سد کریت

سد کریت، بزرگترین سد قوسی ایران در شمال شرقی روستای کریت و جنوب شرقی شهر طبس قرار دارد. این سد از اواسط قرن چهاردهم تا ابتدای قرن بیستم، مرتفع‌ترین سد جهان بود و به‌مدت ۵۵۰ سال رکورد بلندترین سد را حفظ کرد. سد کریت در دره‌‌ای باریک و در ژئوپارک طبس قرار دارد. این سد به جهت فناوری و مصالح به‌کار رفته در بدنه بسیار منحصربه‌‌‌فرد است و بسیاری از زمین‌شناسان مکان‌یابی و ایده‌های مهندسی آن را نشان نبوغ مردمان کهن می‌دانند. سد کریت که قدیمی‌ترین و بزرگترین سد قوسی جهان نیز محسوب می‌شود، از جاهای دیدنی طبس است که در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد. با کجارو همراه باشید تا با تاریخچه، معماری منحصربه‌‌فرد و دیدنی های اطراف این سد بیشتر آشنا شوید.

درباره سد کریت بیشتر بدانید:

• آدرس: استان خراسان جنوبی، شهرستان طبس، بخش مرکزی، دهستان نخلستان، روستای کریت (مشاهده روی نقشه)

«سد کریت» (Kurit Dam)، در ۲۰ کیلومتری جاده دیهوک به طبس و در جاده اختصاصی سد کریت قرار دارد. این سد در فاصله حدود ۵۸ کیلومتری (حدود یک ساعت با خودرو) شهر طبس و حدود ۴۰ کیلومتری (۴۵ دقیقه با خودرو) روستای «کریت» واقع شده است. سد کریت با روستای تاریخی «اصفهک» حدود ۱۸ کیلومتر (۲۵ دقیقه) فاصله دارد.

منبع: گوگل‌مپ، عکاس: Payam_En

روستای کریت یا «کوریت» در منطقه‌ای کویری و در ۲۰ کیلومتری جنوب طبس قرار دارد؛ این روستا مرکز دهستان نخلستان است و جزو بخش مرکزی طبس محسوب می‌شود. طبس در گذشته بخشی از استان یزد بود؛ اما در سال ۱۳۹۱ خورشیدی به خراسان جنوبی اضافه شد.

روستای کریت از شمال با روستای خسروآباد، از جنوب با روستای فهالنج، از شرق با رشته‌کوه‌ شتری و از غرب با روستای ابراهیم آباد احاطه شده است.

برای دسترسی به سد کریت از شهر طبس، ابتدا خود را به بلوار بهشتی برسانید و مسیر خود را به‌سمت میدان پنجم اردیبهشت ادامه دهید. از خروجی سوم این میدان به‌سمت بلوار شهید عباس‌پور خارج شوید و دو کیلومتر در این مسیر برانید تا به میدان پیامبر اعظم (ص) برسید. در این میدان از خروجی دوم خارج شوید و حدود ۴۳ کیلومتر در جاده طبس به دیهوک (جاده ۶۸) بمانید. پس از عبور از روستای اصفهک، در سمت چپ این جاده، وارد جاده فرعی سد کریت شوید. در این جاده حدود ۱۳ کیلومتر به مسیر خود ادامه دهید. از روستای «چیروک» عبور کنید تا به سد تاریخی کریت برسید.

سد کریت یا کوریت به‌عنوان قدیمی ترین و بزرگترین سد قوسی جهان در ژئوپارک جهانی طبس در میان دشت کویر و بیابان لوت قرار دارد. از طبس در گذشته با نام دروازه خراسان یاد می‌کردند و جهانگردان معروف بسیاری همچون «آلفونس گابریل» (Alfons Gabriel) و «سون هدین» (Sven Hedin) برای دیدن جاذبه‌های آن از این دروازه عبور کردند. ژئوپارک طبس دارای سه بخش دیهوک، مرکزی و دستگردان است که در آن تنوع بالایی از پدیده‌های کم‌نظیر زمین‌شناسی وجود دارد و برخی از این پارک، به‌عنوان «بهشت زمین‌شناسی ایران» یاد می‌کنند.

