محله عودلاجان؛ قلب تپنده تاریخ پایتخت
- بازدید از این جاذبه رایگان است
- ایران، تهران، حدفاصل خیابان‌های پامنار و مصطفی خمینی در غرب و شرق و امیرکبیر و ۱۵ خرداد در شمال و جنوب
اگرچه تهران امروز، پایتخت شلوغ و پرجمعیت ایران، با برج‌ها و ساختمان‌های بلند، پاساژها، خانه‌ها و محلههای جدید چهره متفاوتی از تهران قدیم به خود گرفته است؛ اما در همین شهر نیز کوچه‌ها و محله‌هایی هستند که با گذر از آن‌ها می‌توان سراغی از هویت گذشته پایتخت گرفت و خاطرات آن روزها را مرور کرد. یکی از این محله‌ها «عودلاجان» نام دارد که در عهد قاجار و حتی تا زمان پهلوی یکی از محلههای اصلی پایتخت به شمار می‌رفت و در تاریخ پر فرازونشیب تهران نقش بسزایی داشت. با ما همراه باشید تا در گشت و گذار در کوچه پس کوچه‌های عودلاجان، با این محله تاریخی و دیدنیهای آن آشنا شویم.
محله عودلاجان کجاست؟
- آدرس محله عودلاجان: تهران، حدفاصل خیابان‌های پامنار و مصطفی خمینی در غرب و شرق و امیرکبیر و ۱۵ خرداد در شمال و جنوب (مشاهده روی نقشه)
محله عودلاجان یکی از جاهای دیدنی تهران و محلههای قدیم و اصیل این شهر است که در گذشته در کنار سنگلنج، ارگ، بازار، محله بازار و چال میدان یکی از کلان محلههای تهران به شمار می‌رفت. عودلاجان از جنوب به خیابان ۱۵ خرداد، از شمال به خیابان امیرکبیر، از غرب به خیابان مصطفی خمینی و از شرق به خیابان و محله پامنار محدود میشود.
چگونه به محله عودلاجان برویم؟
دسترسی با خودروی شخصی: مسیر دسترسی به محله عودلاجان اصلا سخت و پیچیده نیست و کافی است خود را به حوالی خیابان‌های امیرکبیر، ۱۵ خرداد، پامنار یا مصطفی خمینی برسانید. اصلی‌ترین چالش برای دسترسی به عودلاجان با خودروی شخصی پیدا کردن جای پارک و ترافیک سنگین اطراف این محله است. بسیاری از کوچه‌ها و معابر تاریخی و قدیمی هستند؛ بنابراین اگر مقصدتان بافت قدیمی‌تر محله باشد، قطعا با مشکل پیدا کردن جای پارک مواجه خواهید شد.
دسترسی با مترو: مثل اکثر مناطق مرکزی تهران، ترافیک در حوالی محله عودلاجان نیز می‌تواند شدید باشد؛ بنابراین مترو را می‌توان بهترین گزینه برای دسترسی به این محله معرفی کرد. برای دسترسی به محله عودلاجان با استفاده از مترو می‌توانيد در ایستگاه متروی ۱۵ خرداد از قطار پياده شويد؛ سپس با پای پیاده یا سوار بر ماشين‌های برقی يا حتی موتور به سمت مقصد یعنی محله عودلاجان رهسپار شوید.
دسترسی با تاکسی و اتوبوس: استفاده از تاکسی و اتوبوس از دیگر گزینه‌های پیش‌رو برای دسترسی به محله عودلاجان است. به دلیل نزدیکی محله عودلاجان به خیابان ۱۵ خرداد و بازار بزرگ تهران، تقریبا از هرجای شهر امکان استفاده از تاکسی و اتوبوس برای دسترسی به این ناحیه را خواهید داشت. با استفاده از تاکسی یا اتوبوس نیاز به نگرانی از بابت جای پارک نخواهید داشت؛ اما احتمالا در ساعات شلوغ شبانه‌روز ترافیک سنگین را تجربه خواهید کرد.
معرفی محله عودلاجان
عودلاجان محله‌ای بزرگ در تهران قدیم بود و ابتدا بیش از سه چهارم محله را باغ و بوستان، مراتع و مزارع و زمین‌های بایر تشکیل می‌داد. با گذشت زمان جمعیت عودلاجان رو به فزونی رفت و ساکنان جدیدی به آن اضافه شد و خانه‌ها و عمارت های زیادی در آن ساخته شد. محله عودلاجان قديم ۲۶۱۹ خانه و ۱۱۴۶ دكان دارد؛ بنابراین می‌توانید در گوشه و کنار آن با آثاری شگفت‌انگيز مواجه شويد.
