کلیسای چورا

استانبول از دیرباز به‌عنوان شهری شناخته می‌شود که دارای ثروت‌های فرهنگی عظیمی متعلق به دوران باستان است؛ اما علاوه بر مکان‌های آشکار در این شهر قدیمی، جواهری وجود دارد که به‌ندرت مورد توجه قرار می‌گیرد؛ کلیسای چورا یا موزه کاریه یکی از جاهای دیدنی استانبول محسوب می‌شود که دیوارهای آن با هنر دوران بیزانس و نقاشی‌های مذهبی متعلق به همان دوره تزیین شده است.

به‌جرئت می‌توان گفت که نقاشی‌های کلیسای چورا در سراسر جهان نمونه‌ای ندارند و منحصر‌به‌فرد هستند. با وجود آسیب‌های ناشی از زلزله سال ۱۸۹۴ میلادی هنوز هم می‌توان موزاییک‌هایی درون این کلیسا پیدا کرد که با رنگ‌های غنی خودنمایی می‌کنند. خانه‌های چوبی بازسازی شده اطراف بنای کلیسا و سرو قهوه و چای فضایی آرام به دور از شلوغی‌های شهر را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌آورند.

_{منبع: choramuseum.com}

هرآنچه باید درباره کلیسای چورا بدانید:

• کلیسای چورا کجاست؟
• مسیر دسترسی به کلیسا چورا
• معماری کلیسای چورا
• بخش‌های مختلف کلیسای چورا
• بازسازی کلیسا چورا
• تغییر کاربری کلیسا چورا 
• معنی کلمه چورا در ترکی
• علت شهرت کلیسای چورا
• دیدنی‌های اطراف کلیسا چورا

کلیسای چورا کجاست؟

_{منبع: kaftanhotel.com}

عمر قدیمی‌ترین بخش‌های بنای کلیسای چورا به قرن چهارم میلادی و سال‌های ۵۲۷ تا ۵۶۵ در دوره امپراتوری روم شرقی می‌رسد. موزه کاریه یا کلیسا چورا بر فراز تپه‌های گلدن هورن و در جنوب خلیج شاخه طلایی واقع شده است. این کلیسا در محله ادیرنکاپی در شمال منطقه فاتح و در فاصله پنج کیلومتری از شمال غربی محله سلطان احمد استانبول قرار دارد. کلیسا چورا با میدان تکسیم هفت کیلومتر (۱۴ دقیقه)، با محله رنگارنگ بالات یک کیلومتر (پنج دقیقه) و با خلیج شاخ طلایی ۲٫۵ کیلومتر (هفت دقیقه) فاصله دارد. این کلیسا در فاصله ۱۲ کیلومتری فرودگاه آتاتورک و ۳۰ کیلومتری فرودگاه استانبول واقع شده است.  

مسیر دسترسی به کلیسا چورا

می‌توان با توجه به موقعیت مکانی خود در استانبول، به‌شکل‌های مختلف به موزه کاریه یا کلیسای چورا رفت. استانبول به دو بخش اروپایی و آسیایی تقسیم می‌شود و در صورت حضور در بخش آسیایی استانبول، می‌توان با استفاده از مترو خود را به ایستگاه ادیرنکاپور رساند و پس از پیاده شدن در این ایستگاه، به‌سمت کلیسای چورا پیاده‌روی کرد. علاوه بر این، می‌توان برای دسترسی به کلیسای چورا از بخش‌های مختلف شهر، از اتوبوس استفاده کرد؛ بی‌شک اتوبوس‌های زیادی به‌چشم می‌خورد که از میدان تکسیم، کاخ توپکاپی، لاونت، قاضی‌کوی، میدان بیازیت و مجیدیه‌کوی به مقصد ادیرنه کاپی بروند. با مراجعه به وب‌سایت عمومی شهرداری استانبول (www.iett.istanbul/en/main/hatla)، امکان دسترسی به مسیرها، ایستگاه‌ها و جدول زمانی حرکت اتوبوس‌ها میسر خواهد شد.