در ژئوپارک طبس می‌توانید سیر تحولات کره زمین را از بیش از ۵۴۰ میلیون سال پیش (دوران پرکامبرین) تا حدود ۱۰۰ میلیون سال پیش (اوایل کرتاسه) مشاهده کنید. رشته کوه بلند شتری، صحرای زیبای طبس، دره‌های مشهور کال جنی، کال سردر و کال تفتو و سازه‌هایی تاریخی همچون ارگ کهن طبس، سد کریت، طاق شاه عباسی و باغ تاریخی گلشن با ۲۵۰ سال قدمت در این ژئوپارک قرار دارند. ظرفیت‌های زیست محیطی مانند پناهگاه حیات وحش نایبندان (به‌عنوان بزرگترین پناهگاه حیات وحش ایران و زیستگاه یوزپلنگ آسیایی) و رویشگاه جنگلی سنو، ژئوپارک طبس را به یکی از میراث طبیعی ارزشمند در ایران تبدیل کرده است.

منبع: گوگل‌مپ، عکاس: Payam_En

سد کوریت یکی از بی‌نظیرترین جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی این شهر است که در دامنه‌های غربی کوهستان شتری قرار دارد. این سد یکی از بزرگ‌ترین دست‌آوردهای مهندسی نیاکان ما در گذشته محسوب می‌شود و نشان‌دهنده دانش آن‌ها در استفاده بهینه از آب در منطقه‌ کویری، کنترل سیلاب و مکان‌‌یابی دقیق برای ساخت سد است.

تا اوایل قرن بیستم، بلندترین سدهای قوسی جهان از جمله «کریت طبس»‌، «ایزدخواست فارس» و «کبار قم» همگی در ایران قرار داشتند. سد کریت در استان خراسان جنوبی به‌واسطه قرارگیری در منطقه‌ای کوهستانی و سنگی در شرایط سختی احداث شده است. این سد ارتفاعی در حدود ۶۰ متر و عرضی در حدود پنج متر دارد، طول تاج آن به ۵۰ متر و عمق حوضچه آبگیر آن به ۲۰ متر می‌رسد و در قیاس با دیگر سازه‌های مشابه خود، به‌عنوان قدیمی‌ ترین، بلندترین و نازک‌ترین سدهای قوسی جهان شناخته می‌شود؛ بعد از سد کریت، سد «تیبی» (Tibi Dam) با ارتفاع ۴۸ متر به‌عنوان دومین سد مرتفع و تاریخی جهان به ثبت رسیده است.

سد کریت در طبس از سوی رئیس اسبق کمیته بین‌المللی سدهای بزرگ (ICOLD)، «شگفت‌آورترین دستاورد بشر در قرون‌وسطا» معرفی شده است. این سد تاریخی در اسفند ۱۳۷۹ خورشیدی با شماره ثبت ۳۵۲۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

کریت به‌معنای رودی است که از کوه جاری شود. سد کریت، قدیمی ترین و بزرگترین سد قوسی جهان، بر رود کریت ساخته شده است؛ روستای کریت نیز به‌دلیل تغذیه از آب شیرینی که از کوه و از پشت سد کریت جاری می‌شد، رونق گرفته و به این نام شهرت پیدا کرده است.

منبع: گوگل‌مپ، عکاس: Travel Guid

روستای کریت که در متون تاریخی و جغرافیایی از آن با نام «کرین» نیز یاد شده است، از قدیمی‌ترین روستاهای طبس محسوب می‌شود. در برخی از کتب تاریخی، طبس را با نام «طبسین» می‌شناسند. «ابوعبدالله محمد بن احمد جیهانی» از جغرافی‌دانان قرن چهارم هجری، طبسین را شامل «طبس» و «کرین» می‌خواند.

کرین یکی از شهرهای مهم و پررونق دوره ساسانی بود که در قرن هفتم رو به‌ ویرانی رفت. «محمد طبسی» در اواخر قرن هفتم و «تاج الدین نسائی» در اواسط قرن هشتم در نوشته‌های خود طبسین را شهری متروک توصیف می‌کنند. در منابع تاریخی این‌طور به نظر می‌رسد که در دوره‌ای از آبادانی کرین کاسته شده؛ اما طبس رونق و مرکزیت یافته است. چندین قرن بعد در کنار ویرانه‌های کرین، روستای کریت دوباره شکل گرفت.

