موزه هنرهای معاصر تهران؛‌ نگین هنری پایتخت

موزه هنرهای معاصر تهران، نگین درخشان هنر مدرن در خاورمیانه است؛ جایی که آثار ماندگار هنرمندان ایرانی در کنار شاهکارهایی از پیکاسو، وارهول و پولاک، در فضایی الهام‌گرفته از معماری سنتی و مدرن، به نمایش گذاشته شده‌اند. این موزه یکی از شگفت انگیزترین جاهای دیدنی تهران است و همه‌روزه از تعداد زیادی بازدیدکننده داخلی و خارجی میزبانی می‌کند. قدم‌زدن در این موزه، سفری به میان فرهنگ، خلاقیت و تاریخ هنر جهان است. در ادامه این مطلب قصد داریم با موزه هنر های معاصر آشنا شویم؛ پس تا انتها همراه ما باشید.

• آدرس موزه هنرهای معاصر: تهران، خیابان کارگر شمالی، حد فاصل بلوار کشاورز تا خیابان فاطمی، جنب پارک لاله (مشاهده روی نقشه)
• وب‌سایت: tmoca.com
• صفحه اینستاگرام: tehran.moca@
• شماره تلفن: ۰۲۱۸۸۹۸۹۳۷۴

موزه هنرهای معاصر یکی از جاهای دیدنی تهران است که در ناحیه مرکزی پایتخت (شرق خیابان کارگر شمالی و در ضلع غربی پارک لاله) واقع شده است.

عکاس: Alireza Zeya / گوگل مپ

• دسترسی با مترو: برای رسیدن به موزه هنرهای معاصر می‌توانید در ایستگاه متروی میدان انقلاب اسلامی در خط چهار مترو تهران از قطار پیاده شده و از آنجا با تاکسی در خیابان کارگر شمالی به پارک لاله و ورودی موزه هنر های معاصر برسید. ایستگاه انقلاب نزدیکترین مترو به موزه هنرهای معاصر است و ایستگاه‌های میدان ولیعصر و میدان توحید در رتبه‌های بعد قرار دارند.
• دسترسی با اتوبوس: اتوبوس‌های مسیر میدان آزادی-میدان هفت تیر و میدان آزادی-میدان ولیعصر در ضلع جنوبی پارک لاله ایستگاه دارند و از آنجا با پنج دقیقه پیاده‌روی به موزه می‌رسید.
• دسترسی با تاکسی: اگر قصد استفاده از تاکسی دارید، می‌توانید از تاکسی‌هایی استفاده کنید که از بلوار کشاورز، خیابان فاطمی و خیابان کارگر شمالی تردد می‌کنند. از میدان ولیعصر، میدان دکتر فاطمی، میدان هفت تیر و انقلاب اسلامی به ورودی‌های مختلف اطراف پارک لاله تاکسی تردد می‌کند و می‌توانید پس از پیاده شده شدن از تاکسی به‌سمت موزه معاصر تهران بروید.

موزه هنرهای معاصر تهران دارای جامع‌ترین و مهم‌ترین گنجینه‌های هنر مدرن پس از جنگ جهانی دوم تا پیش از دهه ۱۹۸۰ میلادی در خارج از اروپا و آمریکای شمالی است که شامل کارهای مهمی از جنبش‌های هیجان‌نمایی انتزاعی، پاپ آرت، مینیمالیسم، مفهومی و فوتورئالیسم می‌شود.

عکاس: Fatemeh Alizadeh / گوگل مپ

در گنجینه دائمی موزه بیش از ۴۰۰۰ اثر ارزشمند از نخبگان هنرهای تجسمی ایران و جهان نگهداری می‌شود که نزدیک به ۴۰۰ عدد از آن‌ها ارزش استثنایی دارند. ارزش آثار موزه در حدود ۲٫۵ میلیارد دلار برآورد شده است. بیشتر این آثار در دهه ۱۹۷۰ میلادی و با نظارت فرح پهلوی خریداری شده‌اند. از جمله آثار موزه می‌توان به کارهای بسیار شاخصی از گوگَن، رُنوار، پیکاسو، ماگریت، ارنست، پولاک، وارهول، لُویت و جاکومتی اشاره کرد. مجموعه بسیار مهمی از هنر معاصر ایران و نقاشی هنرمندانی چون سهراب سپهری نیز از جمله دارایی‌های این موزه است.

