مدرسه سعادت

بندر بوشهر در دوران قاجار در زمینه مسائل اقتصادی و فرهنگی به پیشرفت‌های قابل‌ملاحظه‌ای دست یافت و آن را معتبرترین بندر تجاری جنوب ایران نامیدند. به همین لحاظ این شهر عرصه‌ تحولات فرهنگی مهمی شد. تاسیس اولین مدرسه نوین در جنوب ایران در این بندر، از تحولات مهم فرهنگی این منطقه بوده است.

مدرسه کهن و مشهور سعادت با کوله‌باری از افتخارات، امروزه به مرکزی فرهنگی تاریخی تبدیل شده است. با کارنامه‌ای درخشان و نقشی موثر، این مدرسه از مدارس ماندگار کشور به شمار می‌آید و ۱۸ اسفند، سالروز تاسیس آن، روز ملی بوشهر نام گرفته است. با کجارو همراه باشید و بیشتر درباره مدرسه سعادت بوشهر بخوانید.

مدرسه سعادت در سال ۱۲۷۸، در دوران قاجار به سبک نوین آموزشی تاسیس شد و از نظر تاریخی، مادر مدارس جنوب ایران محسوب می‌شود. این مدرسه پنجمین مدرسه ماندگار کشور است و از نظر گردشگری، یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی بوشهر به شمار می‌رود. با توجه به اهمیت و ارزش بنا و نقش آن در آشنایی مردم جنوب ایران با مظاهر فرهنگ و آموزش‌های جدید، در میان سایر بناهای بافت قدیم شهر جایگاهی ویژه دارد.

معماری مدرسه سعادت همانند بافت مرکزی شهر بوشهر زیبایی خیره‌کننده‌ای دارد. عملیات مرمت این مدرسه با هزار و ۵۰۰ متر مربع زیربنا و هزار و ۹۰۰ متر مربع فضای آموزشی و ۲۰ میلیارد ریال هزینه در سال ‌۳۹۳ آغاز شد و پس از ۱۸ ماه به پایان رسید. هم‌اکنون مجموعه فرهنگی تاریخی مدرسه سعادت بوشهر در ساختمان مرمت شده فعالیت دارد.

مدرسه سعادت که با نام مدرسه سعادت مظفری نیز شناخته می‌شود، از بناهای تاریخی و جاذبه‌های گردشگری بوشهر است و در خیابان امام، روبه‌روی میدان معلم قرار دارد. (مشاهده روی نقشه)

• فاصله مدرسه سعادت تا عمارت طاهری: ۱.۲ کیلومتر
• فاصله مدرسه سعادت تا موزه رئیس علی دلواری: ۱.۴ کیلومتر
• فاصله مدرسه سعادت تا عمارت دهدشتی: ۸۵۰ متر

مدرسه سعادت ابتدا به‌وسیله احمدخان دریابیگی، حکمران وقت بوشهر و بنادر خلیج فارس و عمانات، در مرکز بوشهر و نزدیک حسینیه (برحه کازرونی‌ها) تاسیس شد. در ابتدای کار، دریابیگی، خانه حاج محمد حسین صفر را به‌منظور تشکیل مدرسه اجاره کرد و به کودکانی آموزش داد که عموما تهیدست و بی‌سرپرست محسوب می‌شدند. آقایان محمد باقر بهبهانی، شیخ محمدحسین سعادت و برادرش، شیخ عبدالکریم سعادت از معلمان اولیه این مدرسه بودند. به‌دلیل کمک‌های نقدی مظفرالدین شاه که به درخواست دریابیگی صورت گرفت، این مدرسه به سعادت مظفری مشهور شد.

عکس قدیمی از مدرسه سعادت/عکس از وب‌سایت saadatbu.ir (عکاس: نامشخص)

افتتاح مدرسه سعادت بوشهر در عصر پنجشنبه ۱۸ اسفند سال ۱۲۷۸ در میان جمعی از صاحب قلمان صورت پذیرفت. از آن جهت که فرهنگ‌دوستان در انتظار افتتاح این مدرسه بوده‌اند، روزنامه‌ حبل‌المتین مراسم افتتاح و گزارش فعالیت‌های بعد از آن را به‌طور کامل منتشر می‌کرد.

ساختمان اولیه مدرسه در محله‌ نیدی، هرچند به‌دلیل وسعت مکان و موقعیت طبیعی خود برای محصلان جذابیت داشت، خالی از زحمت نبود و ایاب‌و‌ذهاب حدودا سه کیلومتری اطفال ساکن مرکز شهر، پرزحمت و ملال‌آور بود. بدین جهت با نظر مساعد خیرخواهان و موافقت دریا بیگی، خانه‌ای در مرکز شهر اجاره شد و بچه‌ها را به آن مکان انتقال دادند.

