مسجد جامع نایین

مسجد جامع نایین یکی از مساجد تاریخی استان اصفهان و از جاهای دیدنی نایین است که آن را با سبک معماری خراسانی بنا کرده‌اند. کتیبه‌های مسجد جامع نایین که با خط کوفی نوشته شده‌اند، جزو زیباترین بخش‌های مسجد هستند. کتیبه‌هایی که روی سردر مسجد حک شده‌اند، از اهمیت بیشتری برخوردارند. این کتیبه‌ها مسجد جامع نایین را از دیگر مساجد متمایز می‌کنند. بنای اولیه مسجد جامع نایین به قرن دوم هجری قمری بازمی‌گردد و قسمت‌های دیگر آن در دوره‌های بعد به بنا افزوده شده است. معماری شبستان مسجد جامع نایین و ستون‌های آن بر زیبایی مسجد افزوده و آن را در زمره برترین مساجد کشور قرار می‌دهد.

آنچه باید درباره مسجد جامع نایین بدانید:

• مسجد جامع نایین کجاست؟
• تاریخچه مسجد جامع نایین
• معماری مسجد جامع نایین
• کتیبه‌های مسجد جامع نایین
• جاهای دیدنی اطراف مسجد جامع نایین
• اقامتگاه‌های نایین

مسجد جامع نایین کجاست؟

_{منبع عکس:isna}

مسجد جامع نایین در بافت تاریخی شهر قرار دارد. برخی پژوهشگران سابقه ساخت مسجد جامع نایین را به دوره آل‌بویه نسبت می‌دهند. این مسجد جزو معدود بناهایی محسوب می‌شود که در طول تاریخ، تغییر زیادی نداشته و شکل اولیه خود را حفظ کرده است. مسجد جامع نایین در منطقه‌ای کویری قرار دارد و مصالح به کار رفته در آن خشت و آجر هستند. نمای بیرونی مسجد با آجر پوشیده شده است و خطوط اسلیمی آن زیبایی خیره‌کننده‌ای دارند. سقف، ورودی، دهانه و محراب مسجد جامع نایین منحصربه‌فرد است و ارزش معماری فوق‌العاده‌ای دارد.

شکوه و جلال مسجد جامع نایین با گچ‌بری زیبای آن مرتبط است؛ گچ‌بری‌های مسجد جامع نایین بسیار چشم‌نواز و جذاب هستند. مسجد جامع نایین جزو مساجد قدیمی محسوب می‌شود؛ اما سال دقیق ساخت آن مشخص نیست. برخی ساخت مسجد جامع نایین را به عصر خلافت عمر بن عبدالعزیز و بعضی دیگر آن را به عصر آل‌بویه نسبت می‌دهند. آندره گدار تاریخ بنای مسجد جامع نایین را به دوره دیلمیان نسبت می‌دهد.

مسیر دسترسی

• آدرس: اصفهان، نایین، بافت تاریخی نایین، انتهای خیابان نایینی (مشاهده روی نقشه)
• ساعت بازدید: همه‌روزه از ساعت ۹ صبح تا هنگام اذان مغرب
• مسجد در روزهای سوگواری تعطیل است.

_{منبع عکس: نامشخص}

مسجد جامع نایین در شمال شهرستان نایین قرار دارد. مسیر سفر از شهرهای مختلف به نائين، برای بازدید از مسجد جامع شهر، متفاوت است. اگر از اصفهان بروید، فاصله شهر نایین تا اصفهان در حدود ۱۴۶ کیلومتر است که در حدود دو ساعت از وقت شما می‌گیرد. بعد از اینکه به شهر نایین رسیدید، ابتدا به میدان طالقانی و از آنجا به خیابان شهید رجایی بروید. خیابان رجایی را ادامه بدهید تا به میدان امام خمینی برسید. پس از آن از میدان امام به خیابان مطهری و از آنجا به میدان آیت‌الله نایینی بروید. مسجد جامع در انتهای خیابان نایینی قرار دارد.

اگر بخواهید از یزد به نایین بروید، باید از اردکان به‌سمت نایین حرکت کنید. بعد از ورود به نایین، مسیر میدان جمهوری تا خیابان آیت‌الله نایینی را طی کنید تا به مسجد جامع برسید.