محله عودلاجان از مناطق اعیان‌نشین تهران در دوره قاجار بوده است و همپای بازار وفاداری بیشتری را به مذهب و روحانیت بروز می‌دادند. این را می‌توان از وجود ۱۶ مسجد و مدرسه در این محله دریافت و اینکه طبق اسناد به جا مانده از آن دوران، بیشترین آمار روضه خوانی، زیارت نامه خوانی و تعزیه گردانی در این محله بوده است. محله عودلاجان به جهت اهمیت تاریخی و فرهنگی خود، در سال ۱۳۸۴ خورشیدی با شماره ۱۵۳۸۱ در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسید.
وجه تسمیه عودلاجان
در دوره قاجار محله اودلاجان را به‌صورت عودلاجان می‌نوشتند. این نام از دو واژه «عود» و «لاجی» تشکیل شده است که آن هم به‌دلیل قرار گرفتنش در راسته عطارها بوده است. برخی نیز نام این محله را تلفظ «عبدالله جان» به لهجه کلیمیان دانسته‌اند.
مردم اودلاجان در قدیم به همان زبان بومی تاتی که هنوز برخی افراد پیر روستاهای دور دست کوه‌های شمیران با آن آشنا هستند صحبت می‌کردند. پیش از گسترش فارسی در منطقه تهران، زبان اصلی منطقه در زمان‌های دور تاتی بوده است. در این زبان اودلاجان از «او» یعنی آب و «دراجیدن» به‌معنای بخش کردن و «ان» که پسوند مکان است تشکیل شده و به معنی محل تقسيم آب است یعنی جایی که آب‌های نهر تقسیم میشود. از آنجایی که این محله ارتفاع بيشترش نسبت به مناطق جنوبی تهران داشته است بر سایر محله‌ها تسلط داشت و آب نواحی جنوبی از آنجا تقسيم میشد و محل تقسيم هم سرچشمه بود. برای همين عودلاجان يا اودلاجان را محل تقسيم آب می‌گفتند.
محله عودلاجان چگونه ساخته شد؟
محله عودلاجان که در واقع یکی از کلان محلههای تهران به شمار می رفت شامل محلههای کوچک‌تری بود که در آن‌ها اقوام و ادیان و مهاجران مختلفی در کنار هم زندگی می‌کردند. یکی از محلههای اودلاجان محل زندگی یهودیان یا کلیمیان بود و این محله به محله کلیمیان معروف بود و به‌دلیل وجود چاله‌ای در وسط آن به آن سرچال نیز می‌گفتند و بچه‌های آن را بچه‌های سرچال صدا می‌کردند. محله عرب‌ها نیز در گوشه شمال غربی محله عودلاجان قرار داشت. می‌توان این‌گونه گفت که محله عودلاجان از به هم پیوستن چندین محله کوچک شکل گرفت.
گذرهای عودلاجان
مسیو کرشیش، معلم اتریشی مدرسه دارالفنون، نقشه عودلاجان در دوره قاجار را (به‌ویژه در عهد ناصری) با تمام گذرها، کوچه‌ها و حتی بناها به تصویر می‌کشد. مسیو کرشیش همراه با ذوالفقار بیک و تقی‌خان از شاگردان مدرسه دالفنون شروع به نقشه‌برداری از تهران کردند و سرانجام موفق شدند نخستین نقشه تهران را در ۱۲۷۵ هجری قمری ترسیم کنند. تاریخ اتمام طراحی نقشه کرشیش جمادی الاول سال ۱۲۷۵ هجری قمری مطابق با سال ۱۸۵۵ میلادی و ۱۲۳۳ شمسی است. در نقشه کرشیش ۲۰ کوچه و گذر عودلاجان به چشم می‌خورد.
گذر باغ نظام‌الدوله، گذر در حمام نواب، گذر شتر گلو، گذر مسجد حوض، گذر در مدرسه و کوچه‌های نظام العلما، سردار، سپهدار، شاه بیاتی، معین‌الملک، حاجی علی، آقا موسی تاجر، میرزا آقاجان، خدابنده‌لو، حاجی آقا بابا، آقا محمد محمود، سهراب خان، نقاره چی‌ها، هادی خان و محمدخان امیر تومان از جمله گذرها و کوچه‌های عودلاجان هستند.