سد تاریخی کریت، قدیمی ترین و بزرگترین سد قوسی جهان، در روستای کریت قرار دارد. قدمت دقیق این سد مشخص نیست؛ اما برخی منابع بر اساس اسناد تاریخی دست به تخمین‌های متفاوتی زده‌اند. در این میان در کتاب «طبس، شهری که بود» نوشته دکتر «دانش‌دوست» درباره قدمت این سد چنین آمده است:

بند کریت در اواسط قرن پنجم تعمیر شده است و این می‌رساند که زمان ایجاد آن می‌تواند قدیمی‌تر از این تاریخ باشد. علاوه بر این می‌گویند اسنادی در مورد ساختن این سد نزد زرتشتیان یزد وجود دارد. اگر این بند به‌وسیله زرتشتیان ساخته شده باشد، می‌توان زمان ایجاد آن را به پیش از دوران اسلامی رسانید.

منبع: گوگل مپ، عکاس: vahid_abedinzadeh

بر طبق منابعی که معتقدند سد کریت یا سد شاه عباسی در قرن پنجم مورد مرمت قرار گرفته است، قدمت این سد به ۱,۰۰۰ سال پیش می‌رسد؛ در حالی که بنا بر شواهد تاریخ و بررسی پژوهشگران، این سد قدمتی حدود ۷۰۰ سال دارد. در نهایت بر اساس مصالح متفاوت به کار رفته در سد می‌توان حدس زد که سد کریت در دوره‌های مختلف و به‌دفعات تعمیر و بازسازی شده است.

در اطراف سد کریت، سنگ‌نگاره‌هایی متعلق به دوره ساسانی دیده شده است. این نقش‌ها که در عمق دره و حفره سد وجود دارند، بز کوهی را نشان می‌دهند که رنگ آن‌ بسیار کم‌رنگ شده است. بز کوهی در سنگ‌نوشته‌ها و اسناد تاریخی به‌عنوان نمادی از فرشته درخواست آب، زایندگی و فراوانی نعمت معرفی می‌شود. مردم با حک کردن بز کوهی روی سنگ‌های اطراف سد کریت، از این فرشته درخواست کردند تا آب همیشه در این مسیر جریان داشته باشد.

سد کریت به‌عنوان بزرگترین سد قوسی ایران با مصالح سنگی نامنظم، ساروج، ملاط و آجر ساخته شده است که تمام آجرهای به کار رفته در آن ابعادی در حدود ۳۷ سانتی‌متر دارد. این سد با وجود محدودیت‌های گذشته به‌جهت فناوری، افزایش ارتفاع مرحله‌ای، عدم انحراف مسیر رودخانه برای ساخت بدنه و مکان‌یابی درست محل سد، سازه‌ای تاریخی و منحصربه‌فرد محسوب می‌شود.

سد کوریت با تنظیم رودخانه، آب مورد نیاز برای روستایی به‌همین نام را برای مدت ۷۰۰ سال تامین می‌کرد. روستای کریت در آن زمان، در فاصله ۲۶ کیلومتری این سد قرار داشت و تردد در میان این دو نقطه نیازمند پیاده‌روی ۱۰ ساعته بود و احداث در چنین مکانی نشان‌دهنده بررسی دقیق مسیر برای جست‌وجوی بهترین نقطه است. رودخانه کریت با عبور از سد، مسیری در حدود پنج کیلومتر را در دره‌ای باریک جریان دارد و سپس وارد دشت می‌شود.

منبع: گوگل مپ، عکاس: Amin_naderi

مطالعات سد کریت به‌منظور ارزیابی تاریخ احداث بنا و تحلیل فناوری به کار رفته در طراحی آن نشان می‌دهد که این سد در چند مرحله تکمیل شده است. سد کریت در مرحله اول ساخت خود در سال ۶۸۵ خورشیدی، از بستر رودخانه ارتفاعی در حدود ۱۶٫۸ متر داشت. در مراحل دوم، سوم و چهارم که هرکدام به‌ترتیب با فاصله حدود ۵۰، ۳۵۰ و ۱۰۰ سال از مرحله قبل انجام شد، ارتفاع بنای اولیه به‌اندازه ۲٫۱۹، ۹ و ۴٫۹ متر افزایش یافت. حدود ۱۵۰ سال پیش، چهار متر دیگر به ارتفاع سد کریت اضافه شد.