منبع عکس‌ها: کجارو | عکاس: علیرضا کیخا

در مجموع، موزه هنر های معاصر دارای ۹ گالری است که سه گالری آن به نگهداری آثار ارزشمند هنرمندان یاد شده می‌پردازد و ۶ گالری موقت آن هم در مسیر بازدیدکنندگان قرار دارد؛ به‌طوری که بازدید از آن‌ها برای کسانی که به موزه هنرهای معاصر می‌روند، بسیار ساده و دلنشین خواهد بود. در محوطه این موزه هم آثار هنری و مجسمه‌هایی از هنرمندان کشورهای مختلف دنیا قرار دارد. معروف‌ترین این آثار، پیکره «درمانگر» اثر رنه ماگریت (René Magritte)، نقاش بلژیکی است.

قیمت بلیط موزه هنرهای معاصر تهران (در سال ۱۴۰۴) ۳۵,۰۰۰ تومان (به‌ازای هر نفر) است. توصیه می‌شود برگه بلیط را تا اتمام بازدید به‌همراه داشته باشید؛ زیرا ممکن است در طول بازدید نگهبانان موزه تقاضای کنترل بلیط داشته باشند.

عکاس: Mohammadreza Tabiei / گوگل مپ

ساعت کاری موزه هنرهای معاصر همه‌روزه از ۹:۴۵ تا ۱۸:۱۵ (فروش بلیط تا ۱۷:۳۰) است.

اندیشه ساختن مکانی در ایران برای نمایش آثار هنر معاصر ایرانی و خارجی را نخستین بار کامران دیبا، معمار و نقاش و پسرعموی فرح پهلوی، ملکه ایران در دوره محمدرضا پهلوی، در گفتگوهای مستمرش با فرح پهلوی مطرح کرد.

منبع عکس‌ها: کجارو | عکاس: علیرضا کیخا

فرح پهلوی نیز طرح ساخت موزه‌ای برای هنر معاصر در تهران را با شاه و امیرعباس هویدا، نخست وزیر وقت، در میان گذاشت. وی پیشنهاد کرده بود که هنگام سرشاری خزانه، بهترین زمان خرید آثار نوین و نیز سنتی و باستانی است. بنا شد تا بنای دو موزه، یکی برای هنر نوین و دیگری با نام موزه فرش برای نمایش آثار سنتی دستبافت ایرانی، در بخش‌هایی از پارک فرح (پارک لاله کنونی) گذاشته شود. فرح پهلوی همچنین قراردادی با آلوار آلتو، معمار سرشناس فنلاندی امضا کرد تا شعبه‌ای از موزه را در شیراز برپا کند که به خاطر تاخیر انجام طرح و نیز وقوع انقلاب ناتمام ماند. کامران دیبا در آغاز مامور شد تا آثار هنری ارزشمند را از خارج از کشور تهیه کند.

کامران دیبا همچنین با کمک همکارانش آغاز به طراحی معماری موزه بر بنیاد اصول نوین و با نگاه به فرهنگ ایرانی کرد. «دفتر مخصوص شهبانو» در آن هنگام هزینه ساخت موزه را در اختیار کامران دیبا گذاشت. این هزینه بیش از ۷٫۲ میلیون دلار تنها برای ساختمان تخمین زده شده است. اگرچه ایده اصلی ساخت موزه را دیبا سال‌ها پیشتر ارائه کرده بود، تا پیش از تحویل هزینه ساخت از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور، ساخت و سازی صورت نگرفت. در نهایت در ۱۳۵۶ شمسی کار ساختمان موزه به پایان رسید و در ۲۲ مهر، برابر با زادروز فرح پهلوی، موزه با حضور میهمانان ویژه‌ای چون خود محمدرضاشاه و فرح پهلوی، نلسون آلدریچ راکفلر، معاون رئیس‌جمهوری آمریکا، تامس مسر رئیس موزه گوگنهایم و دو ویلد رئیس موزه اشتدلیک آمستردام گشایش یافت.