• آدرس کلیسا چورا: ترکیه، استانبول، منطقه فاتح، محله ادیرنه کاپی، کلیسا چورا (مشاهده روی نقشه)

معماری کلیسای چورا 

_{شجره‌نامه حضرت مسیح در گنبد کلیسای چورا، منبع: www.choramuseum.com}

کلیسای چورا یا موزه کاریه بعد از بنای ایاصوفیه یکی از مهم‌ترین بناهای متعلق به دوره بیزانسی استانبول است. دیوارهای داخلی این بنا با نقاشی‌های دیواری و موزاییک‌های آبرنگی قرن چهاردهم تزیین شده‌اند. به‌علاوه صحنه‌هایی از زندگی مسیح و مریم باکره با رنگ‌هایی درخشان در این دیوارها به تصویر کشیده شده‌اند. این نقاشی‌ها و موزاییک‌ها از خیره‌کننده‌ترین نمونه‌های آخرین دوره هنر بیزانس و نمادی از پویایی آن محسوب می‌شوند. 

معماری بیزانس اولیه در اصل ادامه معماری رومی بود و نمونه‌های اصلی و نخستین آن را می‌توان در راونا (یکی از شهرهای شمالی ایتالیا) و قسطنطنیه همچون کلیسا سنت سوفیا، سنت ایرنه و سنت سرگیوس یا ساختارهای سکولاری همچون دیوارهای قسطنطنیه یا آب‌انبار باسیلکا پیدا کرد. در گذر زمان به‌تدریج سبکی به وجود آمد که بیشتر تحت‌تاثیر معماری شرق نزدیک بود و از طرح صلیب یونانی برای معماری کلیسا استفاده شد که امروز نیز بیشتر پابرجا است. در واقع نمایی که ما امروز از کلیسای چورا می‌بینیم به سال ۱۰۷۷ میلادی برمی‌گردد که کلیسا به‌شکل صلیبی بازسازی شده است. در سیر تحولی، این سبک آجرها جایگزین سنگ‌ها و موزاییک‌ها جایگزین تزیینات و حکاکی‌ها شدند و گنبدها ساختار پیچیده‌تری پیدا کردند. برای نمونه در بالای درب اصلی کلیسا چورا موزاییک‌کاری‌های بسیار ارزشمندی از حضرت مسیح و حواریون خودنمایی می‌کنند.

_{منبع: travel.gezilmesigerekenyerler.com}

درب اصلی کلیسا چورا در سمت غربی بنا قرار دارد. با ورود به بنا از هشتی (آستانه یا فضای ورودی هر ساختمان) خارجی عبور می‌کنید که به هشتی داخلی و سرای اصلی منتهی می‌شود. از همان آغاز نقاشی‌های آبرنگی و موزاییک‌کاری‌ها شما را تحت‌تاثیر قرار خواهند داد. در هشتی داخلی، دری وجود دارد که شما را به کلیسای کوچکی هدایت خواهد کرد؛ جایی که مقبره‌های کوچک و بزرگی در آن قرار گرفته است.

کلیسای چورا دارای ۶ گنبد است که دو گنبد آن در هشتی‌های داخلی  و یک گنبد دیگر در کلیسای کوچک و سه گنبد در ساختمان اصلی قرار دارند. بزرگ‌ترین گنبد که در سرای اصلی قرار دارد دارای قطری برابر با هفت متر است. 

_{منبع: travel.gezilmesigerekenyerler.com، www.willflyforfood.net}

بنای کلیسای چورا از بخش‌های مختلفی همچون محوطه اصلی (nave)، کلیسای کوچک و هشتی‌های (narthex) کوچک و بزرگ در محوطه داخلی و خارجی تشکیل شده است. بنای دو طبقه‌ای (nnex) نیز در ضلع شمالی به چشم می‌خورد که در دوره‌های تاریخی بعدی به مجموعه اضافه شده است.

بخش‌های مختلف کلیسای چورا

هشتی های داخلی و خارجی کلیسا چورا

_{هشتی خارجی، منبع: www.churchofchora.com}

درب ورودی کلیسای چورا در سمت غربی بنا، این سازه را به دو هشتی خارجی و داخلی در دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند. هشتی خارجی راهرویی ۲۳ متری است که در ابتدای ورود به کلیسا با آن روبه‌رو خواهید شد و امتداد آن به هشتی داخلی متصل می‌شود؛ با رفتن به بخش شرقی آن می‌توانید از هشتی داخلی نیز دیدن کنید. با ورود به بنا و هشتی خارجی شما با موزاییک‌کاری‌های درخشانی روبه‌رو خواهید شد که داستان‌های رویای یوسف و سفر به بیت لحم، ثبت نام برای مالیات، برده شدن مسیح برای عید فصح به اورشلیم، ولادت حضرت مسیح (ع)، بازگشت خانواده مقدس از مصر، غسل تعمید عیسی، وسوسه مسیح، معجزه در کانا، قتل عام بی‌گناهان و شفای فلج در کفرناحوم توسط مسیح و سه مجوس در برابر پادشاه هرود را روایت می‌کنند.

