پل های خداآفرین

پل‌های خداآفرین در شهرستان خداآفرین واقع شده‌اند و جزو دیدنی‌های استان آذربایجان شرقی محسوب می‌شوند. پل‌های خداآفرین شامل دو پل که در فاصله ۱۰۰ متری از یکدیگر قرار دارند و معماری هر یک از آن‌ها با دیگری متفاوت است.

آنچه باید درباره پل‌های خداآفرین بدانید:

• پل‌های خداآفرین کجاست؟
• چند پل در خداآفرین وجود دارد؟
• قدمت پل‌های خداآفرین
• تاریخ و علت ساخت پل های خداآفرین

پل‌های خداآفرین کجاست؟

_{منبع عکس: freena}

پل‌های زیبا و قدیمی خداآفرین در بین منطقه قره‌باغ و قره‌داغ در آذربایجان شرقی قرار دارند. یکی از پل‌های خداآفرین آسیب‌دیده و نصف آن از بین رفته؛ اما دیگری به‌واسطه تعمیر و بازسازی سالم مانده است. پل سالم خداآفرین قابلیت استفاده را دارد و پیاده‌روی روی آن یکی از تفریحات گردشگرانی است که برای بازدید به این منطقه می‌روند. پل‌های خداآفرین در دوره‌های مختلف تاریخی و در محل تنگ‌ترین معبر رود ارس ساخته شده‌اند. بستر یکی از پل‌ها سنگی و دیگری از آجر ساخته شده است. طول پل سالم خداآفرین ۱۶۰ متر است. ۱۲۰ متر از این پل در ایران و ۴۰ متر دیگر آن در جمهوری آذربایجان واقع شده است.

طبق منابع، پل‌های خداآفرین در طول تاریخ به نام‌های گوناگونی خوانده می‌شدند. یکی از این پل‌ها که قدیمی‌تر است به نام و اعتبار کوروش به اسم «پل سیروس» نیز شهرت داشتند.

پروفسور رابرت بارن، استاد تاریخ یونان در دانشگاه گلاسکو، بر این عقیده است که بنای پل سنگی خداآفرین در دوره پادشاهی کوروش هخامنشی بنیاد گذاشته شد؛ اما در طول زمان از بین رفت. پل خسرو نیز نام دیگر این پل است. برخی عقیده دارند که خسرو اول در دوره ساسانیان پل را تعمیر کرده و نام خود را بر آن نهاده است. پل جلال‌الدین ملکشاه سلجوقی، پل حسرت از عناوین و نام‌های دیگری است که بعدها به این پل داده شد.

_{منبع عکس: fararo}

پل آجری خداآفرین ۱۵ تاق دارد؛ اما تاق‌های این پل، اندازه‌های یکسان ندارند. ویرانی‌های پل و بازسازی‌های دوباره آن، سبب شده است که تاق‌های پل همسان نباشند. جای‌گیری و قرار گرفتن پایه‌های تاق‌ها روی صخره‌های اطراف رودخانه نیز دلیل دیگری بر عدم همسانی طاق‌های پل است.

موج‌شکن‌های پل خداآفرین از مهم‌ترین بخش‌های پل هستند که در استحکام آن نقش موثری دارند. مصالح به کار رفته در پایه‌های پل خداآفرین نیز از آجر، ملاط گچ و آهک ساخته شده که در تاق و بدنه بنا به کار رفته است.

_{منبع عکس: ‌topteravel}

وجه تسمیه نام پل خداآفرین به این دلیل است که پایه قدیمی‌ترین پل این منطقه از سنگ است و به‌صورت طبیعی در جای خود قرار دارد. به این معنی که سنگ‌ها از قبل در آنجا بوده‌اند و از آن‌ها به‌عنوان پایه پل استفاده کرده‌اند. از این‌رو، مردم قدیم بر این عقیده بودند که آفریدگار پایه‌های پل را روی این رود آفرید و نام خداآفرین را روی پل گذاشتند.

حدود ۱۰۰ متر دورتر از پل خداآفرین پل دیگری قرار دارد که سابقه این پل که کوچک‌تر است، به دوره صفویه می‌رسد. این پل در حدود ۱۲۰ متر است و ۱۱ تاق دارد. دو پل خداآفرین با هم یکی نیستند و از لحاظ سبک معماری و جنس مصالح، متفاوت هستند.

چند پل در خداآفرین وجود دارد؟

_{منبع عکس: amordad} 

دو پل در خداآفرین وجود دارد. این پل‌ها با فاصله ۱۰۰ متر از هم قرار دارند و در باریک‌ترین قسمت رودخانه ساخته شده‌اند. پل‌ها از لحاظ معماری با هم یکی نیستند. یکی از پل‌ها که از سنگ ساخته شده به رنگ سفید است و ۱۱ دهانه دارد. بلندی این پل ۱۲ متر و طول آن ۱۳۰ متر است. یک سوم پل قدیمی سنگی خداآفرین در سال ۱۸۲۸ میلادی بعد از عهدنامه ترکمانچای منفجر شد و بخش‌های مهمی از پل تخریب شد.

