بازار تاریخی زواره

بازارها در فرهنگ ایرانی همواره یکی از جاذبه‌های مهم توریستی محسوب می‌شوند؛ زیرا به‌واسطه نوع معماری و فضای خاصی که ایجاد می‌کنند، نشان‌دهنده فرهنگ مردم هستند. این بازارها تنها محل دادوستد نبوده‌اند؛ بلکه کارکردهای خاص فرهنگی، مذهبی و هنری نیز داشته‌اند. بازار تاریخی زواره نیز از این کارکرد‌ها به دور نبوده است. در ادامه به بازار تاریخی زواره خواهیم پرداخت.

• آدرس:‌ استان اصفهان، شهرستان اردستان، شهر زواره، خیابان امامزاده یحیی (مشاهده در نقشه)

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Ali Asghar Shafiee

به‌منظور دسترسی به بازار تاریخی زواره، از طریق میدان وحدت اسلامی در مرکز شهر زواره به‌سمت خیابان امام‌خمینی (ره) در شرق میدان حرکت کنید. پس از عبور از میدان امام‌خمینی (ره)، وارد خیابان امامزاده شوید و سپس به داخل کوچه مسجد جامع بپیچید. ورودی بازار تاریخی زواره در میانه این کوچه قرار دارد.

بازار زواره از زیبایی‌های خاصی برخوردار است. این بازار یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی و جاهای دیدنی زواره در مرکز شهر به شمار می‌رود که ثبت ملی شده است. بازار زواره، به‌صورت هم‌زمان، یک محور مهم ارتباطی، اقتصادی و فرهنگی شهری بود که نقش و منزلت بسیار مهمی در حیات اجتماعی شهر داشت؛ به همین جهت، همانند سایر بازارهای سرپوشیده ایران، در مواقع ضروری، نقش تعیین‌کننده‌ای در رویدادهای سیاسی اجتماعی ایفا می‌کرد.

به‌دلیل نزدیک بودن مساجد و حسینیه‌ها به بازار، امکانات مناسبی برای بازدیدکنندگان و خریداران وجود داشته است. بازار زواره نقش ستون فقرات معماری شهر را دارد و به‌دلیل قرارگیری در مرکز شهر زواره، از اهمیت بسیاری برخوردار است. در حال حاضر تعدادی از حجره‌های بازار فعال هستند.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: احسان ناظمی

گفته می‌شود که بازار سرپوشیده زواره مربوط به پایان دوره زندیه و اوایل دوره قاجار است. ساخت بنای این بازار را به فردی به نام «محمدحسین عامری» نسبت داده‌اند. بازارچه زواره را از مهم‌ترین هسته‌های تشکیل شهر می‌دانند که مهم‌ترین اتفاقات و اخبار زواره، پیرامون آن رخ می‌داد و نقل می‌شد. بازار زواره ارتباط‌دهنده بین مسجد جامع، امامزاده و دو حسینیه کوچک و بزرگ محسوب می‌شود و از گذشته تاکنون، جنب‌و‌جوش و تکاپوی بسیاری در محله‌های اطراف آن وجود داشته است. در گذشته، دو کاروان‌سرا در دو طرف بازارچه زواره دیده می‌شد. امروزه یکی از کاروان‌سراها به‌صورت ویرانه درآمده و دیگری، جای خود را به خیابان جدیدی داده است.

حدود ۳۰ سال از بازار زواره استفاده خاصی نمی‌شد، در حجره‌های آن بسته بود و در سکوت و خاموشی به سر می‌برد. بازار از رونق افتاده بود و تنها دو کارگاه سنتی آهنگری و رنگرزی در آن فعالیت داشت. در حالی‌ که بررسی‌ها نشان می‌داد که بازار هنوز هم دارای قابلیت‌های بسیاری برای استفاده است و برنامه‌ریزی صحیح در این راه برای فعالیت مجدد در بازار و رونق گرفتن آن، سبب حفظ این میراث عظیم تاریخی خواهد شد. در حال حاضر، ۱۳ باب از حجره‌های بازار زواره برای استفاده سازمان میراث فرهنگی، در اختیار این سازمان قرار گرفته است و به فروش سوغات و صنایع دستی اختصاص دارد.

بازار زواره از نظر معماری به مانند سایر بازارهای مرکزی کشور چون اصفهان، کاشان و نایین است و با بهره‌گیری از معماری سنتی، حالتی سرپوشیده دارد. طول مجموعه بازار زواره حدود ۲۰۰ متر و عرض آن حدود ۳٫۵ متر است.

سقف بازار تاریخی زواره به‌صورت رومی و چشمه‌ای احداث شده است. نور خورشید از روزنه‌های سقف که به‌صورت مجمعه ساخته شده‌اند، به داخل بازار می‌تابد و روشنایی آن را در طول روز تامین می‌کند. طاق‌های سقف بازار با مصالح بومی بنا شده است. برخورداری از سقف‌ با مصالح سنگین، سبب کاهش نوسانات شدید حرارتی در طول شبانه‌روز در این بازار می‌شود.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: مهدی واسعی

کف بازار زواره سنگ‌فرش شده و سطح آن نسبت به خیابان‌ها و معابر اطراف، پایین‌تر است تا گردش و جابه‌جایی هوا و ایجاد مکش هوای خنک به درون بازار بهتر صورت بگیرد. بازار دارای حجره‌هایی در دو طرف راسته است که تعداد آن‌ها را در حدود ۳۰ حجره دانسته‌اند.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Saeed Gheisari Hasnijeh

در دهه ۱۳۹۰، تصمیم بر این گرفته شد که بازار تاریخی زواره دوباره فعالیت خود از سر گیرد و به این شکل رونق گذشته خود را بازیابد. برای دست یافتن به این هدف، میراث فرهنگی تلاش‌هایی برای مرمت بازار انجام داد. در حال حاضر، صنایع دستی نظیر معرق‌کاری، میناکاری، خراطی، کار با چوب، سفال‌گری، آهنگری، نقاشی روی سفال، گلیم و قالی و انواع سوغات چون رب انار و انواع خشکبار از محصولات عرضه‌شده این شهرستان در بازار تاریخی زواره است که گردشگران می‌توانند در بازدید از بازار، از این کالاها نیز خرید کنند.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Vahid Vahid

• آدرس: استان اصفهان، شهرستان اردستان، شهر زواره، کوچه حسینیه کوچک (مشاهده در نقشه)

خانه هشت بهشت نیری که در کوچه حسینیه کوچک زواره واقع شده، از آثار به‌جای مانده دوره قاجار است. در حال حاضر، مرکز فرهنگی و مذهبی فاطمیه در این خانه تاریخی برپا شده و میزبان علاقه‌مندان به دوره‌های آموزشی و برنامه‌های فرهنگی است.

• آدرس: استان اصفهان، شهرستان اردستان، شهر زواره، کوچه‌ پامنار (مسجد جامع) (مشاهده در نقشه)

مسجد جامع زواره با مساحتی بالغ بر ۱,۲۰۰ متر مربع، یکی از قدیمی‌ترین مساجد شهرستان اردستان محسوب می‌شود و قدمت آن به دوره سلجوقی بازمی‌گردد. این مسجد در کوچه‌ پامنار (مسجد جامع) قرار دارد و نمازهای جماعت پنج‌گانه در آن برگزار می‌شود.

نویسنده: زهرا آذرنیوش / پوریا محمدی پیوند