_{منبع: www.churchofchora.com}

هشتی داخلی نیز با پهنای چهار متر و طولی در حدود ۱۸ متر هر چند کوچک‌تر، اما با نقاشی‌هایی چون شفای یک مرد نابینا توسط مسیح، بشارت به باکره، رد پیشنهادهای یواخیم، هفت قدم اول باکره، شجره نامه مسیح، میلاد حضرت مریم، داستان هفت قدم مقدس مادر مسیح، رساندن غذا به مریم مقدس توسط فرشتگان الهی، ستایش پروردگار توسط مریم مقدس و معجزات مسیح میزبان بازدیدکنندگان است.

_{هشتی داخلی، منبع: churchofchora.com}

هشتی داخلی به دو در منتهی می‌شود که یکی به سرای اصلی کلیسا و دیگری به کلیسای کوچک باز می‌شود. این هشتی دارای دو گنبد است که یکی در بخشی شمالی و دیگر میان سرای اصلی و کلیسای کوچک قرار دارند.

در هشتی داخلی دو گنبد به چشم می‌خورد. گنبد جنوبی ۳٫۷۴ متر قطر دارد و ۲۴ شیار روی آن قرار گرفته است. بر فراز آن تصویری از مسیح و در شیارها ۳۹ پرتره از اجداد او کشیده شده که نشان‌دهنده شجره‌نامه مسیح است. این شجره‌نامه از آدم آغاز می‌شود. در اطراف گنبد نیز برخی از معجزه‌های مسیح به تصویر کشیده شده‌اند. گنبد شمالی هشتی داخلی نیز با قطر ۳٫۴۷ متر و با دو ردیف شیار پنج پنجره‌ای طراحی شده است. در قله آن تصویر مریم باکره و کودکی مسیح دیده می‌شود و در شیارها اجداد حضرت مریم با شانزده پادشاه خاندان داوود به تصویر کشیده شده‌اند.

سرای اصلی کلیسای چورا

_{سرای اصلی کلیسای چورا، منبع: www.churchofchora.com}

با عبور از هشتی داخلی و دری که به محوطه اصلی کلیسا باز می‌شود سه گنبد دیگر بنای کلیسای چورا قابل‌مشاهده است که یکی از گنبدها از دو تای دیگر بزرگ‌تر  است. گنبدی که در بالای محراب قرار می‌گیرد نیز به‌لحاظ قدمت تاریخی به دوره عثمانی بازمی‌گردد و جایگزین گنبدی شده که بر اثر زلزله فرو‌ریخته است.

در سرای اصلی کلیسا موزاییک‌کاری‌های با تصویر حضرت مسیح (ع) و چهره مریم مقدس به چشم می‌خورند. سرای اصلی کلیسا چورا به‌طرز شگفت‌انگیزی ساده است و سکوت و آرامش را نوید می‌دهد؛ گویا می‌خواهد صومعه بودن بنای اصلی را یادآوری کند. محوطه اصلی کلیسا حدود ۱۰ در ۱۵ متر است و کف و دیوارهای آن با سنگ‌های مرمر پوشیده شده است. علاوه بر این با استفاده از سنگ‌های سبز، آبی و زرد و صورتی ظاهری غنی به آن داده شده است؛ سنگ‌هایی که از نقاط مختلف آفریقای جنوبی آورده شده‌اند.

 کلیسای کوچک کلیسای چورا

 _{کلیسای کوچک چورا، منبع: churchofchora.com}

کلیسای کوچک چورا به موزاییک‌کاری‌های خیره‌کننده و دو لوح از حضرت موسی (ع) شهرت دارد. مضامین نقاشی‌های این بخش قدرت رستگاری مسیح و مریم باکره است که نوید نجات و رهایی را به وفاداران می‌دهد. علاوه بر آن در طاق‌های این بخش، موضوع رستگاری در ترکیب با آخرین داوری یا آمدن دوباره مسیح به تصویر کشیده شده است که در آن مسیح به داوری نشسته است و بر مرگ پیروز می‌شود و صالحان را رستگار می‌کند.