اگر قصد دارید از تهران به نایین بروید، در اتوبان کاشان-اصفهان و قبل از رسیدن به نطنز، به‌سمت یزد تغییر مسیر بدهید و از آنجا به اردستان بروید، وقتی به اردستان رسیدید، به‌سمت شهر نایین حرکت کنید.

تاریخچه مسجد جامع نایین

_{منبع عکس:wikipedia}

منابع تاریخی، سابقه و تاریخچه مسجد جامع نایین را به دوره امویان می‌رسانند. طبق منابع، این مسجد که از آثار قرن دوم هجری قمری محسوب می‌شود، در سال ۹۹ هجری قمری به دستور عمربن عبدالعزیز ساخته شد. روایت‌هایی نیز وجود دارد که سابقه مسجد را به عصر آل بویه می‌رسانند. سبک ساخت مسجد جامع نایین به شیوه معماری مسجد تاریخانه دامغان است. از دیگر شاخصه‌های آن، کتیبه‌های تاریخی در محراب بالای مسجد جامع است. مسجد یک مناره هشت ضلعی دارد که ارتفاع آن ۲۸ متر است. این مسجد جامع، گنبد و ایوان ندارد و این ویژگی، آن را از مساجد دیگر متمایز می‌کند.

محراب مسجد جامع نایین را در دوره خلافت عباسیان ساخته‌اند و اصیل‌ترین نمونه هنر محراب‌سازی عصر عباسی محسوب می‌شود. کتیبه‌های این مسجد در سال ۷۱۱ هجری قمری نوشته شده‌اند. کتیبه دیگری از مسجد که روی درب چوبی آن حک شده نیز مربوط به سال ۷۸۴ هجری قمری است.

مسجد جامع نائين در قرن دوم هجری قمری ساخته و در دوره‌های بعد تکمیل شد. این بنا در عصر ایلخانان بازسازی شده و روی یکی از ورودی‌های اصلی آن، تزیینات و گچ‌بری‌هایی انجام شده که به زیبایی آن ‌افزوده است. شبستانی که در قسمت شمالی مسجد ساخته شده است، به دوره قاجاریه بازمی‌گردد. کتیبه‌های مسجد جامع نایین از ویژگی‌های بارز مسجد بود و آن را از مساجد دیگر، متمایز می‌کرد.

معماری مسجد جامع نایین

_{منبع عکس: dalahoo}

معماری مسجد جامع نایین بسیار ساده است. مسجد جامع نایین از محدود مساجد شبستانی در قرن دوم هجری است. این مسجد مناره‌هایی خاص و زیبا دارد. پلان مسجد جامع نایین چهارگوشه است و ارتفاع چهارگوشه مسجد و سقف آن، ترکیبی یکسان دارد. مسجد جامع نایین صحن و شبستان‌هایی در سه جبهه خود دارد و یک رواق نیز در جبهه مقابل قبله، واقع شده است. رواق مسجد جامع نایین با دیواری از خشت محصور شده و امروز تنها قسمت‌های کمی از آن باقی مانده است.

مسجد جامع نائين، گنبدخانه و ایوان ندارد و و مهم‌ترین بخش آن، شبستان‌های سه طرف مسجد هستند. بزرگ‌ترین شبستان مسجد در جبهه قبله است و محراب آن نیز در وسط شبستان قرار دارد. بخشی از شبستان زمستانی مسجد در زیر صحن و بخش دیگر آن در طبقه همکف قرار دارد. دسترسی به شبستان مسجد از داخل صحن به‌وسیله دو پله، امکان‌پذیر می‌شود.

_{منبع عکس:shahrenain}

تزیینات مناره مسجد جامع نایین از نوع زیرنعلبکی است. این تزیینات که در نوع خود کم‌نظیر هستند از دوره سلجوقیان به‌جای مانده‌اند. رو‌به‌روی قبله مسجد، یک صفه قرار دارد که عمق آن یک دهانه و کف آن یک‌و‌نیم متر از کف صحن بالاتر است. شبستان مسجد در قرن هشتم هجری قمری ساخته شده است و بخش‌هایی از آن دو طبقه هستند. بعضی از قسمت‌های مسجد قوس‌هایی دارند که به نظر می‌رسد در دوره‌های بعد به آن اضافه شده‌اند. شبستانی نیز در پشت جبهه شمال غرب مسجد قرار دارد. معماری شبستان نشان می‌دهد که در دوره‌های بعد به بنا اضافه شده است.

