بند میزان

بند میزان یکی از جاهای دیدنی شوشتر است. این بند یکی از بخش‌های سازه‌های آبی شوشتر است که به‌همراه ۱۳ بنای دیگر در سال ۱۳۸۸ با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر و دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

بند میزان در دوره ساسانی و روی رودخانه کارون ساخته شد. این بند آب کارون را به دو شاخه شُطیط و گَرگَر تقسیم می‌کند و موجب کاهش فشار آب در سایر سازه‌های آبی می‌شود. بند میزان همچنین تراز دقیق و تقسیم درست آب را در مجاری و نهرها بر عهده دارد. بند میزان از سنگ‌های تراشیده و ساروج ساخته شده و در سال ۱۳۷۸ به ثبت ملی رسیده است.

• آدرس: استان خوزستان، شهرستان شوشتر، انتهای بلوار شرافت (مشاهده روی نقشه)

بند میزان از جاهای دیدنی استان خوزستان است و در شمال شهر شوشتر و جنوب بقعه سید محمد گیاه‌خوار، روی رود کارون قرار دارد. این بند یکی از مهم‌ترین بخش‌های سازه آبی شوشتر محسوب می‌شود.

عکاس: خیرالله نجاد

بند میزان یکی از بناهای مهم سازه آبی شوشتر محسوب می‌شود که قدمت آن به عصر ساسانی می‌رسد. این بند در میانه پیچ بزرگ کارون در محل برخورد با صخره شمالی شوشتر و به‌صورت شرقی-غربی روی رودخانه کارون احداث شده است. واژه میزان برای نام‌گذاری این پل بند به‌درستی انتخاب شده است. بند میزان علاوه بر امکان عبور و مرور از فشار شدید آب در سازه‌های آبی به‌ویژه آسیاب‌ها می‌کاهد و موجب تعادل، تراز دقیق و تقسیم درست آب در مجاری و نهرها می‌شود.

از آنجایی که بند میزان در دوره محمد علی ميرزا تعمیر شده است به نام بند محمدعلی میرزا نیز شناخته می‌شود. بند دولت شاه، تراز و خاقان از دیگر اسامی این پل بند هستند. در ابتدا هدف اصلی بند میزان تقسیم آب کارون به دودانگه و چهاردانگه، در بالادست سایر سازه‌ها بود. علاوه بر این بند میزان با بالا آوردن آب و جاری کردن آن در نهر داریون نقش اساسی در آبیاری اراضی میان آب بر عهده دارد. امروز هم بند میزان کار تقسیم و تنظیم آب را در این حلقه آبی انجام می‌دهد.

عکاس: حسین نوح زاده

سنگ‌های ماسه‌ای تراش خورده و ملاط ساروج مصالح به کار رفته در بند میزان را تشکیل می‌دهند. در سال‌های اخیر برای پوشش سطح آن از بتن استفاده کرده‌اند. بند میزان به‌صورت مورب با ۳۹۰ متر طول و چهار و نیم متر ارتفاع روی بستر صخره‌ای احداث شده است و از نوع سدهای وزنی به حساب می‌آید.

عرض بزرگترین دهانه‌های بند میزان ۲٫۸۵ و کوچک‌ترین آن‌ها ۱٫۷۰ است که در جبهه جنوبی بند به‌صورت شیب‌دار هستند. هرکدام از این دهانه‌ها در اصطلاح محلی نام خاصی دارند. یکی از دهانه‌ها تنظیم آب دو شاخه رود شطیط و گرگر را انجام می‌دهد. اگر دبی گرگر بیشتر از یک سوم باشد این بند آن را به شاخه شطیط انتقال می‌دهد و بالعکس که این امر شاهکار معماری بند میزان را نشان‌ می‌دهد.

قسمت شمالی بند میزان به‌صورت دیواره‌ای مستقیم با ۹ دهانه آبرو است که آب را به‌سمت جنوب و رود گرگر هدایت می‌کند. در بخش میانی، دیواره‌ای مورب وجود دارد که با انحنای ۲۵ درجه‌ای موجب انحراف آب به‌سمت چپ می‌شود. در سمت غربی نیز دهانه‌ای دیگر قرار دارد که آب بین دو رود گرگر و شطیط را تنظیم می‌کند.