در مرکز کلیسای کوچک کلیسای چورا با گنبد بزرگی روبه‌رو خواهید شد که بعد از گنبد اصلی با قطری برابر با ۴٫۵  بزرگ‌ترین گنبد بنا محسوب می‌شود. علاوه بر این، در سرای آن نیز مقبره‌های کوچک و بزرگی قرار گرفته که در اصل محلی برای دفن بنیان‌گذاران این بنا و افراد تاثیرگذار تاریخ بوده‌اند. از سرای کلیسای کوچک برای برگزاری مراسم مرگ و تدفین نیز استفاده می‌شود و این موضوع روی موزاییک‌کاری‌های این بخش با نمایش صحنه‌هایی از رستاخیز و زندگی پس از مرگ منعکس شده است.

بازسازی کلیسا چورا

_{مرمت نقاشی‌های کلیسای چورا، منبع: willflyforfood.net}

بازسازی کلیسای چورا در قرن چهاردهم شامل بازسازی گنبد نائوس (naos)، پاستوفوریا (pastophoria)، افزودن بنایی دو طبقه در ضلع شمالی، نرده‌های داخلی و خارجی در غرب و پارکینگ در بخش جنوبی بود. ثابت شده است که تمامی تغییرات در طی یک کمپین بازسازی کلیسای واحد (A church building campaign) صورت گرفت؛ اما بی‌نظمی در طراحی کاملا مشهود و مشخص است. این بازسازی مدت‌ طولانی منجر به سردرگمی دانشمندان و محققان شده بود. در واقع بنای کلیسای چورا بعد از بازسازی فاقد منطق یک‌پارچه معماری بود و اجزای ناهمگون و نامتناسبی در بنا دیده می‌شد. 

هسته بیزانسی میانی بنای کلیسای چورا و کارکردهای متفاوتی که برای اتاق‌های فرعی در نظر گرفته شده، باعث به خطر افتادن یکپارچگی بنا شده است. علاوه بر این، تعمیرات و مرمت‌های مرتبط به دوره عثمانی بسیاری از جنبه‌های مهم بنا را تغییر و تحت‌الشعاع قرار داده‌اند؛ به‌طوری که برای تجسم بنایی متعلق به قرن چهاردهم تلاش دوباره‌ای برای مرمت کلیسای چورا لازم است.

بارزترین تغییرات بنای کلیسای چورا در سال‌های اخیر اتفاق افتاد. در مرمت سال‌های ۱۸۷۵ تا ۱۸۷۶ خط سقف موج‌دار بیزانسی تغییر کرد. جلوه دیداری این بهبود چیزی جز تغییر آنچه که روزی روحی پویا داشت به چیزی راکد و بی‌جان نبود و بی‌نظمی‌های طرح را برجسته‌تر کرد؛ با این وجود تصاویری از قرن نوزدهم، شامل نقاشی‌های الکساندروس پاساتس و دومنیکو پولگر نشان می‌دهند که سقف با گچ‌بری‌های گلبرکی و دندانه‌دار لبه‌دار شده که با بالا آمدن سقف به‌طور کامل از بین رفته و هموار شده است. گنبدهای کوچک کلیسای چورا نیز با گچ‌بری‌های دندانه‌دار صدفی پوشیده شده بودند که پس از مرمت جای خود را به گنبدهای به‌ظاهر کلاهکی شکل داده‌اند و گچ‌بری‌ها هموار شده است.

_{منبع: muze.gen.tr}

کلیسای چورا دارای برج ناقوسی در گوشه غربی بنا بوده که با مناره فعلی جایگزین شده است. اکثر ناقوس‌های به‌جا مانده از دوره بیزانس با توجه به محدودیت‌های ترکیه در استفاده از ناقوس و تبدیل کلیساها به مسجد ناپدید شده‌اند. اگرچه هیچ سندی از ناقوس کلیسای چورا موجود نیست، احتمالا اندازه‌ای قابل‌توجه داشته؛ به‌طوری که تمام محوطه گوشه کلیسا را می‌پوشانده است. طاق‌های اصلی کلیسا در ساخت‌وساز دارای ضخامتی دو برابر بوده‌اند؛ اما ظاهرا این موضوع با توجه به وزن بنا ناکارآمد بوده و منجر شده است تا چند دهه بعد از ساخت اولیه، ستون‌های نگهدارنده طاق‌ها تقویت شوند. 