عکاس: نامشخص / اینستاگرام (mehran_bookshop@)

موزه هنرهای معاصر در خارج از ایران با عنوان «TMoCA» (برگرفته از سرواژگان عبارت «Tehran Museum of Contemporary Art») شناخته می‌شود. اندک زمانی پس از گشایش موزه، انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ شمسی آغاز شد و با بالا گرفتن راهپیمایی‌ها و درگیری‌های خونین خیابانی، کارکنان موزه آثار موجود را به زیرزمین ساختمان – که در آن هنگام مانند پناهگاهی موقت در نظر گرفته بودند – منتقل کردند. تا اینکه در سال ۱۳۸۴ شمسی (۲۰۰۵ میلادی)، برای نخستین بار نمایشگاهی از گنجینه موزه برگزار شد که توجه علاقه‌مندان را به خود جلب کرد.

موزه هنرهای معاصر تهران دارای ۹ گالری،‌ بخش های اداری،‌ کتابخانه، سالن نمایش،‌ گنجینه، کافه تریا و باغ مجسمه است که بنای آن با الهام از معماری سنتی ایران و مفاهیم فلسفی توسط کامران دیبا طراحی و ساخته شد.

عکاس: نامشخص / memarinavaz.ir

ساختمان موزه هنرهای معاصر از نمونه‌های معماری نوین در ایران به شمار می‌رود. در این سازه از معماری سنتی ایران و مفاهیم فلسفی همراه عناصر مدرن بهره گرفته شده است. طراحی و معماری این سازه همان طور که گفته شد، به دست کامران دیبای معمار انجام گرفت که عناصر معماری سنتی ایران، همچون هشتی، چهارسو و گذرگاه را در طراحی آن قرار داد.

عکاس: Mohamad Ehsan Hojati / گوگل مپ

ساختمان موزه از سنگ و بتون ساخته شده است و روی هم رفته (همراه باغ‌های اطراف) ۸,۵۰۰ متر مربع مساحت دارد. مساحت سطح کلی دیوارهای موزه نزدیک به ۲,۵۰۰ متر مربع است. خود موزه بیش از ۵,۰۰۰ متر مربع مساحت دارد و ساختنش ۹ سال طول کشید. محوطه موزه دارای دو ورودی است که یکی در سوی پارک لاله قرار گرفته و خدماتی به شمار می‌رود و دیگری ورودی اصلی است که از سوی خیابان کارگر در غرب سازه راه می‌دهد. ساختمان خود موزه در جنوب بستر طرح و باغ مجسمه واقع شده و این باغ محیطی گسترده و چمن‌کاری‌شده در شمال ساختمان است. نمای بیرونی ساختمان با الهام از بادگیرهای مناطق حاشیه کویر ایران ساخته شده است.

ساختمان موزه هنر های معاصر از دو بخش کلی، مجموعه‌ای از فضاهای بسته و حیاط میانی تشکیل شده است. درون ساختمان و در فضای بسته آن، مسیری مارپیچ به‌صورت چرخشی طراحی شده است که افراد با پیمودن مسیری با شیب کم، به سوی پایین راهنمایی می‌شوند. این مسیر مارپیچ داخلی در تضاد با نمای بیرونی، حالتی کاملا نوین دارد. مارپیچ دارای هفت فضا یا گالری (نگارخانه) اصلی است.

فضای نخست سرسرای اصلی ساختمان است که «گالری شماره یک» خوانده می‌شود. این گالری به‌ آرامی به گالری پس از خود متصل می‌شود و بازدیدکننده را درون زمین می‌برد. گالری‌های مجموعه دارای طرح‌های کمابیش همانند هستند؛ اما گالری‌های یک و پنج که محور اصلی ساختمان موزه را می‌سازند، با دیگر گالری‌ها متفاوتند. اتصال هر گالری به گالری پس از خود از طریق شیب‌راهه‌هایی با شیب ملایم صورت گرفته که در هماهنگی کامل با گالری‌ها ساخته شده‌اند.