مشاهیر عودلاجان
در محله عودلاجان مشاهیر بزرگ و نامی چون شهید مدرس و پروین اعتصامی زندگی می‌کردند
برخی از مشاهیر تاریخ معاصر ایران مانند خاندان قوام الدوله، خاندان مستوفی، نصیرالدوله بدر تاجر ثروتمند و نخستین وزیر فرهنگ دوره پهلوی، سید حسن مدرس، نماینده مجلس شورای ملی و چهره نامدار مشروطیت، پروین اعتصامی شاعر برجسته دوران معاصر، آیت‌الله بهبهانی از رهبران مشروطیت، موتمن الاطباء، امین نظام، عزت الدوله، ملک الشعرا و نام‌های آشنای دیگری از عصر قاجار با این محله پیوند خورده‌اند که همگی در عودلاجان ساکن بودند.
جاهای دیدنی محله عودلاجان
خانه شهید مدرس
- آدرس: تهران، محله عودلاجان، چهارراه سرچشمه، گذر میرزا محمود وزیر (کوچه شهید جاویدی)، کوچه نصیرالدوله (مدرس)
در کوچه‌های قدیمی عودلاجان خانه‌ای وجود دارد که مالکش نقش بسزایی در تاریخ سیاسی معاصر ایران دارد. این خانه متعلق به سید حسن طباطبائی زواره‌ای معروف به مدرس است سیاستمداری معروف که حدود هفده سال، از ۱۲۸۹ تا ۱۳۰۷ شمسی نماینده مجلس بود و سرانجام به دستور رضا شاه تبعید و به شهادت رسید. خانه شهید مدرس در سال ۱۳۹۳ شمسی توسط «حاج محمد انصاری» خریداری و با هدف فعالیت‌های فرهنگی، پژوهشی، اجتماعی و نیز گردآوری مستندات مرتبط با شهید مدرس احیا و به «دارالقرآن و خانه موزه شهید مدرس» تبدیل شد.
خانه شهید مدرس نه‌تنها فقط محل سکونت شهید مدرس، بلکه محل فعالیت‌های گسترده اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نیز بوده است. این بنا در دوره قاجار و بر اساس الگوی معماری سنتی ایران ساخته شده است و مجموعه‌ای از هنرها شامل گچ‌بری، حجاری، آجرکاری، گره‌چینی، نقاشی و کتیبه‌نگاری در کامل‌ترین شکل در تزیینات آن به کار رفته است. سه حیاط مرکزی، اتاق‌ها، راهروها، حوض‌خانه و سه درب ورودی، اندرونی، بیرونی، فضاهای تدریس و ملاقات عمومی و… بخش‌های مختلف خانه شهید مدرس را تشکیل می‌دهد.
سرای کاظمی
- آدرس: تهران، محله عودلاجان، خیابان ۱۵ خرداد، کوچه ابوالقاسم شیرازی، پلاک ۴۶
عمارت کاظمی، خانه موزه‌ای برای سفر به تهران قدیم در قلب محله عودلاجان است
یکی از خانه‌های قاجاری و قدیمی محله امامزاده یحیی عودلاجان، خانه کاظمی است که اکنون به آن خانه موزه تهران قدیم گفته میشود و در زمره موزه‌های دیدنی تهران قرار دارد. این خانه که از آثار ملی کشور نیز به شمار می‌رود مانند سایر خانه‌های سنتی این دوره شامل بیرونی، اندورنی، آب‌انبار، مطبخ، اصطبل است. در خانه کاظمی سه بخش وجود دارد که با بازدید از آن‌ها به تهران قدیم سفر می‌کنید.