تغییر کاربری کلیسا چورا 

_{شجره‌نامه مریم مقدس بر فراز گنبد کلیسای کوچک، منبع: churchofchora.com}

کلیسای چورا پس از فتح استانبول در سال ۱۴۵۳ میلادی به‌عنوان کلیسا مورد استفاده قرار گرفت. این بنا در آغاز قرن شانزدهم (در سال ۱۵۱۱) توسط وزیر بزرگ بیازیت دوم (Beyazit II)، «هادیم علی پاشا» به مسجد بدل و بعدها به آن آشپزخانه و مدرسه‌ای نیز افزوده شد.

متاسفانه در آن سال پس از تبدیل کلیسا چورا به مسجد کاریه بسیاری از نقاشی‌های دیواری با کارهای چوبی یا سفید کاری پوشانده شدند و گنبد اصلی بازسازی شد؛ گنبدی که بر اثر زلزله فرو ریخته بود. بعدها در اواسط قرن نوزدهم کلیسای چورا مورد توجه دولت ترکیه قرار گرفت و توسط موسسه‌ای آمریکا در بین سال‌های ۱۹۴۸ تا ۱۹۵۸ میلادی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و آثار نقاشی آن دوباره احیا شد. در طی تصمیمات دولت ترکیه در سال ۲۰۲۰ بار دیگر موزه کاریه یا کلیسای چورا به مسجد تغییر کاربری داد.

معنی کلمه چورا در ترکی

کلیسای چورا (Chora) اولین بار «کلیسای منجی مقدس در خارج از دیوارها» نام‌گذاری شد. معنی چورا در فرهنگ‌نامه یونانی و در یونان قدیم به‌معنای «خارج از شهر» و «روستایی» است. انتخاب این اسم اشاره به این واقعیت دارد که کلیسای چورا توسط یوستینیانوس در خارج از دیوارهای ساخته شده توسط کنستانتین کبیر  و خارج از شهر قسطنطنیه، پایتخت امپراتوری روم شرقی در قرن چهارم قرار داشته است. یک قرن پس از ساخت این بنا امپراتور تئودوسیوس دوم در اوایل قرن پنجم دیوارهای غربی فعلی را ساخت و کلیسای چورا در میان این دیوارها محصور شد. این دیوارها در نزدیکی دروازه آدریانوپل (Edirne Kepi / Edirnekapı) ساخته شدند. 

چورا را به کشور یا سرزمین نیز ترجمه می‌کنند که می‌توان علت انتخاب این نام برای کلیسا را بافت روستایی و مسکونی دانست که تا به امروز نیز در اطراف کلیسای چورا باقی مانده است. در زمان امپراتوری «بلاخرنیا» (Blakhernia)، کاخ تا نزدیکی دیوارهای شهر گسترش پیدا کرد. این موضوع منجر به مورد توجه قرار گرفتن کلیسای چورا شد و در پایان قرن یازدهم ماریا دوکاینا، مادر همسر امپراتور الکسی اول نخستین بار آن را بازسازی کرد.

نام موزه کاریه (Kariye) پس از تغییر کاربری کلیسا چورا به مسجد، به «کنیس کامی» یا «کاریه کامی» تغییر کرد؛ در واقع نام این کلیسا را از «آتیک یا هادیم علی پاشا کامی» (hadim Ali Pasha) برداشتند؛ وزیری که آن را تغییر داده بود. این بنا سرانجام در سال ۱۹۴۸ به موزه کاریه بدل شد.

علت شهرت کلیسای چورا

_{منبع: churchofchora.com}

سال‌ها پیش در دهه ۱۹۵۰ میلادی گروهی از پژوهش‌گران دست به کار شدند و با مرمت بنای کلیسای چورا و برداشتن گچ‌ها و رنگ‌آمیزی‌هایی که در دوره عثمانی موزاییک‌ها را پوشانده بود، از جواهر جدیدی از هنر بیزانسی پرده برداشتند؛ هنری که دلیل شهرت کلیسای چورا شده است. از مهم‌ترین یافته‌ها می‌توان به ۱۸ تابلوی موزاییکی اشاره کرد که زندگی مریم باکره را به تصویر می‌کشند. قدمت این نقاشی‌ها به‌واسطه تاریخی که این کلیسا پشت سر گذاشته است، احتمالا به قرن چهاردهم میلادی باز می‌گردند و هرآنچه پیش از آن بوده به‌واسطه زلزله‌های مکرر، شمایل شکنی و ممنوعیت تصویر مسیح و دیگر پیکره‌های انسانی توسط کلیسای ارتدکس یا برخی افراد در زمان حکومت عثمانی از میان رفته است.

