مقبره شیخ صدر الدین

مقبره سيد صدرالدين، وزير اعظم شاه اسماعيل صفوی، از جاهای دیدنی استان آذربایجان غربی در شهرستان چالدران است که نماد رشادت و دلاوری، ميهن‌دوستی ايرانيان و سمبلی از پايمردی‌ها در دفاع از ناموس و خاک ايران به حساب می‌آید. در واقع، اين مقبره که در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ هجری شمسی با شماره ثبت ۳۲۵۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت ملی رسید، يادگاری از رشادت و شهامت ايرانيان در دوره صفويه و در جنگ مشهور چالدران است.

مقبره سید صدرالدین یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی مذهبی و جاهای دیدنی چالدران در شمال استان آذربایجان غربی است. این مقبره در چهار کیلومتری چالدران بین روستاهای گل اشاقی و سعدل قرار دارد.

• آدرس: استان آذربایجان غربی، چهار کیلومتری چالدران، در نزدیکی روستاهای گل اشاقی و سعدل (نمایش روی نقشه)

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: رضا کاظمی)

شهرستان چالدران بیشتر به خاطر جنگ چالدران شهرت دارد؛ جنگی که بین نیروهای شاه اسماعیل اول صفوی و سلطان سلیم اول عثمانی در ۳۱ مرداد ۸۹۳ هجری شمسی رخ داد. از آثار این جنگ در شهرستان، گورستان کشته‌شدگان و چندین مجسمه در محل جنگ و داخل شهر بر جای مانده‌ است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: دانیل کارلسون)

آرامگاه سید صدرالدین یادگاری از جنگ چالدران است که به سید صدرالدین صفوی، وزیر اعظم شاه اسماعیل صفوی تعلق دارد. او در جنگ چالدران با رشادت‌های فراوان همراه با ۲۷ هزار نفر از سربازان رشید اسلام در این محل به شهادت رسید. در ورودی محوطه مقبره، مجسمه سید صدرالدین به‌صورت ایستاده از فایبرگلاس و بتون به رنگ برنز خودنمایی می‌کند. ضریحی در آرامگاه وجود دارد که به‌جز مقبره سید صدرالدین، قبر امیر عبدالباقی وزیر اعظم نیز قرار گرفته است.

این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ هجری شمسی با شماره ثبت ۳۲۵۶ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. با این وجود، مقبره او همچنان برای بسیاری از ایرانی‌ها ناشناخته مانده است. نماینده مردم ماکو، چالدران، شوط و پلدشت در مجلس شورای اسلامی، علت این موضوع را فقدان راه دسترسی مناسب از جمله راه‌آهن، بزرگراه و آزادراه و تعداد ناکافی پروازها می‌داند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: سید علی اکبر رفاهی)

مقبره شیخ صدرالدین به‌عنوان نماد رشادت و میهن‌دوستی ایرانیان برای پاسداشت یاد و خاطره ۲۷ هزار شهید جنگ چالدران با الهام از معماری اصیل ایرانی و استفاده از آجر قرمز و سنگ در دوره صفویه ساخته شد. این اثر زیبا از جمله مقبره‌های منحصربه‌فرد اسلامی محسوب می‌شود که به‌صورت بنای شش‌ضلعی احداث شده و در دشت وسیعی قرار گرفته است. این دشت یادآور واقعه تاریخی جنگ چالدران و نبرد سهمگین ایران و عثمانی است.

مصالح مورد استفاده در بنا از سه ماده اصلی سنگ با ملاط گل و آهک است که جنس سنگ‌های حجاری شده در آن از نوع آتشفشانی اسیدی، متعلق به کواترنری و بیشتر به رنگ سفید هستند. مقبره سید صدرالدین در نحوه کرسی چینی سنگی، سنگ‌های نما و استفاده از ملاط ماسه و آهک با بنای شیخ حیدر قابل‌مقایسه است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: دانیل کارلسون)