در خانه کاظمی ماکت‌ها و عروسک‌هایی مشاغل و آداب و رسوم مردم تهران طی ۱۵۰ سال گذشته به نمایش گذاشته که به‌صورت دائمی برقرار است. همچنین با استفاده از ویترین‌های شیشه‌ای، اشیا و ابزاری از زمان قاجار تا دوره پهلوی اول جمع‌آوری و در معرض بازدید قرار دارد. علاوه بر این تحولات پوشش از سال ۱۳۱۰ تا سال ۱۳۱۴ شمسی هم در این مکان می‌توانید ببنید که هم لباس سنتی دوره قاجار و هم تحول لباس‌های سنتی به لباس فرنگی مانند کلاه پهلوی، کت و شلوار و کروات را نشان می‌دهد. قسمتی از طبقه همکف خانه کاظمی به مرکز اسناد و کتابخانه اختصاص دارد که شامل کتاب‌های مجموعه تاریخ تهران، معماری هنر و همچنین تحقیقات میدانی که میراث فرهنگی انجام داده و شناسنامه‌های ثبتی بناها است. در تماشخانه نیز مجموعه‌ای از دوربین‌های قدیمی و عکس‌های تهران قدیم را خواهید دید.
خانه دبیرالملک
- آدرس: تهران، محله عودلاجان، میدان بهارستان، پایین‌تر از چهارراه سرچشمه، کوچه قوام‌الحضور، خیابان جاویدی، کوچه فخرالملک
یکی از خانه‌های قاجاری و اصیل تهران خانه یا عمارت دبیرالملک که در محله باغ امین عودلاجان قرار گرفته است. این خانه متعلق به میرزا محمدحسین فراهانی ملقب به دبیرالملک فراهانی از وزرای دوره قاجار است. وی یکی از مربیان و کارگزاران دستگاه مستوفی‌گری دولت قاجار بود و چندین سال منشی‌گری امیرکبیر را نیز کرده است.
عمارت دبیرالملک در سرگذشت خود کاربری‌های متفاوتی داشته است. مدتی این عمارت خانه اسباب‌بازی و سلامت دبیرالملک نام داشت که و در زمینه کودکان کار فعالیت می‌کرد. مدتی هم با نام خانه فراغت تهران به پاتوقی دنج تبدیل شده بود که میشد ساعت‌هایی دلنشین را را در آن و با و حال و هوای تهران قدیم سپری کرد. در حال حاضر نیز این مکان به بخش اداری شهرداری تبدیل شده است و امکان بازدید از آن در ساعت‌های اداری وجود دارد.
خانه مهرانگیز کامبیز
- آدرس: تهران، محله عودلاجان، خیابان امیرکبیر، کوچه میرزا محمود وزیر، کوچه هداوند
فیلم به‌یادماندنی پدر سالار با بازی محمد علی کشاورز در خانه مهرانگیز فیلم‌برداری شد
نام خانه مهرانگیز کامبیز با فیلم به‌یادماندنی پدر سالار و بازی درخشان مرحوم محمد علی کشاورز گره خورده است. خانه‌ای تاریخی و جای گرفته در محله قدیمی عودلاجان که زمانی لوکیشن سریال های معروف ایرانی بود و اکنون به خانه فرهنگ محله امامزاده یحیی تبدیل شده است. این خانه که سن آن به ۸۳ سال می‌رسد متعلق به خانمی به نام مهرانگیز کامبیز بود که زمانی مراسم مذهبی و روضه در این خانه برپا می کرد و جالب است بدانید که کودکان را هم به خانه راه نمی‌داد.
در دوره پهلوی فردی به نام آقا جلال تهرانی این را خریداری می‌کند که به همین دلیل این خانه به نام خانه آقا جلال تهرانی نیز شناخته میشود. بعدها این مکان به سرهنگی واگذار میشود که گفته میشود، یک چلوکبابی داشت و این خانه را به‌جای عوارض و بدهی‌های زیادی که داشته، به شهرداری منطقه ۱۵ تهران می‌دهد ودر حاضر نیز در تملک شهردای منطقه ۱۲ است.
حمام نواب
- آدرس: تهران، محله عودلاجان، خیابان ۱۵ خرداد شرقی، کوچه بیک دامغانی (بازارچه نواب سابق)
صحنه‌های از فیلم قیصر ساخته مسعود کیمیای در حمام نواب عودلاجان فیلم‌برداری شده است
در محله امامزاده یحیی حمامی قاجاری وجود دارد که اگ فیلم قیصر، ساخته مسعود کیمیایی، را دیده باشید صحنه‌های از این فیلم را باید به یاد بیاورید که در حمام نواب گرفته شده بود. سازندگان این حمام دختران فردی به نام نواب به نام‌های سارا سلطان خاتون و سارا حاجر خاتون بوده‌اند. هشتی، سربینه، تنظیف گرمخانه، سرویس بهداشتی، خزینه، استخر و ستون بخش‌های مختلف حمام نواب را تشکیل می‌دهند.