مردی با نام تئودور متوشیتیس (Theodore Metochites) بانی و مسئول نقاشی‌های دیواری چشم‌نواز موزه کاریه است. او شبیه به مردی از دوران رنسانس بود؛ اگرچه ۲۰۰ سال قبل از رنسانس زندگی می‌کرد. تئودور متوشیتیس فردی شاعر، محقق، دانشمند و حامی هنر بود که در زمان امپراتور آندرونیکوس دوم به خزانه‌داری نیز منصوب شده بود. او در سال ۱۳۱۲ میلادی نقاشی دیوارهای بزرگ کلیسای چورا را سفارش داد.

_{منبع: churchofchora.com}

تابلوی نقاشی که روی ورودی هشتی داخلی تصویر شده است، تئودور متوشیتس را در لباس کامل مسیحی نشان می‌دهد که طرح و مدلی از کلیسا را به مسیح پیشکش می‌کند که بر تخت سلطنت نشسته است. به‌طور غم‌انگیزی مردی که آثار هنری ارزشمندی را به کلیسا چورا هدیه کرد از موقعیت و ثروت، محروم و حتی در دوره آندرونیکوس سوم، زندانی شد. متوشیتس نزدیک به مرگ آزاد شد و سال‌های پایان عمر خود را به‌عنوان راهب و دانشمند در کلیسا چورا سپری کرد و پس از مرگ نیز در کلیسایی دفن شد که به جاودانه شدن آن کمک کرده بود.

شواهد به‌دست آمده در کلیسای چورا حاکی از حضور استادان موزاییک‌کاری است که تحت‌تاثیر اکتشافات غربی و اولین تکانه‌های رنسانس، تقویت شده بودند و در اشکال سخت هنر بیزانسی که سالیان درازی تحت سیطره هنر مذهبی شرق بودند، روح و گرمای جدیدی را جاری ساختند و هنر کلاسیک را احیا کردند. 

آنچه کاشی‌کاری‌ها و نقاشی‌های بیزانسی کلیسای چورا را منحصربه‌فرد می‌سازد، داستان‌هایی است که از کتاب مقدس روایت می‌کنند. به‌طوری که می‌توان در هر بخش، سیر یکی از داستان‌های کتاب مقدس را دنبال کرد.

_{منبع: churchofchora.com}

یکی از تابلوهای نقاشی محفوظ باقی‌مانده در کلیسای چورا، روایت‌گر بخشی از زندگی مریم مقدس در دوران کودکی است. در این نقاشی صحنه‌ای از زندگی مریم مقدس نشان داده می‌شود که در قالب هدیه شکرگزاری توسط والدینش در معبدی به‌عنوان خدمتکار به کار گرفته می‌شود. در کتاب مقدس یعقوب چنین آمده است:

مریم در معبد خداوند همچون فاخته‌ای پرورش می‌یابد. او از دست فرشتگان غذا می‌گرفت.

در طراحی پرتره مریم مقدس از تلفیق ملایم رنگ‌های آبی و طلایی استفاده شده است و سایه و روشن‌های ظریف مانند، نقاشی‌های کشیده شده با تکنیک تمپرا (چسب رنگ-tempera) را به نمایش می‌گذارد. حرکت چرخشی فیگورها، لباس‌های مریم مقدس و کنیزهایش و حرکت فرشته از فرم سخت هنر بیزانسی فاصله می‌گیرد.

در میان موزاییک‌های نقاشی شده می‌توان تصویری را در بالای درب غربی دید که در مرکز آن عیسی با نوزادی در آغوش ایستاده که نشان‌دهنده روح باکره است. در اطراف آن فرشتگان و اسرافیل ۶ بال قرار دارد و مریم باکره روی تابوت‌هایی با رنگ‌های ارغوانی و طلایی دراز کشیده است و در بالای سر آن سنت پیتر و پایین آن سنت پل قرار دارند.

یکی دیگر از شاهکارهای هنری کلیسای چورا، رستاخیز مسیح (Anastasis) است که در طاق محراب کلیسای کوچک قرار دارد. این نقاشی حضرت مسیح را در کنار آدم و حوا به تصویر می‌کشد، آن هم در وضعیتی که شیطان در زیر پاهای او افتاده است.