بنای این مقبره ابتدا به‌صورت ساختمانی مدور از سنگ و گل با سقف تیرپوش و بنایی ساده بود. پس از انجام مطالعات باستان‌شناسی و بررسی متون تاریخی، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی در سال ۱۳۷۸ هجری شمسی با حفظ پلان مقبره مکشوفه، یادمان آجری گنبدداری از روی پی اصلی احداث کرد که نقشه آن ملهم از بنای اولیه بنا بود. این یادمان دارای کرسی چینی از جنس سنگ‌های تراش خورده است که ارتفاعی حدود دو متر دارد و از ازاره تزیینی در قسمت فوقانی کرسی چینی استفاده شده است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: دانیل کارلسون)

ایوان رفیع و زیبای مقبره در سمت جنوب آن قرار دارد و تزییناتی همچون مقرنس‌کاری، آجرکاری و قاب‌بندی در آن به کار رفته است و نورگیرهای داخلی قسمتی از نور داخل یادمان را تامین می‌کنند. گنبد زیبای مقبره به‌شکل دو پوش طراحی شده است و ارتفاع بنا با احتساب آن به ۲۵ متر می‌رسد. در بخش بیرونی بنا و قسمت پایینی آن به پیروی از روش ساخت مقبره، از سنگ‌های سفید تراش‌خورده استفاده شده است و در بخش بالایی آن حجره‌های تزیینی همراه با طاق‌های جناقی به چشم می‌خورد.

قرینه‌سازی و بندکشی آجرها به‌صورت فیل‌پوش‌های منظم، قاب‌بندی و حرکت یکنواخت آجرها در جهت احداث گنبد، زیبایی این بنا را دوچندان کرده‌اند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: بابک معاون)

میر سید شریف‌الدین علی صدر قاضی عسگر شیرازی ملقب به سیدصدرالدین از وزاری شاه اسماعیل صفوی بود که در جنگ چالدران به شهادت رسید و مقبره وی از آن زمان مورد تکریم و احترام اهالی چالدران و مناطق اطراف است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: اکبر رفاهی)

جنگ چالدران بین امپراتوری عثمانی با فرماندهی سلطان سلیم عثمانی و سپاه قیزلباش به فرماندهی شاه اسماعیل صفوی اول با تجاوز دولت عثمانی آغاز شد. در این جنگ لشکر عثمانی به تعداد ۱۰۰ هزار نفر مجهز به تفنگ‌های سرپر و ۳۰۰ توپ جنگی و سپاه قزلباش به تعداد حدود ۲۸٫۵۰۰ نفر با شمشیر، نیزه و تیر و کمان بودند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: مجید چراغی)

تعداد ۱,۹۴۳ نفر از نیروهای عثمانی به دست سپاهایان شاه اسماعیل به اسارت درآمدند و هیچ یک از نیروهای قیزباش در این جنگ اسیر نشدند. ۲۷ هزار نفر از سپاه ایران از جمله سید علی شریف الدین علی صدر (قاضی عسگر) وزیر اعظم شاه اسماعیل صفوی، معروف به سید صدر الدین صفوی خضری در جنگ چالدران به شهادت رسیدند. نتیجه این نبرد، پیروزی سپاه عثمانی بر سپاه صفوی بود. شاه اسماعیل کشته‌شدگان جنگ را در کنار بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی به خاک سپرد که این گورستان به «شهیدگاه» شهرت یافت.

منبع عکس: ویکی مدیا (عکاس: Hadibadali1989)

• در اطراف مقبره طبیعت بسیار زیبایی به چشم می‌خورد که شما را مبهوت خود خواهد کرد.
• در این محل کسی به‌عنوان راهنما وجود ندارد که درباره مقبره و سرنوشت شهدای جنگ چالدران به شما توضیح دهد.
• بازدید از این محل رایگان است.
• با توجه به هوای سرد منطقه، بهترین زمان بازدید از مقبره را می‌توان فصل بهار و تابستان دانست.
• در حفاظت از این اثر تاریخی بکوشید و از ریختن زباله و نوشتن یادگاری بپرهیزید.

نویسنده: بهاره غنچه/ بازنویسی: صدیقه شجاعی