عکاس: نامشخص / soiai.com

سرسرا، قاعده‌ای متشکل از هشت‌ضلعی نیمه‌منظم و طاقی بلند است که بالای آن نورگیر سقفی بزرگی با چهار بادگیر قرار دارد. دیبا در طراحی این سرسرا اهمیت زیادی به فضای میانی و ارتباط آن با ورودی و زنجیره گالری‌های دیگر و نیز با کتاب‌فروشی و رستوران مجموعه داده است. ارتباط سرسرای اصلی با پایین‌ترین سطح موزه از فضای تهی میانی و شیب‌راهه مارپیچ به وجود آمده‌ است. پایین مارپیچ و در دل هشتی، اثری مدرن از هنرمند ژاپنی نوریوکی هاراگوچی با نام ماده و فکر قرار دارد که ترکیبی از روغن و پولاد است.

عکاس: MRG90 / ویکی مدیا

این اثر که در ایران ساخته شده است، همانند حوضخانه‌های ایرانی است و به‌دلیل ویژگی انعکاسی این ترکیب، بازدیدکنندگان آن را به‌شکل آینه‌ای بزرگ می‌بینند. طراحی فضاهای بسته به‌گونه‌ای است که گالری شماره یک یا همان سرسرای اصلی، نقطه آغاز و پایان بازدیدکننده خواهد بود. این موزه اگرچه در طول حیات خود در فراز و نشیب بسیاری قرار گرفته و متاثر از حوادث تاریخی و سیاسی زیادی بوده است، همواره آثار بسیاری از هنرمندان ایرانی و خارجی را به نمایش می گذارد. بنابراین حضور در این موزه و چرخیدن در فضاهای گالری‌ها خالی از لطف نبوده و احساس خوبی را به بازدیدکننده منتقل می‌کند.

علاوه بر گنجینه دائمی موزه معاصر تهران با بیش از ۴,۰۰۰ اثر ارزشمند و یگانه از نخبگان هنرهای تجسمی ایران و جهان، آثار باغ تندیس، گنجینه عکس و سینماتک که آن را در ردیف یکی از ارزشمندترین جاهای دیدنی برای اهالی هنر قرار می‌دهد، موزه هنرهای معاصر تهران دارای کتابخانه‌ای تخصصی است. این کتابخانه در پایان شیب‌راهی قرار دارد که به بخش‌ های امور اداری و هنری می‌‌رسد.

• آدرس: تهران، بلوار کشاورز، تقاطع کارگر شمالی
• فاصله از موزه هنرهای معاصر تهران: کمتر از ۲۰۰ متر

پارک لاله یکی از قدیمی‌ترین و محبوب‌ترین بوستان‌های تهران است که در گذشته با نام «بوستان فرح» شناخته می‌شد. این پارک در سال ۱۳۴۵ خورشیدی به دستور فرح پهلوی، همسر آخرین پادشاه ایران، در محل باغ تاریخی جلالیه با مساحتی نزدیک به ۳۵ هکتار احداث شد. طراحی پارک لاله را «ژوفه»، یکی از طراحان مشهور فرانسوی، با همکاری گروهی از مهندسان و هنرمندان ایرانی بر عهده داشت و حاصل آن فضایی دل‌انگیز با ترکیبی از معماری مدرن و عناصر سنتی ایرانی بود.

امروزه پارک لاله یکی از پویاترین و پررفت‌وآمدترین فضاهای سبز پایتخت است که ترکیبی از طبیعت، هنر، فرهنگ و فعالیت‌های اجتماعی را در خود جای داده است. مسیرهای پیاده‌روی دلپذیر، زمین‌های ورزشی، فضاهای بازی برای کودکان و محوطه‌های گل‌کاری‌شده، این پارک را به مکانی محبوب برای گذران اوقات فراغت خانواده‌ها و گردشگران تبدیل کرده‌اند.

درختان بلند، فضای سبز گسترده، آب‌نماها و نیمکت‌های متعدد در جای‌جای پارک، محیطی آرام و دلنشین را برای پیاده‌روی، مطالعه یا استراحت فراهم کرده‌اند. در کنار اینها، غرفه‌های خوراکی، امکانات ورزشی مانند زمین والیبال و بسکتبال و مسیرهای مخصوص دویدن و دوچرخه‌سواری نیز برای استفاده عموم طراحی شده‌اند.

