منطقه دره مرادبیگ بزرگترین دره کوهستان الوند و از جاهای دیدنی همدان به شمار می‌رود و در فاصله سه کیلومتری از مرکز همدان در دامنه‌‌ی کوه‌های الوند در جنوب غربی استان همدان واقع شده است. این منطقه از شمال به شهر همدان، از شرق به روستای ابرو تفریجان، از غرب به روستای گنج‌نامه و شهرستانه و از جنوب به کوهستان الوند محدود می‌شود و مساحت آن ۸۰۰ هکتار است. منطقه دره مرادبیگ به صورت شمالی-جنوبی کشیده شده و از سمت غرب و شرق به وسیله‌ی ارتفاعات محدود شده است.
این دره سبز و خرم، به علت هم‌جواری با شهر، از همان زمان که همدان «هگمتانه» نامیده و دولت ماد تشکیل شد، احتمالا مورد توجه حاکمان قرار گرفت. به نظر می‌آید بنیاد سکونتگاه دره مرادبیگ با اشراف به چشم‌انداز شهر همدان حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ سال پیش، یعنی مقارن با حکومت ایلخانان مغول برمی‌گردد. بنا به نظر افراد مسن و صاحب‌نظران ساکن این روستا، «مرادبیگ» و دو برادر او به نام‌های «نظربیگ» و «اله‌بیگ» در دوران مزبور در نقاط سه‌گانه‌ای از همدان فعالیت و حکم‌رانی داشته‌اند.
موقعیت دره مرادبیگ روی نقشه
قلعه بهمن میرزا، از زمان نوادگان فتحعلی‌شاه قاجار و حاکم همدان، در کنار رودخانه دره مرادبیگ (الوسجرد) بین خیابان بوعلی فعلی (بین‌النهرین)، کوی کبابیان و کوچه‌ی ذوالریاستین قرار داشته و به عنوان کهن‌دژ در دوران قاجاریه محل حکومت بوده است.
ساختمان معروف دیگر، عمارت بدیع‌الحکما در دره مرادبیگ، که امروز به نام بلوار شهید مصیب مجیدی نامیده می‌شود، قرار دارد. تاریخ ساخت آن مربوط به اواخر دوران قاجار است و بانی تاسیس آن دکتر مهدی بدیع ملقب به بدیع‌الحکما بود. امامزاده پیر رحمان نیز در دره مرادبیگ قرار دارد. عارف قزوینی، شاعر نامدار مشروطه‌خواه، در دوران رضاخان به این دره تبعید شد و در بهمن‌ماه ۱۳۱۲ درگذشت.
عمارت بدیع‌الحکما
از مکان‌های معروف و جاهای دیدنی استان همدان واقع دره مرادبیگ می‌توان به دره گرگ، دره غول، دره حاج احمد (جاحمد)، لژه، شرشرآب/چرچرآب، گوشتخل دره، قلعه/روستا سیلوار، قزله/قزوله رود، حمام خرابه، محمود دره، قرق، کندوخانه، منبع، پیررحمان و دره بهشت اشاره کرد. براساس مصوبه شورای عالی شهرسازی، مورخ ۴ مهرماه ۱۳۶۷، دره مرادبیگ به محدوده خدمات شهری افزوده شده و جزو شهر همدان محسوب می‌شود.
در این دره، رود «آلوسجرد»،که از آب شدن برف‌ها و آب چشمه‌های فراوان تشکیل می‌شود، مسیری جنوبی-شمالی دارد و در شیبی نسبتا تند جاری است و پس از گذشتن از دره، به سوی شهر روان می‌شود. رودخانه از وسط شهر از سمت جنوب و شرق تپه هگمتانه می‌گذرد و به زمین‌های شمالی خارج شهر می‌رسد و در اراضی جلگه‌ای شهرستان همدان، با پیوستن رودهای متعدد به آن، سرانجام به رود قره‌چای می‌ریزد.
در همین دره چشمه‌ای از دل کوه می‌جوشد که قسمتی از آب آشامیدنی اهالی روستای دره مرادبیگ را تامین می‌کند. طبق تحقیقی که اخیرا روی آب رودخانه مرادبیگ انجام شده، مشخص شده که آب رودخانه حاوی مقادیر قابل توجهی فلزات سنگین نظیر روی، مس، کروم و... است که نشان می‌دهد آب رودخانه نسبتا آلوده است، پس در مصرف آن بهتر است احتیاط کنید. اختلاف ارتفاعی که نسبت به مرکز شهر همدان دارد سبب خنک‌تر بودن نسبی دمای هوا نسبت به سایر نقاط شهر همدان شده است.
بیشترین دمای دره در تابستان به ۳۰ درجه و کمترین دما در زمستان به منفی ۱۰ درجه می‌رسد. خاک مناسب و حاصلخیز منطقه و وجود آب شرایط مناسبی از نظر جغرافیایی برای باغداری فراهم آورده است. فعالیت‌های اصلی این منطقه باغبانی، دامداری و صنایع دستی است. مردم منطقه به زبان‌های آذری، فارسی و کردی سخن می‌گویند و اقوام گوناگون با فرهنگ‌های مختلف، به ویژه فارس، ترک، لر و کرد در سراسر منطقه و در کنار هم زندگی می‌کنند. در منطقه دره مرادبیگ تنها ۳٫۳ درصد از جمعیت را مهاجران تشکیل می‌دهند؛ بنابراین پایین بودن سهم مهاجران از کل جمعیت منطقه بیانگر بافت اجتماعی بومی و یکدست منطقه است.
از دیرباز، دره مرادبیگ برای مردم همدان یک مکان تفریحی برای گذران اوقات فراغت بوده و جاذبه‌های طبیعی و تاریخی روستا و کوهپایه‌های الوند در برنامه‌ریزی گردشگری اهمیت بسیار داشته است. بهترین مسیر پیاده‌روی پیشنهادی در این منطقه، مسیر ۸ کیلومتری دره مرادبیگ تا چشمه فرشه در منطقه ییلاقی همدان است. در سال‌های اخیر، تحولات زیادی در ساختار اقتصادی، اجتماعی و محیطی پدید آمده و توسعه‌ی گردشگری آن را با کالبدی شهرگونه تضعیف کرده است.
عکس از صفحه photograph_dh
از نظر گردشگران، چشم‌انداز بی‌نظیر دو طرف دره مرادبیگ بزرگترین جاذبه‌ی منطقه و مهم‌ترین نقطه قوت آن است. گرچه شورای شهر همدان در سال ۹۳ خبر داد که قرار است به مالکانی که قصد بازسازی بناهای خود را دارند، تخفیف و امتیازهای ویژه داده شود، اما به نظر می‌رسد برنامه‌ریزی جامعی برای بهره‌برداری از این جاذبه طبیعی وجود ندارد. با این حال گردشگران از نقاط مختلف استان برای برخورداری از چشم‌اندازهای طبیعی آن به دره می‌آیند. نبود برنامه‌ریزی جامع موجب تخریب باغ‌ها و تغییر کاربری آن‌ها شده و گردشگران از این بابت نگران به هم خوردن فضای بکر دره هستند.
امکان اردو و اسکان موقت هم در آنجا وجود ندارد. اگر جمعه‌ها به دره مرادبیگ می‌روید بهتر است از تاکسی یا اتوبوس استفاده کنید؛ زیرا بخاطر شیب زیاد زمین جای پارک کمی در آنجا پیدا می‌شود.
نویسنده: رضا اردو
روی نقشه همه هتل‌ها، رستوران‌ها و دیدنی‌های اطراف را ببینید