کتیبه‌های مسجد جامع نایین

_{منبع عکس:iranhotelonline}

کتیبه‌های مسجد جامع نایین در شبستان‌ها و سردر ورودی مسجد جامع قرار دارند. کتیبه‌های سردر مسجد جامع را با رنگ‌هایی روی گچ کشیده‌اند. این کتیبه‌ها در قرن پنجم هجری قمری و با خط کوفی نوشته شده‌اند. دو کتیبه دیگر مسجد جامع نایین، بالای محراب مسجد هستند و روی آن‌ها کتیبه‌هایی با خطوط قرآنی حک شده است که آیاتی از سوره نمل را شامل می‌شوند. کتیبه‌ای نیز در بالای منبر مسجد جامع نایین قرار دارد که نام شاه محمود کرمانی روی آن نوشته شده است. گفته شده این کتیبه به ملک‌التجار تعلق داشت که آن را وقف مسجد کرد.

جاهای دیدنی اطراف مسجد جامع نایین

شهرستان تاریخی نایین در حاشیه جنوب کویر مرکزی ایران واقع شده است. این شهر جزو شهرهای مذهبی ایران محسوب می‌شود و بافت سنتی نایین، دارای آداب و رسومی قدیمی دارند. در این بافت تاریخی، به‌جز مسجد جامع نایین آثار دیدنی دیگری هم وجود دارد. نارین قلعه و خانه تاریخی پیرنیا از نزدیک‌ترین جاذبه‌های دیدنی به مسجد جامع نایین هستند.

_{منبع عکس:wikipedia}

نارین قلعه

• آدرس: نایین، بافت تاریخی نایین، میان محله‌های باب‌المسجد، کلوان و نوآباد (مشاهده روی نقشه)
• ساعت بازدید: ۲۴ ساعته
• هزینه بازدید: ندارد
• بهترین زمان بازدید: فصل‌های سرد سال

_{منبع عکس:نامشخص}

نارین قلعه که به قلعه نارنج نیز مشهور است، از جاهای دیدنی شهر تاریخی نایین محسوب می‌شود. این قلعه در مرکز بافت قدیمی شهر نائين است. طبق اسناد برجای مانده، قدمت قلعه به پیش از اسلام و دوره پارت‌ها بازمی‌گردد.‌ پلان نارین‌قلعه چندضلعی است و هر گوشه آن چندین برج و بارو دارد. اکثر قلعه‌های تاریخی ایران در استان اصفهان به‌طور کامل ویران شده‌اند؛ اما نارین‌قلعه تا به امروز سالم مانده است. ظاهر قلعه نشان می‌دهد که بنا در دوره‌هایی از تاریخ، دارای کاربری نظامی بوده و شاخصه‌های یک قلعه جنگی را دارد. برخی نیز عقیده دارند که نارین قلعه در گذشته، یکی از آتشکده‌های زرتشتیان بوده است.

نارین قلعه از قلعه‌های مهم استان اصفهان است و هنوز در اطراف آن، خانه‌های مسکونی دیده می‌شود. نارین قلعه جزو بزرگترین قلعه‌های تاریخی ایران است و اطراف دیوار بیرونی آن، یک خندق بزرگ ۵۰ متری حفر شده است. قلعه نارنج از خشت خام ساخته شده و طبق اسناد تاریخی، طول خشت‌های آن نیم ذرع و عرض آن‌ها یک چهارم ذرع بوده است. هر خشت قلعه نیز وزنی در حدود هفت تا هشت من دارد.