حمام نواب در سال ۱۳۹۰ شمسی تغییر کاربری داد و به همت شهرداری منطقه ۱۲ و اتحادیه صنایع دستی کشور و سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری وقت استان تهران به مرکز صنایع دستی شهر تهران تبدیل شد و امروزه قابل بازدید است.
امامزاده یحیی
- آدرس: تهران، محله عودلاجان، خیابان ۱۵ خرداد (غرب به شرق)، بعد از تقاطع خیابان مصطفی خمینی، کوچه امامزاده یحیی
در گذر امامزاده یحیی عودلاجان یکی از امامزاده‌های معروف تهران قرار دارد. امامزاده یحیی در زمان پهلوی اول تخریب میشود و بعدها با استفاده از نقشه‌های قدیمی و به همان سبک بنایی جدید ساخته میشود. این بنا دارای صحن، مسجد، ایوان، رواق، ضریح، حرم آینه‌کاری، سرداب، گنبد کاشی مخروطی شکل و سقاخانه است. از قدیمی‌ترین آثار باقی مانده در این مکان، صندوق چوبی روی مرقد است که روی آن تاریخ ۸۹۵ هجری قمری ثبت شده است و نوشته شده که این صندوق توسط دو برادر به نام‌های استاد حسین و استادمحمد لواسانی ساخته شده است. روی در قدیمی بقعه نیز در دو کتیبه کوچک به خط ثلث نوشته شده که بانی بقعه خشتی قدیم شخصی به نام «قرابشاره» و معمار آن «دیوحسن» است. مقبره مرحوم بهاالملک همدانی نیز در این محل قرار دارد.
جالب است بدانید یکی از دیدنیهای عودلاجان در همین امامزاده قرار دارد. درخت چنار کهنسالی که ۹۰۰ سال سن دارد و در کنار ورودی زنانه می‌توانید آن را ببیند. این چنار هفت متر قطر دارد و سه درخت بودند که یکی خشک شده و دیگری بهانه ایجاد مزاحمت در خیابان بریده شده است. در مورد این چنار و حفره و فرو رفتگی آن داستان جالبی هم وجود دارد. بنا به گفته اهالی محل امامزاده، در سال‌های گذشته کفاشی داخل این درخت را سوراخ کرده و آنجا مشغول کفاشی و زندگی بوده و حتی شب‌ها در همان درخت می‌خوابیده است. در حدود ۳۰ سال قبل کفاش ناگهان این محل را ترک کرده و دیگر کسی از او خبر ندارد. برخی نیز بر این باورند حفره بزرگ و سیاه درخت، به‌دلیل دود شمع و چراغ‌های نذری است.
مسجد و مدرسه معمارباشی
- آدرس: تهران، محله عودلاجان، خیابان ۱۵ خرداد (غرب به شرق)، بعد از تقاطع خیابان مصطفی خمینی، کوچه امامزاده یحیی، میدان باغ پسته بک، پلاک ۱۷۱
مسجد و مدرسه معمارباشی در محله امامزاده یحیی عودلاجان و در نزدیکی امامزاده قرار دارد و از شمال شرق به میدان باغ پسته بک، از جنوب به خیابان پانزده خرداد و از غرب به خیابان مصطفی خمینی راه دارد. چون بانی این مدرسه حاج ابوالحسن اصفهانی است و در دوره قاجار دارای منصب معمارباشی و ملقب به صنیع الملک بوده است این دو مکان به ناب منصب او یعنی معمارباشی معروف شده است و به آن صنیعیه نیز گفته میشود. ساختمان این بنا در سال ۱۳۰۳ هجری قمری پایان یافته و کتیبه سنگی سردر آن حاوی وقف نامه به نام واقف و موقوفانی است که برای مخارج و نگهداری مدرسه و مسجد وقف شده است.
جالب است بدانید که گفته میشود میرزاکوچک خان جنگلی در مسجد و مدرسه معمارباشی درس طلبگی می‌خواند و نخستین راهپیمایی مشروطیت از روبه روی این مدرسه آغاز شد.
