عمارت شهربانی ارومیه (موزه بزرگ مردم شناسی ارومیه)

عمارت شهربانی ارومیه یکی از شاخص‌ترین جاهای دیدنی ارومیه به حساب می‌آید که در سال‌های اخیر تبدیل به موزه شده است و با نام «موزه بزرگ مردم‌شناسی ارومیه» فعالیت می‌کند. این عمارت زیبا که در ۲۲ تیر ماه سال ۱۳۷۹ هجری شمسی با شماره ۲۷۶۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید، در یکی از نقاط مرکزی شهر ارومیه یعنی میدان انقلاب قرار دارد و می‌تواند مقصدی ایدئال برای علاقه‌مندان به فرهنگ و تاریخ باشد.

عمارت شهربانی در کنار ساختمان‌های شهرداری، دادگستری و ستاد لشگر ۶۴، مجموعه‌ای باشکوه و زیبا را در میدان زیبای انقلاب ارومیه تشکیل داده‌اند.

• آدرس: استان آذربایجان غربی، ارومیه، میدان انقلاب (میدان ایالت) (نمایش روی نقشه)

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: محمد شکری)

عمارت شهربانی ارومیه که در قدیم با اسم عمارت امنیه معروف بود، امروزه یکی از جاهای دیدنی استان آذربایجان غربی به شمار می‌آید. اینعمارت از ساختمان‌های قدیمی ارومیه محسوب می‌شود که به‌دلیل عملکرد نظامی، به‌شکل منحنی ساخته‌ شده و در قسمت داخلی فاقد تزیینات چشمگیری است.

این عمارت زیبا در ۲۲ تیر ماه سال ۱۳۷۹ هجری شمسی با شماره ۲۷۶۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و در سال ۱۳۹۲ به‌عنوان موزه مردم‌شناسی ارومیه آغاز به کار کرد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: مهیلا حسینی)

عمارت شهربانی بنا همچون ساختمان شهرداری ارومیه، در سال ۱۳۰۷ هجری شمسی به دستور رضا شاه در میدان توپخانه (انقلاب امروزی) ساخته شد که کار ساخت آن تا سال ۱۳۱۰ هجری شمسی به طول انجامید.

کاربری این بنا نظامی و اداری بود و مشهدی محمد حسین معمار معروف به ملا اوستا کار ساخت این عمارت را بر عهده داشت. همچنین وارطان هوانسیان، از مهندسان معمار مشهور آن زمان، به‌عنوان مهندس این عمارت انتخاب شد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Msadegh Sansari)

عمارت شهربانی حدود نیم قرن پس از ساخت یعنی در سال ۱۳۶۰ هجری شمسی از یک ساختمان نظامی به ساختمانی مسکونی تغییر کاربری یافت. عمارت مذکور در سال ۱۳۸۵ هجری شمسی توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خریداری شد و مورد مرمت قرار گرفت. سرانجام این سازمان در سال ۱۳۹۲ هجری شمسی تصمیم گرفت تا این عمارت زیبای تاریخی را به موزه تبدیل کند. به این ترتیب نام بنا به موزه بزرگ مردم شناسی ارومیه تغییر کرد.

هم‌اکنون این عمارت نه‌تنها با زیبایی خود شکوه میدان انقلاب ارومیه را دو چندان کرده است؛ بلکه تاریخ و فرهنگ مردم ارومیه را در قالب موزه به گردشگران معرفی می‌کند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Rabar)

طراحان عمارت شهربانی با تلفیق سبک ایرانی و غربی (به‌ویژه آلمانی)، آن را به‌شکل عقاب طراحی کرده‌اند. در واقع، اگر از آسمان به عمارت بنگرید، ورودی اصلی بنا در مرکز آن قرار دارد و دو طرف ساختمان تصویری همچون دو بال پرنده را در ذهن تداعی می‌کنند. به اعتقاد افراد صاحب فن، نوع استفاده نظامی این بنا عامل اصلی ساخت آن به‌شکل منحنی بوده است.

عمارت شهربانی ارومیه دارای ظاهری ساده است و شاخص‌ترین تزیینات آن را شاید بتوان در سر در ورودی مشاهده کرد که با ستون و گچ‌کاری‌ زیبا خودنمایی می‌کند. نمای شمالی-غربی که سطح قابل‌توجهی از میدان انقلاب را به خود اختصاص داده است، نمای اصلی بنا محسوب می‌‌شود. نمای غربی و شرقی به‌طور کل در موقعیت نسبتا مساوی قرار دارند؛ ولی قرارگیری جداره شرقی در خیابان امام که از مهم‌‌ترین شریان‌های شهری محسوب می‌شود، آن را چشمگیرتر از نمای غربی کرده است.