در دریاچه سد کریت چاهی حفر شده است که از آن به‌عنوان برج آبگیر نیز یاد می‌کنند. طراحی این برج که با هدف کاهش و کنترل سرعت جریان آب است، هوش و مهارت‌های مهندس‌های آن زمان را نشان می‌دهد. «دکتر ناظمی»، محقق و زمین‌شناس، معماری برج آبگیر را این‌گونه توضیح می‌دهد:

برج آبگیر به‌شکل یک چاه متصل به سد، در وسط دریاچه ساخته شده است که به‌خاطر افزایش فشار آب در قسمت‌های عمیق دریاچه، از بالا به پایین ضخامت و قطرش زیاد می‌شود. در داخل چاه موجود در برج آبگیر، سوراخ‌هایی وجود دارد که به درون دریاچه منتهی می‌شود. محلی‌ها، به این سوراخ‌ها قفل می‌گویند. قطر این سوراخ یا قفل‌ها بین ۱۰ تا ۲۰ سانتی‌متر است. این قفل‌ها به‌شکل دایره هستند و داخل آن چوب یا پارچه می‌گذاشتند و با پتک به آن می‌زدند تا محکم شود و آب بند بیاید؛ البته این سوراخ‌ها در فواصل و ارتفاع‌های مختلف و بسیار منظمی از هم ساخته شده‌اند.

منبع: تسنیم، عکاس: نامشخص

در گذشته و در زمان خشکسالی که آب‌های زیرزمینی کاهش پیدا می‌کرد و قنات‌ها و دریاچه سد کم آب می‌شدند، کارگری ماهر و شجاع در شرایطی بسیار سخت به درون چاه می‌رفت و چوب و پارچه موجود در حفره‌های برج آبگیری سد کریت را خارج می‌کرد و به این ترتیب بخشی از آب برای مصرف رها می‌شد. در فصل‌هایی که بارش باران زیاد بود، مجدد سوراخ‌ها بسته می‌شدند تا آب در دریاچه پشت سد ذخیره شود.

سد کریت بزرگ‌ترین سد قوسی ایران است و مصالح به‌کار رفته در آن بسیار ماهرانه انتخاب شده‌اند. دکتر ناظمی درباره استحکام این سد می‌گوید:

نکته جالب اینجا است که سد کریت محل مخصوصی برای خروج آب اضافی بعد از پر شدنش ندارد؛ برای همین آب‌های اضافی ناشی از سیلاب‌ها، بعد از پر شدن سد، از روی بدنه این سازه بیرون می‌ریخته است. این موضوع نشان می‌دهد که بدنه سد کریت بسیار محکم ساخته شده و با وجود گذر سیلاب‌های زیاد از روی آن، خراب نشده است. مصالحی که در ساخت سد به کار رفته ساروج و سفیده تخم‌مرغ بوده است. تخم‌مرغ آن زمان ماده بسیار ارزشمندی بود؛ اما از آنجا که می‌خواستند سد مقاوم باشد، از چسبندگی تخم‌مرغ در بدنه سد استفاده کرده‌اند. ماده اصلی به کار رفته در بدنه سد هم ملاط آهک و شن و خاک است که مقاومت زیادی در برابر انحلال و تخریب دارد.

منبع: گوگل مپ، عکاس: Travel_Guid

به‌طور معمول در ساخت سدهای معمولی برای تقویت استحکام و افزایش مقاومت سد، بنای ضخیم‌تری برای آن طراحی می‌کنند تا با وزن خود در برابر فشار آب مقاومت کند؛ اما سدهای قوسی‌شکل همچون سد کریت در میان دیواره‌های کوه و دره‌های باریک ساخته می‌شوند؛ بنابراین نیروی ناشی از فشار آب را خود سد به‌تنهایی تحمل نمی‌کند و بخشی از آن را به دیواره کوه انتقال می‌دهد؛ به همین جهت، در ساخت سدهای قوسی مصالح کمتری استفاده می‌شوند و به‌لحاظ اقتصادی به‌صرفه‌تر هستند.

استحکام سد کریت، بزرگ‌ترین سد قوسی ایران در سال ۱۳۵۷ خورشیدی سنجیده شد؛ در این سال زلزله‌ای به بزرگی ۷٫۸ ریشتر طبس را لرزاند؛ اما این سد کوچک‌ترین آسیبی ندید. از سال ۱۳۸۴ خورشیدی با بهره‌برداری سد بتنی و قوسی جدید در مجاورت بند قدیمی کریت، دیگر از این سد تاریخی استفاده نمی‌شود.

در سفر به شهر تاریخی طبس و در بازدید از سد تاریخی کریت می‌توانید برای اقامت در اقامتگاه‌های بوم‌گردی منطقه نظیر «نخل و نرگس»، بوم‌گردی «سرای حجی پدر» و اقامتگاه «آقامیرزا» برنامه‌ریزی کنید. علاوه بر این برخی خانه‌های بافت تاریخی اصفهک نیز به بوم‌گردی تبدیل شده‌اند و فرصت خوبی برای تجربه روستاهای کویری این منطقه هستند.