_{آناستازیس، منبع: churchofchora.com}

چهره‌های موجود در نقاشی‌های کلیسا چورا، چهره‌های خام هنر نمادین دوره قرون‌وسطا نیستند؛ بلکه پرداخت‌هایی انسان‌گرایانه دارند که غم، رنج و آرامش را در بر می‌گیرند. نقاشی دیواری «آناستازیس» (Anastasis) در انتهای شرقی محوطه، صفحه‌ای از کتاب «کمدی الهی» است. این نقاشی حضرت مسیح (ع) را پیش از رستاخیز در طی سه روز اقامت در جهنم به تصویر می‌کشد که پدرسالاران یهودی باستانی را با زور از گرفتاری و اسارت در دوزخ بیرون می‌آورد. این تنها توصیفی مختصر از موزاییک‌های کار شده در کلیسای چورا و داستان‌های آن‌ها است. بی‌شک این آثار هنری با رنگ‌آمیزی‌هایی چشم‌نواز به شما تصویر و دریافت عمیق‌تری از این داستان‌ها خواهند داد و ساعت‌های زیادی شما را محو خود خواهند کرد.

در کشور ایتالیا بینش انسان‌گرایانه جدید توسط هنرمندی با نام جوتو پیشروی کرد. این هنرمند کسی بود که اشراف را به‌عنوان مدل‌ کلاسیک در هنر غربی گنجاند؛ اما در شرق با تهدید فراینده حمله به قسطنطنیه هنر بیزانسی به‌سمت فرمالیسم آشناتری عقب‌نشینی کرد. نقاشی‌های دیواری کلیسای چورا را می‌توان نقطه اوج اومانیسم بیزانسی دانست و احتمالا آن‌ها آخرین آثار هنر بیزانسی بوده‌ که در دوره پایانی و شکوفایی آن پدیدار شده‌اند.

اطلاعات بازدید از کلیسا چورا

ورودی کلیسای چورا قبل از تبدیل شدن به مسجد ۶۵ لیر ترکیه بود؛ اما این ساختمان در حال حاضر سیر بازسازی را طی می‌کند و به‌زودی افتتاح خواهد شد. از آن‌جایی که ورود به مساجد استانبول رایگان است، احتمالا برای ورود به چورا نیز هزینه‌ای دریافت نخواهد شد.

ساعات کاری مسجد کاریه از ساعت ۹ صبح تا پنج عصر است. این ساختمان در ساعات نماز به روی بازدیدکنندگان بسته است و موزاییک‌های آن به هنگام نماز پوشیده می‌شود. پس از اقامه نماز، پوشش موزاییک‌ها برداشته می‌شود و بازدیدکنندگان می‌توانند وارد شوند.

دیدنی‌های اطراف کلیسا چورا

کاخ موزه تکفور استانبول 

کاخ موزه تکفور در فاصله ۳۵۰ متری (پنج دقیقه‌ای) کلیسا چورا قرار گرفته است. این کاخ تنها کاخ موجود از زمان امپراتوری روم شرقی است؛ اگرچه امروز جز سازه‌ای سه طبقه بدون سقف چیزی از آن برجای نمانده است. مشخص نیست که کاخ موزه تکفور در چه دوره‌ای و توسط چه کسی ساخته شده؛ اما کاملا مشهود است که قصری تنها نبوده است و آنچه ما امروز می‌بینیم بقایای کاخ بزرگ‌تری است. در قرن شانزدهم برای این کاخ سقفی ساخته می‌شود که تنها تا قرن هفدهم دوام می‌آورد. بار دیگر بنای کاخ تکفور در بین سال‌های ١٩۵۵ تا ١٩٧۰ مورد بازسازی و مرمت قرار می‌گیرد. 

کاخ موزه تکفور سرگذشت عجیبی داشته است و در دوره‌ای در قرن هجدهم به‌عنوان کارگاهی برای ساخت موزاییک مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاشی‌های تولید شده در این کاخ در بسیاری از آثار تاریخی و مساجد استانبول مورد استفاده قرار گرفته است. این بنا در دوره‌ای پس از فتح قسطنطنیه به‌عنوان پناهگاه و پایگاه غیرنظامی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این طور به نظر می‌رسد که طبقات بالا و پایین برای امور کاری و طبقه میانی برای اقامت افراد در نظر گرفته شده بودند.

