قبرستان هفتاد ملا

میرجاوه یکی از شهرهای کوچک استان سیستان و بلوچستان، در ۷۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر زاهدان است. این شهر تنها مرز قانونی در جنوب شرق کشور است که رفت‌وآمد سیاحان خارجی و داخلی از آن صورت می‌گیرد. همچنین میرجاوه از طریق راه‌آهن، ایران را به شبه‌قاره هند متصل می‌کند و با قدمت بیش از ۱۰۰ سال، یکی از قدیمی‌ترین گمرکات کشور است.

علاوه بر اهمیت جغرافیایی، این شهر یکی از جذاب‌ترین جاذبه های گردشگری استان سیستان و بلوچستان را در خود جای می‌دهد. قبرستان تاریخی هفتاد ملا با فضای منحصر‌به‌فرد و افسانه‌هایش، در دل صخره‌ها جای گرفته است. قبور خاص این گورستان که مانند مقبره‌های کوچک سنگی و سپید هستند، موجب برانگیختن کنجکاوی هر گردشگری می‌شوند. برای آشنایی بیشتر با قبرستان هفتاد ملا با کجارو همراه باشید.

قبرستان تاریخی هفتاد ملا در دل کوهی کم ارتفاع از جنس ماسه‌سنگ در ناحیه‌ای کوهستانی، در حوزه طبیعی کوهستانی دامنه‌های شمالی تفتان قرار دارد و دارای آب هوایی معتدل است. محدوده اثر را کوه‌های متعددی در برگرفته‌اند. بستر رودخانه روپس در ۲۰ متری شمال آن واقع شده است و باغات میوه از جمله گردو در حاشیه این رودخانه ایجاد شده‌اند. پوشش گیاهی منطقه علاوه بر باغات میوه محدود است به بوته‌های خودرو و درختچه‌های جنگلی.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: ali summit)

• آدرس: استان سیستان و بلوچستان، شهرستان زاهدان، بخش میرجاوه، دهستان تمین و در ۱۵۰ متری جنوب روستای روپس (مشاهده روی نقشه)

برای دسترسی به قبرستان هفتاد ملا، راهی میرجاوه در فاصله حدودا ۸۰ کیلومتری زاهدان شوید. در فاصله ۴۵ کیلومتری بعد از میرجاوه، جاده‌ای فرعی را در سمت راست خود مشاهده خواهید کرد. وارد این مسیر شوید. این مسیر تا قبرستان هفتاد ملا حدود ۲۰ کیلومتر امتداد می‌یابد که قسمت انتهایی آن آسفالته نیست. در این مسیر از روستای تمین و روستای جش عبور می‌کنید و پس از آن روستای روپس خواهد بود.

عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاسان: ali summit، مجتبی واسو، مرتضی برجسته و Behrad Moudi)

قبرستان هفتاد ملا مانند با ۸۰۰ سال قدمت، متعلق به دوره اسلامی است و از جاهای دیدنی میرجاوه به شمار می‌رود. این قرستان مانند سایر آثار باستانی موجود در روستای تمین، در دل صخره‌ها به وجود آمده است. مردم باستان حفره‌ای بزرگ را در دل یک صخره ایجاد کرده‌اند و برای ساخت قبور از سبک معماری مقبره کورش الهام گرفته‌اند. قبرستان هفتاد ملا در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۳۸۲۶ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: مرتضی برجسته)

مساحت قبرستان بیش از ۵۰۰ متر مربع است و به‌شکل کمانی در بخش شرقی روستای روپس، در سینه کوه قرار دارد. قبرها همیشه در سایه قرار دارند و به همین علت از گزند باد و باران در امان مانده‌اند. ۱۰۰ سال پیش، دو ستون سنگی بزرگ نیز در مقابل این حفره بوده که در حال حاضر، تخریب شده است.

قبور قبرستان به‌شکل مستطیل هستند، دو طرف آن‌ها به‌وسیله خشت خام بالا آورده شده‌اند و اجساد را داخل آن‌ها قرار می‌دادند. روی هرکدام از قبور هشت سوراخ تعبیه کرده‌اند که هوا از داخل آن‌ها عبور می‌کند.

عکس‌های گالری گوگل‌مپ (عکاس: ali summit)

سرگذشت و پیشینه قبرستان هفتاد ملا هنوز مشخص نشده است. به همین دلیل نیز مردم در مورد وجود آن، افسانه‌های مختلفی را بیان می‌کنند. دو روایت در مورد قبرستان هفتاد ملا وجود دارد:

• پس از ورود اسلام به این منطقه موبدان زرتشتی به این مکان پناه بردند و در همان مکان، پس از مرگ دفن شدند. این روایت با توجه به معماری قبرها قابل قبول است.
• این منطقه در مسیر رودخانه قرار داشت و مردم برای در امان ماندن مردگان خود از سیلاب‌ها، آن‌ها را در ارتفاعات بلند دفن می‌کردند. موقعیت جغرافیایی منطقه بیانگر این موضوع نیز است.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: مرتضی برجسته)

• هنگام سفر به مناطق مختلف کشور، به‌خصوص نواحی روستایی، به فرهنگ و باورهای مردم محلی احترام بگذارید.
• به‌دلیل قرارگیری در نواحی جنوبی کشور، بهترین زمان بازدید از قبرستان هفتاد ملا، فصول پاییز و زمستان است.
• مسیر دسترسی به روستای روپس تا اندازه‌ای مشکل است؛ اما با احتیاط می‌توانید از آن عبور کنید.
• با خرید از فروشگاه‌های محلی منطقه، به اقتصاد مردم بومی کمک کنید.
• آثار تاریخی ارثی است که از دورترین اجداد به ما رسیده‌اند. آن‌ها را پاس بداریم و امانت‌داران خوبی باشیم.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: مرتضی برجسته)

نویسنده: زهرا صالح نژاد