در ابتدای امر پس از تاسیس مدرسه سعادت، اهالی بوشهر نه‌ تنها واکنش مثبتی نسبت به تشکیل مدرسه نشان ندادند، بلکه در مدت دو ماهی که از تاسیس آن می‌گذشت، حتی یک نفر حاضر نشد فرزندش را به مدرسه بفرستد. بدین ترتیب، مدرسه مورد انتقاد بدخواهان و بدگویان واقع شد. با این‌حال اسناد موجود حکایت از جنب‌و‌جوش و تلاش گسترده‌ علمی دانش‌آموزان پس از ورود و انتقال به ساختمان شهری دارد که با استقبال عمومی مواجه می‌شود به‌نحوی که برابر گزارش روزنامه‌ حبل‌المتین آمار محصلان آن در سال ۱۲۷۹ تعداد ۶۳ نفر بوده است.

عکس قدیمی از دانش‌آموختگان درجه پنج مدرسه سعادت/عکس از وب‌سایت saadatbu.ir (عکاس: نامشخص)

گسترش کمی و کیفی مدرسه موجب شد که خیرخواهان شهر در اندیشه ساختمانی شایسته باشند، به همین دلیل مرحوم دریابیگی درصدد تهیه ساختمان در بیرون شهر برآمد و قطعه زمینی به‌اندازه‌ی دو هکتار را برای ساخت بنای جدید مدرسه در نظر گرفت. این ساختمان مشتمل بر شش کلاس بزرگ و یک سالن و چهار ایوان راهرو است که امروزه مجموعه فرهنگی تاریخی مدرسه سعادت نامیده می‌شود و سابقا دبیرستان سعادت بوشهر بوده است. ساخت این بنا در سال ۱۲۸۰ شمسی به پایان رسید و محصلان مدرسه پس از یکسال اقامت در ساختمان شهری به این مکان وسیع و شایسته انتقال یافتند.

اداره مطلوب این نهاد آموزشی باعث شد تا سیل مشتاقان اندیشه و علم به این کانون توسعه یابد؛ به‌نحوی که پس از دو سال، تعداد دانش‌آموزان از هفتاد نفر به چهارصد و پنجاه نفر افزایش یافت. شعاع فعالیت‌های این مدرسه، شهرهای نجف، کربلا، کاظمین و سامرا را نیز شامل می‌شد و مورد توجه سرزمین‌های امارات، بحرین، آسیای میانه، کویت، زنگبار و هند را نیز قرار گرفته بود.

عکس‌های گالری از وب‌سایت saadatbu.ir (عکاسان: نامشخص)

فرصت‌الدوله شیرازی درباب مدرسه سعادت در سال ۱۳۲۰ شعری می‌سراید که ابیات سه گانه آن را بر سنگ مرمر ثبت و درج کرده‌اند و آن را بر دیوار دالان ورودی مدرسه قرار داده‌اند؛ سنگی که هم‌اکنون نیز به‌عنوان شناسنامه مدرسه از آن محافظت می‌شود.‌ جالب اینجا است که مصرع دوم بیت سوم این شعر ماده‌ تاریخ تاسیس مدرسه سعادت را بر اساس حروف جمل نشان می‌دهد.

آمده این مدرسه قرین به سعادت، فرصت بنمود فکر و گفت به تاریخ گشت مروج علوم را بارادت، نام سعادت نهاد با نیش از خیر علم و ادب هر دو کرد روبز یادت، شد چو بپا این بنا بیمن و سعادت

مدرسه سعادت با گذر از کینه‌توزی‌ها و بدبینی‌ها و با حمایت عالمان، به یکی از قطب‌های مهم آموزشی آن روزگار در ایران تبدیل شد و پس از یک قرن فعالیت، ده‌ها نفر سیاستمدار، شاعر، نویسنده، مورخ، محقق و دانشمند علوم انسانی از آن فارغ‌التحصیل شدند. مردم بوشهر به پاس قدردانی از مدرسه سعادت و موسسان و معلمان آن، روز ۱۸ اسفند سالروز تاسیس این مدرسه را روز ملی بوشهر نامیدند. در آبان ماه ۱۳۷۸، کنگره صدمین سالگرد این مدرسه در بوشهر برگزار شد که حاصل آن حضور اندیشمندان بزرگ و تدوین کتاب‌های مهمی در خصوص مدرسه سعادت بود. مدرسه سعادت بوشهر در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۵۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

در حال حاضر مدرسه سعادت دارای دو بخش است: بخش جدید و مختص دانش‌آموزان و بخش تاریخی فرهنگی. بازدیدکنندگان می‌توانند از بخش تاریخی بازدید کنند. این بخش شامل اتاق‌هایی با عکس‌هایی از دانش‌آموزان و مفاخر می‌شود. همچنین گالری هنری سعادت در بخشی از مجموعه تاریخی فرهنگی مدرسه واقع شده است که علاوه بر تماشای صنایع دستی و هنری، می‌توانید از محصولات جذاب آن خریداری کنید.

نویسنده: بهاره غنچه