کنیسه عزرا یعقوب
- آدرس: تهران، محله عودلاجان، بازارچه عودلاجان، کوچه حکیم
کنیسه عزرا یعقوب یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین کنیسه‌های یهودیان در محله عودلاجان است که قدمت آن به اواخر حکومت ناصرالدین شاه می‌رسد. این کنیسه یکی از مراکز مهم تجمع یهودیان در محله سر چال بوده است و دو کنیسه کوچک و بزرگ دارد. مصاپزی، محل اسکان مهاجرین لهستانی، فعالیت‌های فرهنگی و دینی و سخنرانی بعضی مشروطه خواهان برای مردم از کارهایی است که در این کنیسه انجام میشد.
در حال حاضر نیز در ایام خاص و شبات‌ها (شنبه‌ها) مراسم مذهبی در کنیسه عزرا یعقوب انجام میشود. خیابان مصطفی خمینی یا سیروس سابق، کوچه سنگی کوی حکیم، مکانی است که کنیسه عزرا یعقوب در آن قرار دارد.
کنیسه حاداش
- آدرس: تهران، محله عودلاجان، خیابان پامنار، کوچه مشیرالخلوت، کوچه نیک ضمیر، کوچه یامی
کنیسه حاداش یا حکیم آشرکه به کنیسه نو نیز مشهور است یکی دیگر از کنیسه‌های محلع عودلاجان است. در این محل تا مدت‌ها مهاجران افغانی و مهاجران جنگ تحمیلی زندگی می‌کردند. سقف کنیسه به‌گونه‌ای طراحی شده که به‌صورت بادگیر باعث خنکی محیط کنیسه نیز باشد. هنر گچ بری خط عبری به سبک عراقی بر دیواره کنیسه دیده میشود. این کنیسه مانند عزرا یعقوب به ثبت ملی رسیده است. ملاحنینا نیز از دیگر کنیسه‌های یهودیان در محله عودلاجان است که در حال حاضر متروک و خراب شده است.
حمام کشوریه و سلیمانیه
- آدرس: تهران، محله عودلاجان، خیابان مصطفی خمینی، نرسیده به خیابان مرادی
حمام کشوریه نخستین حمام نمره و حمام عمومی با تزیینات معماری در تهران است
اولین حمام نمره تهران و تنها حمام اقلیت‌های دینی تهران که برای یهودیان بود در محله عودلاجان قرار دارد. همچنین تنها حمام عمومی است که دارای تزیینات گچ‌بری، آینه‌کاری، منبت‌کاری، آهن‌کاری است. حمام ممتاز، حمام بی‌نظیر، حمام یهودیان، حمام محله، حمام کلیمیان، حمام جهوداناین از نام‌های دیگر این حمام است. بانی ساخت حمام کشوریه بانو کشور است که بنا بر درخواست وی، همسر آقای سلیمان سنه، این حمام ویژه یهودیان را با مشارکت سایر یهودیان بنا می‌کند و ساخت آن در سال ۱۳۲۶ شمسی ساخت آن به پایان می‌رسد. این حمام تا دهه ۸۰ فعال بود؛ اما در حال حاضر غیرفعال است. حمام کشوریه در خیایان سیروس یا شهید مصطفی خمینی، مابین چهارراه سرچشمه و سیروس، بالاتر از بیمارستان دکتر سپیر، شماره ۴۱۵ (۴۸۵ قدیم) قرار دارد.
توجه داشته باشید که برای بازدید از کنیسه‌های یهودیان، حمام کشوریه و سایر بناهای متعلق به آن‌ها باید از قبل با انجمن کلیمیان تهران هماهنگی‌های لازم را انجام دهید یا در قالب تورهای عودلاجان‌گردی از آن‌ها دیدن کنید.
بازارچه عودلاجان
- آدرس: تهران، محله عودلاجان، خیابان ۱۵ خرداد، حدفاصل خیابان‌های پامنار و مصطفی خمینی
بدون شک اگر اهل تهران باشید برای خرید به بازار ۱۵ خرداد رفتید و حتما در همان حوالی چشمتان به بازارچه عودلاجان افتاده است، بازارچه‌ای سنتی که در آن می‌توانید صنایع دستی بخرید و هم با قدم زدن در آن به عودلاجان قدیم سفر کنید. در این مکان بعد از خرید کردن می‌توانید ناهار را رستوران‌های سنتی‌اش میل کنید؛ چای بعد از غذا را در کافه‌های سنتی آن نوش جان کنید و با خاطرات تهران قدیم ساعاتی دلنشین را سپری کنید.