مصالح عمده به‌‌کاررفته در عمارت شهربانی شامل آجر، چوب و سنگ می‌شود و ملات آن از شفته آهک تشکیل شده است. سقف چوبی عمارت با شیروانی پوشیده شده است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: کیا یزدچی)

عمارت شهربانی شامل طبقه همکف، طبقه اول و زیرزمین می‌شود که با زیربنای ۱,۸۰۸ متر مربع در زمینی به مساحت ۲,۳۲۸ متر مربع قرار دارد. همچنین دارای دو ورودی اصلی، یکی در سمت غربی و دیگری در سمت شرقی است که در هرکدام از این بخش‌ها، یک ورودی فرعی نیز وجود دارد. ورودی اصلی آن که رو به‌سمت میدان انقلاب است‌، با ستون‌ها و بالکن‌های پیش‌آمده، توجه بازدیدکننده و رهگذری را به خود جلب می‌کند. فضاهای داخلی عمارت به‌وسیله راهروی مرکزی به یکدیگر متصل شده‌اند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: S S)

موزه بزرگ مردم‌شناسی ارومیه به‌طور عمده شامل ۵۰۰ قلم صنایع دستی و همچنین ابزارآلاتی می‌شود که سبک زندگی مردم این خطه از ایران در سالیان دور را در معرض دید بازدیدکنندگان گذاشته است.

در بخشی از موزه، ابزارهای قدیمی کشاورزی و دامداری همانند گاوآهن، خنجر، داس، سنگ صیقل و غیره به چشم می‌خورد. در بخشی دیگر، مجسمه چوپانی قرار دارد که لباسی موسوم به «کپنک» بر تن دارد. این لباس از موی بز و پشم گوسفند بافته می‌شد تا چوپان را از سرمای شدید و سوزناک منطقه آذربایجان حفظ کند.

منبع عکس گالری: گوگل مپ (عکاس: کیا یزدچی، مهیلا حسینی، بابک معاون)

در قسمتی دیگر از موزه، مجسمه زنانی وجود دارد که دستاری در دست دارند و گندم را به بلغور تبدیل می‌کنند. ابزار سنتی کره‌گیری از دوغ نیز یکی دیگر از ابزارهایی است که زنان آذربایجان در گذشته از آن استفاده می‌کردند و در این موزه نمونه‌هایی از آن‌ها در معرض دید عموم قرار گرفته است. بازی‌های قدیمی بچه‌های این خطه همچون داما، بش داش و جورابین نیز در موزه دیده می‌شود.

چومچه گلین، آثار قلاب‌دوزی، درخت نذری، ماهوت‌بافی و كتاب‌های قدیمی دعا نیز در اتاق دیگر این سالن حكایت مردم و زندگی ساده این سرزمین را بیان می‌كند. در سالن سمت چپ در طبقه اول موزه جلوه‌هایی از سبک زندگی مردم در فصل سرما به نمایش درآمده است و كنار كرسی، زنان و مردان با لباس‌های محلی نشسته‌اند و آن‌طرف‌تر سماور زغالی در حال جوشیدن است و استكان‌های گل‌دار آبی‌رنگ جلوی سماور صف كشیده‌اند.

در اتاقی از موزه می‌توان اسلحه‌های قدیمی گوناگون مثل تپانچه‌های آمریکایی و روسی را مشاهده کرد و در اتاقی دیگر دوربین‌ها و عکس‌های قدیمی قرار دارد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: کیا یزدچی)

در طبقه دوم انواع عینک‌های قدیمی، ساعت‌ها، ترازو‌های قدیمی و چرتکه‌ها، فانوس‌ها و همچنین مجموعه‌ای نفیس از قرآن‌های قدیمی به چشم می‌خورد. دستگاه‌های ساخت عدسی در این سالن هر بازدیدكننده‌ای را به یاد ساخت نخستین عینک در ارومیه می‌اندازد و علاوه بر این تصاویر نخستین عینک‌سازان این شهر و مغازه‌هایشان بر دیوار نصب شده است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: S S)

• ورودی این موزه برای هر نفر در سال ۱۳۹۹ برابر با ۵۰۰۰ تومان است.
• ساعت کاری موزه از ساعت هشت تا ۱۴ است.
• در موزه مردم‌شناسی ارومیه با آداب و رسوم، فر هنگ و سبک زندگی گذشتگان این منطقه آشنا خواهید شد.

نویسنده: پویا جوانمرد/ بازنویسی: صدیقه شجاعی