مسجد جامع زواره

مسجد جامع (جمعه) زواره، در بخش مرکزی زواره، در ۱۵ کیلومتری شمال شرقی اردستان قرار دارد. این مسجد در کوچه‌ پامنار این شهر واقع شده و تاریخ کهنی در خشت‌خشت آن نهته است. این مسجد در دوران سلجوقی ساخته شده و کار ساخت آن در سال ۵۳۰ هجری قمری پایان یافت. اما محراب مسجد جامع زواره که از زیباترین بخش‌های این بنا است، در سال ۵۵۱ هجری قمری ساخته شد. 

_{موقعیت مسجد جامع زواره روی نقشه} 

مساحت این مسجد حدود ۱۲۰۰ متر مربع است و با مصالحی همچون آجر، سنگ، گچ و خاک ساخته شده و طرح آن مستطیلی شکل است و نقشه‌ چهار ایوانی دارد. از بخش‌های مختلف این مسجد می‌توان به صحن چهارگوش، ایوان‌های چهارگانه، گنبدخانه، شبستان، رواق، سردر، مناره، محراب، گچ‌بری‌ها و کتیبه‌های زیبا اشاره کرد. 

ورودی‌های مسجد زواره در ضلع شرقی و غربی، با آجرکاری و طاق‌نماهای زیبا زینت داده شده است. این ورودی‌ها شما را به سمت فضایی طاق‌دار هدایت می‌کند که از آنجا می‌توانید وارد صحن مسجد شوید. صحن مسجد زواره در چهار طرف ایوان و دهانه‌های طاق‌دار دارد و کف آن با آجر و سنگ پوشیده شده است. کتیبه‌ای که تاریخ ساختمان این مسجد در آن نگاشته شده، بر خلاف دیگر مساجد، در قسمت بالای نمای رو به صحن قرار دارد و به خط کوفی بسیار ساده و با آجر تراش و به صورت سرتاسری نوشته شده است.

این کتیبه شباهت بسیار زیادی به کتیبه‌های قرون پنجم و ششم موجود در بسیاری از بناهای اصفهان و اطراف آن دارد. بعد از بسم‌الله، آیه‌ ۱۸ از سوره‌ ۹(سوره ۹ سوره‌ توبه) نگاشته شده و سپس متن تاریخی آغاز شده که متاسفانه بسیاری از بخش‌های آن از بین رفته و به غیر از قطعات ناقص چیزی بر جای نمانده است. به همین دلیل خواندن آنچه که در آن ذکر شده، بسیار دشوار است و تنها می‌توان این کلمات را در آن خواند: : «امر ببناء... الفقیر الی رحمه الله... احمد... ثلثین و خمس مائه.»

با توجه به این نکته که این مسجد شباهت بسیار زیادی به مسجد جامع اردستان دارد و تقریبا این دو بنا در یک زمان ساخته شده و در کتیبه‌ این مجسد، کلمه‌ «احمد» وجود دارد، می‌توان ادعا کرد که بانی ساخت مسجد جامع زواره و مسجد جامع اردستان، فردی به نام «ابوطاهر بنغالی» بوده است. 

کتیبه‌ای هم در قسمت گردن گنبد شبستان محراب وجود دارد که از گچ ساخته شده و حروف آن به خط کوفی نگاشته و با گل‌ها و برگ‌ها آراسته شده است. زمینه‌ این کتیبه مزین به نقوش اسلیمی بسیار زیبا است اما متاسفانه بخشی از تزئینات به شدت صدمه دیده است. از آثار باقی مانده در این کتیبه، می‌توان دریافت که آیات ۱۸۷ و ۱۸۸ از سوره‌ ۳ (سوره‌‌ آل‌عمران) نوشته شده و بعد از آن متن تاریخی آمده که ظاهرا حاوی تاریخ بوده اما با وضع موجود، نمی‌توان چیزی از آن کشف کرد. 

علی‌رغم صدماتی که بر کتیبه‌های مسجد جامع زواره وارد شده، از محراب آن به خوبی محافظت شده است که حاوی کتیبه‌ای به خط کوفی است و دو کتیبه‌ دیگر به خط نسخ هم وجود دارد. در قسمت بالای کتیبه‌ خارجی، آیه‌ ۵۲ از سوره‌ ۷ نگاشته شده و در یکی از دو کتیبه‌ای که به خط نسخ نوشته شده، همان آیه‌ای آمده است که در کتیبه‌ صحن نگاشته شده است، یعنی آیه‌ ۱۸ از سوره‌ ۹. در کتیبه‌ سوم، آیات ۱۸۷ و ۱۸۸ سوره‌ ۳، یعنی همان آیاتی که در کتیبه‌ نواری‌شکل گردن گنبد آمده، حک شده است. 

مسجد جامع زواره به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی زواره، در ۱۲ اسفند سال ۱۳۱۵، به شماره‌ ثبت ۲۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 

_{عکس‌های گالری از خبرگزاری صداوسیما} 

نویسنده: مینا رهبری