خانه تاریخی پیرنیا

• آدرس: نایین، بافت قدیمی شهر، رو‌به‌روی مسجد جامع(مشاهده روی نقشه)
• ساعت بازدید: ساعت ۸ صبح تا ۱۶ 
• بهترین زمان بازدید: فصل‌های سرد سال

_{منبع عکس:shahrenain}

خانه‌های تاریخی بسیاری در شهر نایین قرار دارد؛ اما خانه تاریخی پیرنیا یکی از نمونه‌های اصلی معماری در ایران است. این نوع سبک معماری در مرکز ایران فراوان است. این سبک معماری و استفاده از تزیینات آن به نحو بسیار خوب در خانه تاریخی پیرنیا رعایت شده و به چشم می‌خورد. این خانه نوعی الگوی عالی برای معماری سنتی ایران در مناطق کویری محسوب می‌شود.

خانه تاریخی پیرنیا در عصر صفویه ساخته شد و بنایی عظیم با وسعت زیاد است. ابتدا در این خانه، فردی به نام «نورالهدی» می‌زیست. بعدها خانه در عصر قاجاریه به دست خاندان پیرنیا افتاد. احمدخان پیرنیا در عصر قاجار از مالکان خانه پیرنیا بود. احمدخان مدت زیادی حاکم نایین بود. خانه پیرنیا در حال حاضر سالم است و ظاهری زیبا و جذاب دارد. جزئیات خانه و تزیینات آن نیز تا به امروز دست نخورده باقی مانده است.

خانه پیرنیا مانند دیگر خانه‌های باستانی ایران، بخش‌های متعدد و متنوعی دارد. بخش‌های خانه شامل ورودی، هشتی، ایوان شاه‌نشین، باغ، گودال باغچه و دالان‌های متعدد است. اکنون این خانه تاریخی تغییر کاربری داده و به‌عنوان موزه مردم‌شناسی نایین شهرت دارد. با بازدید از خانه تاریخی پیرنیا می‌توانید هم از زیبایی معماری خانه لذت ببرید و هم به موزه سر بزنید و فرهنگ مردم را از نزدیک ببینید و بشناسید.

اقامتگاه‌های نایین

اقامتگاه بوم‌گردی خاطره

• آدرس: نایین، خیابان دکتر طبا، محله نوآباد، پلاک هشت (مشاهده روی نقشه)
• تعداد طبقات: یک طبقه
• تعداد اتاق: سه 
• ظرفیت اتاق‌ها: دو تا پنج نفر بدون تخت‌خواب
• رده قیمت: ارزان

اقامتگاه بوم‌گردی خاطره نایین یکی از اقامتگاه‌های نزدیک به مسجد جامع نایین است. در هنگام بازدید از مسجد جامع شهر می‌توانید در آن استراحت کنید. این اقامتگاه در نزدیکی نارین قلعه قرار دارد. بنای اقامتگاه خاطره از دوره قاجاریه به جا مانده است و پیش از آن به خانه آیت‌الله نایینی شهرت داشت. اقامتگاه خاطره، حیاطی زیبا و سرسبز دارد که می‌توانید از فضای آن استفاده کنید. غذاهایی که در اقامتگاه خاطره برای گردشگران سرو می‌شود به‌صورت سفارش از بیرون هستند و غذاهای رسمی و محلی را در بر می‌گیرند. رزرو اتاقهای اقامتگاه برای دو نفر است و افراد بیشتر از دو نفر، اضافه محسوب می‌شوند و هزینه کمتری پرداخت می‌کنند. اقامتگاه خاطره از امکانات بهداشتی دارد و سرویس حمام آن مشترک است.

مسجد جامع نایین از مساجد تاریخی اصفهان است که سابقه آن به قرون اولیه هجری قمری می‌رسد. این مسجد دوره‌های تاریخی بسیاری به خود دیده و در دوره‌های مختلف، بازسازی‌هایی در آن صورت گرفته است. مناره مسجد، منبر و کتیبه‌های آن از مهم‌ترین بخش‌های بنا هستند. اگر تجربه بازدید از مسجد جامع نایین را دارید، آن را با کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

_{نویسنده: زهرا آذرنیوش}

_{عکس‌های گالری از ویکی‌مدیا (عکاسان: ChristianeB، David Stanley، Soheil46، Bidmeshk.bahar)}