این اتاق‌ها و غلام گردش‌ها در ضلع جنوبی ساخته شده‌‌اند تا از نور مطلوب شمال بهره ببرند.

آجرکاری این خانه در بخش بالای طاق‌ها به‌سبک «خوون» (Xowun) انجام شده است. آجرچینی جذاب و متنوع آن بسیار جذاب و چشم‌نواز به‌نظر می‌رسد.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: nav x5)

خانه‌ تیزنو مانند بیشتر خانه‌های دزفول دو نوع زیرزمین دارد، شبستان و شوادون. شبستان حدود یک و نیم متر پایین‌تر از سطح حیاط است و سه ورودی دارد که هرکدام با پله به حیاط می‌رسند. شبستان با مصالح بنایی ساخت شده است. دیوارهای آن باربر هستند و وزن دیوار طبقه‌های بالا را تحمل می‌کنند. وجود پنجره‌های کوچک و اختلاف سطح طبقه‌ همکف با حیاط باعث شده است شبستان نورگیری خوبی داشته باشد.

شوادون این خانه با ۲۴ تا ۲۵ پله پایین می‌رود. شوادون از مشخصه‌های معماری در دزفول محسوب می‌شود که عمق آن بسیار بیشتر از شبستان است. کاربرد شوادون یا شوادان، فرار از گرمای تابستان و خنک ماندن در طول روز بوده است. قدیم‌ها در بیشتر خانه‌های دزفول شوادون می‌ساختند که به تناسب ثروت هر خانه، تزیین و نمای آن متفاوت طراحی می‌شد.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: nav x5)

طبقه‌ بالای خانه به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می‌شود. این طبقه دو در ورودی و چند اتاق دارد. از بام خانه چشم‌انداز زیبای رودخانه‌ دز و پل دزفول دیده می‌شود.

• امکان بازدید از خانه‌ تیزنو وجود دارد؛ اما ساعات آن مشخص نیست. بنابراین حتما پیش از بازدید، با اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول تماس بگیرید و از باز بودن آن مطمئن شوید.
• در برخی ایام سال، در خانه‌ تیزنو فروشگاه صنایع دستی و خوراکی‌های سنتی دزفول برپا می‌شود.
• بهترین زمان برای بازدید، فصول خنک سال و ساعات نزدیک به غروب است.
• بهتر است پیش از بازدید، درباره خانه و معماری آن اطلاعات کسب کنید.
• آثار تاریخی از اجدادمان به ما رسیده است و ما نیز باید آن‌ها را به نسل‌های بعد تحویل دهیم. پس در پاسداشت و حفاظت از آن‌ها کوشا باشیم.

با برنامه‌ریزی می‌توانید در روز بازدید از خانه تیزنو، از برخی از دیگر جاذبه‌های دزفول دیدن کنید.

• فاصله خانه تیزنو تا آسیاب‌های آبی دزفول: ۶۰۰ کیلومتر
• فاصله خانه تیزنو تا بازار کهنه دزفول: ۴۵۰ کیلومتر
• فاصله خانه تیزنو تا خانه تاریخی سوزنگر: ۳۵۰ کیلومتر
• فاصله خانه تیزنو تا حمام کرناسیان: ۱.۱ کیلومتر

عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاسان: Igor Ivanov، بهنوش فرزان، سامان پورفلاطون و Rezgar)

نویسنده: مهتاب خسروشاهی