پایین‌تر از پل سنگی، پل دیگری قرار دارد که با آجر ساخته شده است. رودخانه در این بخش از پل، عریض‌تر می‌شود. طول پل آجری در حدود ۲۰۰ متر و عرض آن ۴/۵ متر است. این پل ۱۵ دهانه دارد. پل آجری موج‌شکن‌های مخصوصی دارد. برخی پژوهشگران بر این عقیده هستند که این پل در دوره صفویه ساخته شده است.

قدمت پل‌های خداآفرین

_{منبع عکس:irna}

پل سنگی خداآفرین سازه‌ای بسیار قدیمی است؛ اما هیچ سند یا سنگ‌نوشته‌ای در بدنه این پل‌ها وجود ندارد که تاریخ و قدمت پل‌ روی آن نوشته شده باشد. ازاین‌رو، تاریخ دقیق ساخت پل مشخص نیست و به ناچار باید به منابعی بسنده کنیم که ساخت اولیه پل سنگی خداآفرین را به کوروش نسبت می‌دهند.

برخی باستان‌شناسان با تحقیقات خود به این نتیجه رسیده‌اند که کوروش این پل را ساخت تا به‌وسیله آن لشکریان خود را از رود ارس عبور دهد؛ به این دلیل، نام پل سیروس بر آن مانده است. یونانیان کوروش را به نام سیروس می‌خواندند.

_{منبع عکس: rokna} 

قدیمی‌ترین پل روی رودخانه در اوایل هزاره اول پیش از میلاد ساخته شده و حمدالله مستوفی در کتاب خود که به نام نزهه‌القلوب که آن را در سال ۷۴۰ هجری قمری نوشته، از پل خداآفرین نام برده است. برخی بنای پل را به دوره ساسانی نسبت می‌دهند، در صورتی که پل از قبل وجود داشت و در این دوره تعمیر شده است.

قدمت پل دوم یا پل آجری خداآفرین که پایین‌تر از پل سنگی قرار دارد، به دوره صفویه می‌رسد.

تاریخ و علت ساخت پل‌های خداآفرین

_{منبع عکس: chtn}

قفقاز بخشی از تاریخ ایران فرهنگی به شمار می‌رود و تاریخ آن پیوستگی جدایی‌ناپذیری از تاریخ ایران دارد. رود ارس مرز ایران و جهوری آذربایجان است. پل خداآفرین روی رودخانه ارس گذرگاهی تاریخی بود که بین آذربایجان و قفقاز قرار داشت و هنوز هم با گذشت زمان، ارزش خود را حفظ کرده است.

تاریخ دقیق ساخت پل‌ها مشخص نیست؛ اما تحقیقات باستان‌شناسی نشان می‌دهد که از دوره باستان تا به امروز، پل‌های زیادی روی رودخانه ارس ساخته شده است.

پل‌های خداآفرین در طول تاریخ با رویدادهای بسیاری پیوند خورده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها عبور اعراب از این پل و حمله به قفقاز و دیگری جنگ‌های ایران و روس در دوره پادشاهی فتحعلی‌شاه قاجار است.

پل خداآفرین در این جنگ‌ها گذرگاهی برای ارتش‌های مهاجم بود و رویدادهای خونین بسیاری به خود دید. پل‌های خداآفرین در طول زمان بارها ویران شده و از نو ساخته شده‌اند. این پل در دوره‌ای از تاریخ، مرز بین ایران و روسیه شد. در این دوره بخش‌هایی که دو طرف پل را به هم وصل می‌کرد، ویران شد و از بین رفت.

_{منبع عکس: سید کاظم موسوی}

پل‌های خداآفرین از زیبایی‌های تاریخی آذربایجان شرقی است. علت نام‌گذاری پل‌ها به نام خداآفرین این است که پایه‌های پل روی سنگ‌های طبیعی گذاشته‌اند. پل‌های خداآفرین در طول تاریخ بارها تخریب شده‌اند. قسمتی از یکی از پل‌ها تخریب شده؛ اما پل آجری به‌دلیل تعمیر، تا به امروز سالم مانده است.

اگر شما هم تجربه بازدید از پل‌های خداآفرین را دارید، آن را با کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

_{نویسنده: زهرا آذرنیوش}

_{عکس‌های گالری از وب‌سایت  President.az (عکاس: نامشخص) و ویکی‌مدیا (عکاسان: Abdossamad Talebpour، Golden)}