• آدرس موزه تکفور: ترکیه، استانبول، منطقه فاتح، محله ادیرنکاپی، موزه تکفور (مشاهده روی نقشه)

_{منبع: www.tekfursarayi.istanbul/en}

مسجد مهرماه سلطان استانبول

مسجد مهرماه سلطان در فاصله ۷۵۰ متری (سه دقیقه‌ای) کلیسا چورا قرار دارد. این مسجد که با نام مسجد «اسکله» نیز مشهور است از آثار به جا مانده از دوره عثمانی محسوب می‌شود. مهرماه به‌معنای خورشید و ماه است؛ ازاین‌رو «مهرماه سلطان» را سلطان خورشید و ماه نیز می‌گفتند. وی فرزند سلطان «سلیمان»، پادشاه عثمانی و «خرم سلطان» بود. مهرماه سلطان به داشتن ذوق هنری شهرت داشت و حتی ازدواج او با «رستم پاشا» در سن هفده سالگی این علاقه را متوقف نکرد. او در زمان سلطنت برادر خود «سلیم سلطان» دسترسی خوبی به خزانه داشت و به‌واسطه علاقه خود به هنر و آثار معمار معروف آن زمان، «سینان» مسجد مهرماه سلطان را به او سفارش داد.

مسجد مهرماه سلطان در سال ۱۵۵۵ میلادی تکمیل شد. این مسجد در نزدیکی میدان فاتح و در داخل دروازه قدیمی استانبول، ادیرنه قرار گرفته است. از مهم‌ترین ویژگی‌های معماری این اثر تاریخی ۱۶۱ پنجره است که دورتادور گنبد آن را نیز احاطه کردند و کل فضای مسجد را روشن می‌کنند.

• آدرس مسجد مهرماه سلطان: استانبول، منطقه فاتح، میدان فاتح، مسجد مهرماه سلطان   (مشاهده روی نقشه)

_{مسجد مهر و ماه سلطان، منبع: www.islamicarchitecturalheritage.com}

دیوارهای قسطنطنیه یا دیوارهای تئودوسیان

در نزدیکی کلیسای چورا، در فاصله ۴۵۰ متری (یک دقیقه‌ای) دروازه ادیرنه قرار دارد. موقعیت دروازه در دیوارهای تئودوسیان یا همان دیوارهای قسطنطنیه جایی است که جاده از میان دیوارها به‌سمت آدریانوپل باستانی در غرب و خارج از شهر می‌رود. قسطنطنیه از آغاز و از زمانی که به‌عنوان پایتخت جدید امپراتوری روم توسط کنستانتین انتخاب شد، پیچیده‌ترین استحکاماتی را داشت که تا آن زمان ساخته شده بودند؛ از جمله آن‌ها دیواری بود که از هر طرف، شهر را محاصره و از شهر و امپراتوری روم در برابر هر حمله‌ای دفاع می‌کرد. با روی کار آمدن توپ‌ها این استحکامات آسیب‌پذیر بودند؛ اما برای هر محاصره‌گری دست‌یافتنی نبودند و توپ‌ها نیز در زمان بارگیری مجدد این فرصت را ایجاد می‌کردند تا بخش آسیب‌دیده ترمیم شود؛ هرچند که این استحکامات در نهایت در برابر نیروهای عثمانی فروریخت.

پیاده‌روی در کنار دیوارهای تئودوسیان تجربه‌ای ضروری برای درک واقعی بیزانس و فتح عثمانی است. این دیوارهای عظیم با سندی به هر دو زبان یونانی و عثمانی به ثبت رسیده‌اند. دیوارهای تئودوسیان جاهایی با گلوله‌ها توپ نشانه‌گذاری شده‌اند و در برخی قسمت‌ها کاملا فرو‌ریخته و در برخی جاها کاملا بازسازی شده‌اند؛ با این وجود بخش‌های بسیار زیادی از آن دست نخورده‌اند. 

روی نقاطی از دیوار تئودوسیان پلاک‌های مدرنی نصب شده است؛ نقاطی که توسط لشکر عثمانی در ۲۹ مه ۱۴۵۳ فروریخته‌اند. پیاده‌روی در امتداد این دیوارها می‌تواند تجربه‌ای متفاوت باشد؛ چراکه آن‌ها بسیار مرتفع‌ هستند و همیشه در وضعیت خوبی قرار ندارند؛ اما اگر به‌اندازه کافی شجاع باشید با صعود از این دیوارها می‌توانید تماشاگر منظره‌ای زیبا باشید.

• آدرس محله بالات: استانبول، منطقه فاتح، محله بالات (مشاهده روی نقشه)
  

_{منبع: www.heygo.com}

شما نیز تجربه‌های خود از سفر به استانبول و بازدید از کلیسای چورا را با کجارو و کاربران آن به اشتراک بگذارید.

_{نویسنده: شقایق وحیدی}