معبد داش کسن

معابد نیز مانند دیگر بناهای تاریخی، نشانگر هنر و فرهنگ نیاکان ما است که گاه تعامل پیروان مذاهب مختلف با سبک‌های معماری متفاوت و منحصربه‌فرد را تداعی می‌کند. در ادامه این مقاله، با معبد داش کسن، یکی از آثار تاریخی برجسته استان زنجان و جاهای دیدنی سلطانیه آشنا خواهیم شد.

• آدرس:‌ استان زنجان، شهرستان سلطانیه، ۱۵ کیلومتری شهر سلطانیه، روستای ویر (مشاهده در نقشه)

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Omid Persian

معبد داش کسن که از جاذبه‌های گردشگری سلطانیه به شمار می‌رود، در فاصله‌ای حدود پنج کیلومتری روستای ویر و در ۱۵ کیلومتری شمال‌شرقی سلطانیه واقع شده است. فاصله بین روستا تا معبد، مسیری خاکی و صاف است که با خودروهای معمولی به‌راحتی می‌توانید آن را طی کنید؛ البته در این مسیر هیچ‌گونه تابلویی وجود ندارد و بهتر است برای رسیدن به معبد، از راهنمایی‌ افراد محلی بهره ببرید. امکانات این معبد تنها یک نمازخانه و کانکسی کوچک است که نگهبان معبد در آن زندگی می‌کند. معبد داش کسن در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

برای دسترسی به معبد داش کسن از طریق جاده زنجان به ابهر خود را به سلطانیه برسانید. سلطانیه در ۳۳٫۵ کیلومتری جنوب‌شرق زنجان قرار دارد. پس از رسیدن به سلطانیه، در جاده روستایی به‌سمت ویر حرکت کنید و با طی ۱۱ کیلومتر، به این روستا برسید.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: مهیار ثروتی

معبد داش کسن متعلق به دوران ایلخانی است و ساخت آن پس از مرگ ارغون‌شاه مغول، به همت و پشتکار الجای‌خاتون، خواهر سلطان‌محمد خدابنده آغاز شد؛ اما متاسفانه عملیات ساخت‌و‌ساز آن هرگز تکمیل نشده است. برخی از باستان‌شناسان معتقدند که این معبد در اصل در زمان ساسانیان ساخته شده و پرستشگاه پیروان آیین مهرپرستی بوده است؛ البته هیچ آثاری از آن زمان در معبد باقی نمانده و مهم‌ترین ویژگی معماری این معبد که همان نقوش برجسته دو اژدها محسوب می‌شود، در دوره ایلخانی ایجاد شده است. علاوه بر نقوش برجسته دو اژدها، تمام تزیینات دیگر نیز در دوران ایلخانی در این بنا ایجاد شده‌اند.

داش کسن در زبان ترکی به معنی سنگ تراشیده یا بریده سنگ است. البته برخی از گردشگران، داش کسن را معبد اژدها نامیده‌اند. اژدها در اندیشه ایرانی نماد ظلم و ستم به شمار می‌رود؛ اما با ورود قوم فاتح به ایران، اژدها مانند نگهبان همیشه هوشیار که نماد خیر، برکت و حکومت پایدار است، به نمادی مثبت در فرهنگ ایرانی تبدیل شد. علاوه بر این، ترکیب شگفت‌انگیز معماری ایرانی و چینی در این اثر تاریخی و هنری موجب شده است تا عده‌ای از گردشگران در نگاه اول تصور کنند که داش کسن معبدی چینی است و محیط پیرامون آن را «چینِ ایران» لقب دهند.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: M.A.M

تقارن طولی یکی از اصولی است که در ساخت معبد به آن توجه ویژه‌ای شده و در همه نقاط معبد، کاملا محسوس است. طول نقش‌های اژدها پنج متر و عرض آن‌ها ۱٫۵ متر است؛ در ضمن نقش محراب نیز همراه با طرح‌های اسلیمی و پیچک، در کنار این دو اژدها به چشم می‌خورد. این نقوش حکاکی‌شده، یادگاری از هنرمندان چینی هستند.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: M.A.M

سه طاقچه در قسمت غرب و شرق معبد در دل صخره ایجاد شده‌اند که دارای مقرنس‌های زیبایی هستند. نقوش اسلیمی با طرح‌های متفاوت که یکی از نمادهای اصلی ایرانی است نیز در آن‌ها دیده می‌شود. به نظر می‌رسد که نحوه طراحی و ایجاد این نقوش، از اوضاع اجتماعی ایران در قرن هشتم تاثیر پذیرفته است.