بازارچه عودلاجان در بخش عودلاجان غربی قرار دارد و از خیابان ۱۵ خرداد آغاز میشود تا عمق بافت تاریخی عودلاجان ادامه پیدا می‌کند. چند سالی بازار صنایع دستی تبدیل شده است و یکی از پاتوق‌های گردشگری تهران است. از جمله محصولاتی که در این بازار به فروش می‌رسد، می‌توان به صنایع دستی شهرهای مختلف، پوشاک و کیف و کفش‌های سنتی و دیگر آثار هنری اشاره کرد.
تیمچه اکبریان (یهودیان)
- آدرس: تهران، محله عودلاجان، بازارچه عودلاجان، روبه‌روی کوچه حکیم
تیمچه اکبریان عودلاجان مکان اولین بانک ایران در دوره قاجار است
تیمچه اکبریان یا تیمچه یهودیان با قدمت ۲۶۰ سال، نخستین بانک و صرافی ایران بوده که به‌صورت بانک رهنی کار می‌کرده است که گفته میشود تا اوایل انقلاب اسلامی نیز توسط شخصی به نام داود کلیمی و با کاربری بانک مشغول به فعالیت بود. در حال حاضر، این مکان به یک سفره خانه سنتی تبدیل شده است و با توجه به موقعیت مکانی آن در بازار بزرگ تهران، به‌عنوان یکی از مراکز حضور گردشگران قرار گرفته است.
وقتی به تیمچه اکبریان برسید، بالای سردر آن این نوشته را می‌بینید:
«بنای فوق مربوط به دوران قاجار مصادف با دومین سال حکومت آقا محمد خان قاجار برابر با ۱۱۵۳ه.ش/ ۱۱۹۵ه.ق است. این تیمچه اولین بانک ایران در دوره قاجار بوده که در ابتدا به صنف صراف ها و زرگرها اختصاص داشت. و در دومین سال حکومت فتحعلی شاه قاجار به‌عنوان اولین بانک در کشور ایران تغییر کاربری یافت».
سایر دیدنی های محله عودلاجان
مسجد خان مروی، مسجد میرزا محمود، مسجد شاهی، سقاخانه سرچشمه، آب‌انبار مسجد حکیم، باغ سفارت روسیه، بازارچه نایب السلطنه، ساختمان چاپخانه، حمام حکیم باشی، حمام خانم، خانه فرمانفرما، خانه قوام الدوله، خانه امام جمعه، خانه وثوق، خانه موتمن الاطبا، گذر و محله مدرسه خان مروی و مدرسه رضاییه از جمله بناهای تاریخی و به یادگار مانده از این محله اعیان‌نشین است که به ثبت ملی نیز رسیده‌اند.
جاهای دیدنی اطراف محله عودلاجان
کاخ گلستان
- آدرس: تهران، خیابان ۱۵ خرداد، ضلع شمالی میدان ارگ
- فاصله تا محله عودلاجان: دو کیلومتر (۱۰ دقیقه با خودرو)
کاخ گلستان یکی از برجسته‌ترین بناهای تاریخی تهران و نخستین میراث جهانی پایتخت در فهرست یونسکو است؛ مجموعه‌ای باشکوه که با معماری چشم‌نواز، کاشی‌کاری‌های نفیس و تالارهای دیدنی، یکی از محبوب‌ترین مکان‌ها برای عکاسی و گردش در قلب شهر به شمار می‌آید. این اثر ارزشمند در سال ۱۳۳۴ شمسی در فهرست آثار ملی و در سال ۱۳۹۲ شمسی در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
مجموعه گلستان شامل بناهای متعددی است که هر کدام در دوره‌ای متفاوت شکل گرفته‌اند و همین موضوع باعث شده قدم‌به‌قدم آن، روایتی از تاریخ تهران را پیش چشم بازدیدکنندگان بگذارد. از ایوان تخت مرمر و خلوت کریمخانی که یادگار دوران زندیه هستند گرفته تا تالارهای باشکوه قاجاری مانند تالار آینه، تالار سلام، تالار الماس و کاخ شمس‌العماره، هر بخش جلوه‌ای منحصربه‌فرد از هنر ایرانی را به نمایش می‌گذارد.