در بخش غربی بند میزان دیواره‌های دیده می‌شوند که در گذشته اسکله بوده‌اند. در جبهه شرقی بند نیز آثار چند دیوار عمود بر هم وجود دارد که نشان‌دهنده آسیاب آبی هستند. این بند از سمت ضلع شرقی و ضلع غربی قابل دسترسی نیست. بند میزان در گذشته تاجی به ارتفاع تقریبی ۱/۲۰ متر داشته که اکنون از بین رفته و تنها بخش غربی آن باقی مانده است.

منبع عکس: ناشناس

برج کلاه فرنگی سازه آبی شوشتر در میدان ۱۷ شهریور و در انتهای خیابان بلوار قرار دارد. این برج به‌صورت هشت‌ضلعی روی پایه‌ چهار متری در کنار ساحل و در جایی که سازه پل بند میزان آغاز می‌شود و مشرف بر آن ساخته شده است. سنگ‌های تراشیده و آجر مصالح این برج را تشکیل می‌دهند و در حال حاضر تنها هفت متر ارتفاع دارد.

در مورد قدمت و کاربری برج کلاه فرنگی نظرهای مختلفی مطرح شده است. برخی این برج را جایگاه دیده‌بانی قیصر روم یا شاپور ساسانی و محل نظارت بر کار کارگران در بند میزان می‌دانند. عده‌ای دیگر معتقدند که از این برج بر میزان و شدت جریان رودخانه نظارت می‌کردند.

نظریه دیگر احتمال می‌دهد که این برج علاوه بر نظارت بر جریان آب به‌عنوان ميل راهنمای کشتی‌ها و کلک‌هایی بوده است که از شمال رود کارون به‌سمت شهر شوشتر و مجموعه سازه‌ها می‌آمدند. این برج به کشتی‌ها آگاهی می‌داده است که به محل انشعاب رود و بند میزان و پل شادروان نزدیک می‌شوند.

چنانچه تصمیم دارید به شهر شوشتر سفر کنید؛ فصل‌های خنک سال را انتخاب کنید. بهترین زمان سفر به این شهر فصل‌های پاییز و زمستان و اوایل بهار است. در فصل تابستان شوشتر هوای بسیار گرم و رطوبت بالایی دارد.

منبع عکس: میراث فرهنگی استان خوزستان

بند میزان تنها بخشی از سازه‌های آبی شوشتر به حساب می‌آید. این مجموعه آثار و بناهای متعددی دیگر چون قلعه سلاسل، پل بند لشکر، نهر داریون و پل شادروان دارد که دیدن همگی آن‌ها شکوه و عظمت این مجموعه تاریخی را نشان می‌دهد.

• آدرس: چهارراه امام خمینی، میدان طالقانی (مشاهده روی نقشه)

عکاس: احسان علیپور

اگر اهل بازارگردی و خرید هستید بعد از بازدید از بند میزان به بازار سنتی شوشتر سر بزنید. این بازار قدیمی متعلق به دوره قاجار است. در این بازار می‌توانید خوردنی‌های خوشمزه از ماست موسیر، کشک و قره‌قروت گرفته تا ترشیجات، کلوچه‌ها، شیرینی‌ها و نان‌های محلی این منطقه را خریداری کنید.

• آدرس: میدان پاسداران، بلوار علامه شیخ شوشتری، خیابان مسجد جامع (مشاهده روی نقشه)

عکاس: امیر حسین مقتدایی

مسجد جامع شوشتر یکی از مساجد قدیمی ایران به شمار می‌رود که قدمت اولیه آن به اوایل اسلام و قرن سوم هجری قمری می‌رسد. این مسجد در دوره‌های بعدی بازسازی و تغییراتی در آن انجام شده است. مسجد شوشتر یک شبستان ۴۸ ستونی به‌همراه دو محراب و منبر دارد. مناره مسجد نیز در ضلع شرقی آن دیده می‌شود.

نویسنده: اکرم زمانی‌نوری

عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاسان: Arsalan Ghaderfegh، میلاد رفتاری)