• آدرس: استان خراسان جنوبی،‌ شهرستان طبس، جاده دیهوک به طبس، جاده سد کریت، بعد از روستای چیروک (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از سد کریت: کمتر از یک کیلومتر (کمتر از پنج دقیقه پیاده‌روی)

آبشار‌های پلکانی تفتو در دره‌ای به همین نام در پایین دست سد کریت و رشته‌کوه‌های شتری قرار دارد. مسیر منتهی به این آبشار جاده‌ای خاکی است و در شرایط خاص تردد از این مسیر می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. برای دسترسی به دره‌ای که آبشار تفتو در آن وجود دارد، تجهیزات حداقلی همچون کفش طبیعت‌گردی ضروری است. در غار کوچک پشت آبشار می‌توان قندیل‌های آهکی دید. در این دره نوعی سوسمار نیز مشاهده می‌شود.

منبع: tabasgeopark، عکاس: نامشخص

در ژئوسایت کال تفتو (دره تفتو) که در شمال روستای اصفهک قرار دارد، مسیر دائمی آب همچون رودها و سیلاب‌ها جریان داشته است. به مرور زمان این جریان آب منجر به فرسایش سنگ‌ها و شکل‌گیری دره‌ای عمیق می‌شود؛ تا جایی که امروز ارتفاع دیواره‌های این دره در برخی قسمت‌ها به بیش از ۳۰۰ متر و پهنای آن در برخی مناطق به ۵۰ متر می‌رسد. در دره تفتو، سنگ‌ آهکی و سیلیسی سرخ رنگ (سازند سرخ شیل) با قدمت ۲۵۰ میلیون سال و سنگ آهک و دولومیت به رنگ زرد نخودی (سازند شتری) با قدمت ۲۲۸ تا ۲۴۵ میلیون سال پیش وجود دارد.

یکی از جریان‌های آب دائمی رشته‌کوه شتری، در کال تفتو جریان دارد که چشم‌اندازهای طبیعی بی‌نظیری را در منطقه ایجاد کرده است؛ از میان آن‌ها می‌توان از آبشارهای پلکانی تفتو، پیچان رود، حوضچه‌های آب، اشکال فرسایشی و تنوع گیاهی و جانوری نام برد.

• آدرس: استان خراسان جنوبی،‌ شهرستان طبس، جاده دیهوک به طبس، شمال روستای اصفهک (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از سد کریت: ۱۸ کیلومتر (۳۰ دقیقه)

ژئوسایت تاریخی اصفهک یکی از نمونه‌های معماری بومی ایرانی به شمار می‌رود که بازتابی از تاریخ گذشته، فرهنگ و هنر معماری مردم این روستا است. روستای اصفهک در سال ۱۳۵۷ خورشیدی بر اثر زلزله مهیب طبس تخریب شد و مردم دوباره در منطقه‌ای نزدیک به محل قدیمی روستا، خانه‌های خود را بنا کردند. در سال‌های اخیر بسیاری از بافت تاریخی روستای قدیمی با کمک مردم مرمت شده و به اقامتگاه‌های بوم‌گردی، فروشگاه‌های صنایع دستی و مراکز فرهنگی بدل شده است.

منبع: tabasgeopark، عکاس: نامشخص

ساختار معماری روستای اصفهک متناسب با شرایط مناطق کویری است؛ این موضوع را می‌توان در مصالح به کار رفته در بناها نظیر خشت و گل مشاهده کرد. علاوه بر این، با هدف حفظ سایه بیشتر و دریافت کمتر نور آفتاب در تابستان و به حداقل رساندن تبادل حرارتی در زمستان، روستا بسیار متراکم و خانه‌ها نزدیک به هم ساخته شده‌اند؛ با این طراحی در فصل گرم هوای داخل خانه‌ها خنک و در فصل سرد گرمای خانه‌ها حفظ می‌شود. سقف‌های خانه‌ها نیز همچون باقی نقاط کویری ایران گنبدی هستند تا گرمای کمتری وارد آن‌ها شود.