• آدرس: تهران، خیابان دکتر فاطمی، ضلع شمالی پارک لاله
• فاصله از موزه هنرهای معاصر تهران: ۵۰۰ متر (۱۰ دقیقه پیاده‌روی)

موزه فرش ایران یکی از جاذبه‌های فرهنگی و دیدنی پایتخت است که با هدف پاسداشت و معرفی هنر اصیل قالی‌بافی ایرانی در سال ۱۳۵۶ شمسی افتتاح شد. این مجموعه به دستور فرح پهلوی و با طراحی معمار برجسته ایرانی، عبدالعزیز فرمانفرماییان، ساخته شده است. نمای منحصر‌به‌فرد ساختمان موزه که یادآور دار قالی است، جلوه‌ای چشم‌نواز به آن بخشیده و در نگاه نخست، مخاطب را به دنیای نقش و رنگ فرش ایرانی می‌برد.

هدف از تاسیس موزه فرش، پژوهش در تاریخ و تحولات هنر و صنعت فرش ایران، گردآوری نمونه‌های ارزشمند قالی و گلیم از مناطق مختلف کشور و برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی و موقت از فرش ایران و دیگر کشورهای جهان بوده است.

موزه فرش ایران در زمینی با زیربنای بیش از ۳,۴۰۰ متر مربع ساخته شده و شامل دو تالار اصلی است. تالار طبقه همکف به نمایش دائمی آثار اختصاص دارد و در آن حدود ۱۳۵ تخته از شاهکارهای فرش ایران از مراکز مهم قالی‌بافی همچون کاشان، کرمان، اصفهان، تبریز، خراسان و کردستان به نمایش گذاشته شده است. تالار طبقه بالا نیز به نمایشگاه‌های موقت گلیم و فرش اختصاص دارد.

• آدرس: تهران، خیابان امام خمينی (ره)، حدفاصل خیابان‌های شیخ هادی و ولیعصر، جنب بانک ملت، پلاک ۲۵۱
• فاصله از موزه هنرهای معاصر تهران: چهار کیلومتر (۱۵ دقیقه با خودرو)

خانه موزه مقدم یکی از زیباترین خانه‌های تاریخی تهران و یادگاری ارزشمند از دوران قاجار است که امروز به‌عنوان یکی از جاذبه‌های فرهنگی و دیدنی پایتخت شناخته می‌شود. این عمارت تاریخی، روزگاری محل سکونت محمدتقی‌خان احتساب‌الملک، از صاحب‌منصبان برجسته دربار قاجار بود. بنای باشکوه و تزئینات ظریف آن، جلوه‌ای از هنر و سبک زندگی اشرافی آن دوران را به نمایش می‌گذارد.

تحریریه کجارو

خانه موزه مقدم

مطالعه '11

پس از مدتی، این خانه به فرزند او دکتر محسن مقدم، استاد برجسته باستان‌شناسی دانشگاه تهران، و همسر فرانسوی‌اش سلما واگذار شد. دکتر مقدم با ذوق و دانش خود، بخش‌های مختلف خانه را به محلی برای نگهداری آثار تاریخی و هنری تبدیل کرد و از میراث فرهنگی ایران محافظت نمود. در نتیجه تلاش‌های او، خانه مقدم امروزه یکی از غنی‌ترین خانه‌موزه‌های ایران به شمار می‌رود. فضای دل‌انگیز حیاط، کاشی‌کاری‌های اصیل، اشیای تاریخی و آثار هنری گردآوری‌شده توسط دکتر مقدم و همسرش، روحی گرم و فرهنگی به این خانه بخشیده‌اند.

عکاس: mohammad s / گوگل مپ

اگر به هنر و تاریخ علاقه‌مند هستید، بازدید از موزه هنرهای معاصر تهران فرصتی ارزشمند برای آشنایی با آثار هنرمندان بزرگ ایران و جهان است. در این مکان، هر تابلو و مجسمه پنجره‌ای به دنیایی از خلاقیت و تفکر است؛ سفری فرهنگی که دیدگاه شما را نسبت به هنر معاصر ایران دگرگون خواهد کرد. در ادامه می‌توانید تجربه یا نظر خود را درباره این موزه و حال و هوای آن با ما و کاربران کجارو در میان بگذارید.

منبع عکس کاور: گوگل مپ | عکاس: Ali Hosseini