بازار بزرگ تهران
- آدرس: تهران، خیابان ۱۵ خرداد
- فاصله تا محله عودلاجان: یک کیلومتر (۱۵ دقیقه پیاده‌روی)
بازار بزرگ تهران با مساحتی بیش از ۱۰۵ هکتار، یکی از مهم‌ترین قلب‌های تپنده پایتخت در حوزه اقتصاد و تاریخ است؛ مجموعه‌ای گسترده که در سال ۱۳۵۶ شمسی به‌عنوان اثر ملی به ثبت رسید. قرارگیری این بازار در محدوده خیابان‌های مولوی، خیام و ۱۵ خرداد، دسترسی آسان و موقعیتی استراتژیک برای آن ایجاد کرده و نقش آن را به‌عنوان یکی از قطب‌های تجاری کشور برجسته‌تر کرده است.
بازار بزرگ تهران میزبان طیف وسیعی از فعالیت‌های اقتصادی است؛ از فروشگاه‌های خرده‌فروشی و عمده‌فروشی گرفته تا کارگاه‌های تولیدی، انبارها و سراهای متعدد. همین تنوع سبب شده بازار بزرگ را مرکز مهم توزیع انواع کالا در تهران و حتی شهرهای دیگر بدانند. اینجا یکی از مقرون‌به‌صرفه‌ترین مقاصد خرید در پایتخت است؛ جایی که می‌توان از پوشاک و زیورآلات گرفته تا چرم، کیف و کفش، فرش، لوازم‌خانگی و ده‌ها کالای دیگر را با قیمت‌های مناسب پیدا کرد.
در کنار جنبه اقتصادی، بازار بزرگ تهران مجموعه‌ای از دیدنیهای تاریخی و فرهنگی را نیز در خود جای داده است.
عمارت مسعودیه
- آدرس: تهران، میدان بهارستان، خیابان اکباتان
- فاصله تا محله عودلاجان: دو کیلومتر (۱۰ دقیقه با خودرو)
عمارت مسعودیه یکی از ارزشمندترین خانه‌های تاریخی تهران و یادگاری شاخص از دوران قاجار است؛ بنایی که هم به‌خاطر معماری منحصربه‌فردش و هم رویدادهای مهمی که در آن رقم خورده، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ پایتخت دارد. این عمارت به دستور مسعود میرزا، ملقب به ظل‌السلطان و فرزند بزرگ ناصرالدین‌شاه، ساخته شد و نام او را بر خود گرفت.
فضای داخلی مجموعه عمارت مسعودیه از چندین عمارت، حیاط و بخش‌های کاربردی تشکیل شده است که هرکدام زیبایی‌ها و ویژگی‌های خاصی دارند و از جمله آن‌ها می‌توان به دیوانخانه و عمارت دیوانخانه، سفره‌خانه و حوض‌خانه، حیاط و عمارت سیدجوادی، حیاط و عمارت مشیری، حیاط‌خلوت و عمارت حیاط‌خلوت، سردر پیاده و سردر کالسکه‌رو و باغ دیوانخانه اشاره کرد.
اگر علاقه‌مند هستید تا با یکی از اصیل‌ترین محلههای تاریخی تهران آشنا شوید، حتما بازدید از عودلاجان را در برنامه خود قرار دهید. قدم زدن در کوچه‌های کهن، تماشای بناهای ارزشمند و لمس حال‌وهوای قدیمی پایتخت تجربه‌ای است که نباید از دست داد. اگر نظر یا تجربه بازدید در رابطه با این محله قدیمی تهران دارید با ما و کاربران کجارو در میان بگذارید.
نویسنده: اکرم زمانی نوری
منبع عکس کاور: ویکی مدیا | عکاس: محمدرضا بنانی
سوالات متداول
محله عودلاجان کجاست؟
محله عودلاجان یکی از جاهای دیدنی تهران و محلههای قدیم و اصیل این شهر است که از جنوب به خیابان ۱۵ خرداد، از شمال به خیابان امیرکبیر، از غرب به خیابان مصطفی خمینی و از شرق به خیابان و محله پامنار محدود میشود.
جاهای دیدنی محله عودلاجان کدامند؟
خانه شهید مدرس، سرای کاظمی، خانه دبیرالملک، خانه مهرانگیز کامبیز، حمام نواب، امامزاده یحیی و کنیسه عزرا یعقوب تنها بخشی از دیدنیهای محله عودلاجان هستند.