معبد داش کسن از چندین ایوان و محوطه باستانی تشکیل شده است و نقوش برجسته نیز در همه نقاط آن دیده می‌شود. همه این ویژگی‌ها دست به دست هم داده‌‌اند و داش کسن را به اثری بی‌همتا تبدیل کرده‌اند. همچنین در مجموعه معبد داش کسن، سه غار عمیق و دست‌کند دیده می‌شود که احتمالا به سکونت افراد یا انبار تعلق داشته‌اند.

به نظر می‌رسد که در ساخت این معبد، از پیشرفته‌ترین فناوری‌های سنگ‌تراشی با فلز در آن زمان، بهره گرفته شده است. انتخاب مناسب‌ترین مکان برای ساخت این معبد، در میان سایر نقاط آن منطقه، نشان‌دهنده دانش گسترده سازندگان این بنا در مورد علم زمین‌شناسی است. احتمالا سنگ‌تراشان در کار خود برخی از اصول پیکره‌تراشی را نیز به کار گرفته‌اند. محوطه این معبد، مستطیلی با ابعادی در حدود ۵۰ تا ۱۰۰ متر محسوب می‌شود که بخشی از آن به خاطر حفاری در تپه ایجاد شده است.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia |‌ عکاس: محمدمهدی زرگریان

بهترین زمان بازدید از معبد داش کسن، فصل بهار و تابستان است. در اردیبهشت و خرداد، طبیعت اطراف معبد و دشت سلطانیه به زیباترین وجه خود می‌رسد. اواخر پاییز و فصل زمستان برای بازدید از معبد داش کسن مناسب نیست؛ چراکه این منطقه بسیار بادخیز و سردسیر است و جاده روستای ویر با ناهمواری مواجه می‌شود؛‌ بااین‌همه، مناظر بدیع زمستانی نیز طرفداران خاص خود را دارد.

عکس‌‌ها از گوگل‌مپ | عکاس‌ها: Ehsan Ehsan، رامین یوسفی، Francois-Beix، مهران شش‌برادران

• ساعت بازدید: ۸:۰۰ تا ۱۸:۰۰
• هزینه بازدید گردشگران داخلی در سال ۱۴۰۱: ۵,۰۰۰ تومان
• هزینه بازدید گردشگران خارجی در سال ۱۴۰۱: ۵۰,۰۰۰ تومان
• روزهای تعطیل: روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی، ۲۱ رمضان شهادت امام علی، ۲۸ صفر رحلت پیامبر، ۱۴ خرداد رحلت امام خمینی، ۲۵ شوال شهادت امام جعفر صادق

• آدرس:استان زنجان،شهر سلطانیه، میدان علامه حلی، بلوار علامه حلی، خیابان گنبد (مشاهده روی نقشه)

گنبد سلطانیه یکی از آثار ثبت‌شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو است که بزرگ‌ترین گنبد خشتی جهان نیز محسوب می‌شود. این بنای مهم تاریخی که ۵۰ متر ارتفاع دارد، در باور برخی از متخصصان معماری، الهام‌بخش بناهای بسیاری چون کلیسای سانتاماریا دلفیوره ایتالیا و تاج محل بوده است. سلطان محمد خدابنده (الجایتو)، هشتمین پادشاه ایلخانیان را بانی این اثر معرفی کرده‌اند.

• آدرس: استان زنجان، شهر سلطانیه، یک‌کیلومتری گنبد سلطانیه (مشاهده روی نقشه)

ملاحسن کاشی یکی از عرفای بزرگ زنجان در قرن چهاردهم میلادی بود که آرامگاه وی به‌دستور شاه تهماسب اول ساخته شد. تزیینات و معماری داخلی این آرامگاه به دوره قاجار تعلق دارد و مزین به مقرنس‌کاری، گچ‌بری و آجرکاری است. گنبد فیروزه‌ای این بنا، یکی از شاخصه‌های معماری ایرانی محسوب می‌شود.

عکس‌‌ها از گوگل‌مپ | عکاس‌ها: Omid Persian، امید کریمی، رامین یوسفی، Ehsan Ehsan

اگر تاکنون از معبد داش کسن بازدید کرده‌اید، نظر و تجربیات خود را با ما و کاربران کجاروبه اشتراک بگذارید.

نویسنده: احمدرضا فرهبد/ پوریا محمدی پیوند