بافت تاریخی اصفهک که شامل خانه‌های مسکونی و انواع مکان‌های عمومی همچون خزینه‌ و مدرسه می‌شود، با شماره ۳۱۳۳۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

• آدرس: استان خراسان جنوبی،‌ شهرستان طبس، جاده دیهوک به طبس، روستای خرو (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از سد کریت: ۹۰ کیلومتر (یک ساعت و ۳۰ دقیقه)

ژئوسایت طاق شاه عباسی یکی از جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی ژئوپارک طبس محسوب می‌شود که در «کال سردر» قرار دارد. این طاق که سدی قوسی‌شکل محسوب می‌شود، نشان‌دهنده توانایی و خلاقیت مردم ایران باستان در مهندسی است. این سد به‌دلیل آخرین تغییرات و مرمت‌های صورت گرفته در دوره «شاه عباس» از پادشاهان سلسله صفوی، به طاق عباسی شهرت دارد.

منبع: ویکی‌پدیا، عکاس: Mahdi Kalhor

سد شاه عباسی در شرایط بسیار سخت و در باریک‌ترین نقطه کال سردر ساخته شده است. سنگ‌های دو طرف دیواره این سد استحکام بسیار بالایی دارند. ارتفاع طاق شاه عباسی حدود ۱۷ متر و پهنای آن در بخش‌های پایینی حدود ۳٫۳۵ متر است. در زمان قدیم در ساخت سدها، قسمت زیرین سد را باز می‌گذاشتند که این مورد در سد شاه عباسی نیز رخ داده است. علاوه بر این، در بدنه این سازه لوله‌های سفالی قرار دارد که نوعی روش برای آب‌گیری است. این لوله‌ها پس از تابستان و در فصل بارش‌های سالانه بسته و بعد از تجمع آب در حوضچه پشت سد باز می‌شدند.

چشمه مرتضی علی شامل چندین چشمه آب گرم و سرد است که در دامنه غربی کوه‌های شتری جای دارد. این چشمه‌ها از دامنه‌های جنوبی کوه «کش سیاه» به‌سمت غرب و در یک دره جریان دارند. چشمه مرتضی علی به‌واسطه خاصیت درمانی خود طرفداران بسیاری در میان گردشگران دارد و در انتهای مسیر آن نیز سد شاه عباسی قرار گرفته است.

• آدرس: استان خراسان جنوبی،‌ شهرستان طبس، جاده طبس به بشرویه، دوراهی استخر شاعر، روستای فشاه (فشا) (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از سد کریت: حدود ۹۰ کیلومتر (یک ساعت و ۳۰ دقیقه)

دره کال جنی منطقه‌ای رمزآلود در شمال شهر طبس است که به‌علت ساختار خاص و صداهای عجیب ناشی از وزش باد، در گذشته به محل زندگی ارواح و جن‌ها شناخته می‌شد و به این نام شهرت یافت؛ اما امروزه به یکی از جاهای دیدنی خراسان جنوبی تبدیل شده است و سالانه گردشگران بسیاری را جذب می‌کند. این دره زیبا در فهرست آثار طبیعی ملی ایران به ثبت رسیده است.

شکل‌گیری دره کال جنی متاثر از رودخانه ازمیغان است؛ رودخانه‌ای که از کوه‌های شتری جریان پیدا می‌کند. این رودخانه در ابتدا بسیار کم آب است و به‌تدریج با پیوستن آبراهه‌های دیگر از کوه‌های اطراف، با شدت جریان بیشتری به دشت طبس می‌رسد. رودخانه ازمیغان در گذر زمان بستر خود را به‌تدریج گود کرده و دره کال جنی را به ‌وجود آورده است؛ هرچند که به‌واسطه مقاومت سنگ‌ها، این رودخانه در تنگه‌ای خودساخته، مسیری پرپیچ‌وخم را طی می‌کند. این تنگه، همان دره کال جنی است که می‌توان آثار سال‌ها فرسایش را در برجستگی‌ها، شیارها، دیواره‌ها و شکل‌گیری حوضچه‌ها و آبشارهای شگفت‌انگیز آن جست‌وجو کرد.

منبع: irandoostan، عکاس: نامشخص

آیا تجربه سفر به شهرهای کویری ایران را دارید؟ کدام جاذبه‌ها در این مناطق بیشتر توجه شما را جلب کرده است؟ آیا تاکنون به طبس سفر کردید و از سد قوسی کریت دیدن کرده‌اید؟ در صورت سفر به طبس و بازدید از این سد تجربه خود را با ما و مخاطبان کجارو به اشتراک بگذارید.

منبع عکس کاور: گوگل مپ، عکاس: Payam_En

نویسنده: شقایق وحیدی