طرز تهیه قهوه عربی؛ یک نوشیدنی گرم و اصیل اهوازی

هوس یک قهوه جدید و خوش‌طعم کرده‌اید؟ با کجارو همراه شوید و بهترین نوشیدنی‌های ایرانی را در مجموعه شربت‌ها و نوشیدنی‌ها، درست کنید. امروز قرار است طرز تهیه یک قهوه خوشمزه و غلیظ به نام قهوه عربی را در اختیار شما قرار دهیم تا با درست کردن آن در آشپزخانه، یک مهمانی درست و حسابی راه بیندازید.

قهوه عربی، یک نوشیدنی محبوب در کشورهای حاشیه خلیج فارس و شهرهای جنوبی کشور ایران از جمله بوشهر، اهواز و بندرعباس است. این قهوه در کشورهای عربی، بیشترین مصرف را دارد و به همین دلیل به قهوه عربی معروف است. برای خلق قهوه عربی، دانه‌های قهوه باید تفت داده شده و به صورت بسیار ریزی آسیاب شوند. قهوه عربی با طرز تهیه‌ای ساده و آسان، بسیار شبیه به قهوه ترک است.

برای طعم دادن به قهوه عربی از ادویه‌هایی مانند هل، دارچین، زنجبیل، میخک و زعفران استفاده می‌شود. قهوه عربی را معمولا در دله یا همان قهوه‌جوش عربی درست می‌کنند. دله، یک ظرف مخصوص آماده‌سازی قهوه است که در کشورهای عربی و جنوب کشور، برای تهیه قهوه و گرم نگه‌داشتن آن، جهت پذیرایی از مهمان استفاده می‌شود.

آنچه در این مقاله خواهید خواند:

• تاریخچه قهوه عربی 
• ابزار آماده سازی قهوه عربی یا «المعامیل» به صورت سنتی
• مواد لازم
• طرز تهیه
• نکات مهم در تهیه قهوه عربی
• ویدیو
• سنت‌های تهیه و سرو قهوه عربی
• فواید مصرف قهوه عربی
• سفر به اهواز با طعم قهوه عربی

تاریخچه قهوه عربی 

طبق داستان‌های تاریخی، قهوه توسط فردی به نام «کلدی» (Kaldi)، چوپان یک گله بز کشف شد. او برای اولین بار، متوجه شد که خوردن میوه‌های حبه‌ای قهوه سبب می‌شود تا سطح انرژی بزها به ‌شدت افزایش پیدا کند.

پس از «کلدی»، یک راهب اعظم صومعه، شروع به انجام آزمایش‌هایی با استفاده از این حبه‌ها کرد و در نتیجه، یک نوشیدنی انرژی‌‌زا خلق شد. قهوه در قرن سیزده تا پانزدهم میلادی به خاورمیانه و آفریقای شمالی راه پیدا کرد و سپس در قرن‌های شانزده و هفده در ایتالیا و سایر مناطق اروپایی و آمریکا به محبوبیت رسید. بر طبق اسناد تاریخی، در سال‌های ۱۶۰۰ حتی یک درخت قهوه در بیرون آفریقا و کشورهای خاورمیانه و عربی کشت نشده بود. در حال حاضر، قهوه در سراسر جهان خورده می‌شود و یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌ها به شمار می‌آید.

قهوه سنتی عربی از تاریخچه‌ای عمیق و جایگاه اجتماعی بالایی برخوردار است و به همین علت، در در فهرست میراث فرهنگی یونسکو ثبت شده است. قهوه عربی از قهوه عربیکا (Arabica) تهیه می‌شود. عربیکا و روبوستا (Robusta)، نام دانه‌های قهوه مشهور در جهان هستند. عربیکا، بیش از ۸۰ درصد قهوه جهان را تشکیل می‌دهد و در ارتفاع خاصی کشت می‌شود. جالب است بدانید که تمامی مزارع قهوه عربیکا در ارتفاع ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ متری قرار دارند. سرو قهوه عربی در بیشتر کشورهای خاورمیانه به‌عنوان بخش مهمی از مهمان‌‌نوازی و رسوم سنتی و صمیمانه بومیان منطقه به شمار می‌آید.

ابزار آماده سازی قهوه عربی یا «المعامیل» به صورت سنتی

المحماس

محماس، ظرفی استوانه‌ای شکل و گود است که از آن برای برشته‌کردن و تغییر شکل دانه‌های قهوه استفاده می‌شود. دانه‌های قهوه را پس از برشته شدن در جعبه‌ای چوبی می‌ریزند تا سرد شوند. قهوه درجه یک عربی طوری تفت داده می‌شود که به رنگ زرد یا قهوه‌ای دربیاید.

هاون

هاون یا «المجر»، یک وسیله استوانه‌ای شکل است که گودی عمیقی دارد. جنس این هاون از نوعی آلیاژ قوی است و از دسته آن یا «قضیب»، برای کوبیدن و آسیاب کردن دانه‌های برشته‌شده قهوه استفاده می‌شود.

گمگم و دله قهوه

جهت آماده‌سازی قهوه از دو نوع ظرف خاص استفاده می‌شود. گمگم یا «قمقم»، ظرف بزرگ‌تری است که جهت آماده‌سازی اولیه قهوه و جوشاندن قهوه از آن استفاده می‌شود. دله در واقع، قهوه‌جوش کوچک‌تری است که برای سرو قهوه در مراسم‌های عربی به کار می‌رود.

دله یا قهوه‌جوش عربی، یک ظرف کوچک مسی غالبا طلایی‌رنگ است. از دله قهوه به عنوان نماد فرهنگی مردم عرب و یک وسیله پذیرایی در مراسم‌های رسمی کشورهای عربی، بین‌المللی و هیئت‌های دولت در خوزستان استفاده می‌شود. جالب است بدانید که مجسمه ظرف دله قهوه را به صورت یک نماد فرهنگی در کشورهای عربی و همچنین در دو نقطه از شهرهای اهواز، آبادان و دیگر شهرهای جنوبی، در ابعاد بزرگ، در میدان شهر نصب کرده‌اند. مراسم قهوه‌نوشی نیز، یکی از آداب و رسوم اعراب اهواز است که هر سال در این شهر برگزار می‌شود و دله از جایگاه ویژه‌ای در این مراسم برخوردار است.

مواد لازم

برای ۱ نفر

• ۱ فنجان آب
• ۱ یا ۲ قاشق چایخوری پودر قهوه
• ۱ عدد هل آسیاب‌شده
• ۱ عدد میخک آسیاب‌نشده
• نصف قاشق مرباخوری زنجبیل (اختیاری)
• چند عدد زعفران (اختیاری)
• خرما، انجیر یا شیرینی‌های دیگر برای سرو

طرز تهیه

۱. یک فنجان آب را داخل دله بریزید و روی شعله ملایم گاز بگذارید تا به جوش بیاید. وقتی آب یکی دو غل خورد، دله را به مدت ۳۰ ثانیه از روی گاز بردارید تا دمای آب، کمی پایین‌تر از نقطه جوش بیاید. این دمای ایدئال برای اضافه کردن پودر قهوه است.

۲. ۱ تا ۲ قاشق چایخوری پودر قهوه را به آب با دمای ایدئال اضافه کنید و هم بزنید. سپس دله را روی شعله ملایم گاز قرار دهید. 

۳. اجازه دهید تا قهوه به مدت ۱۰ تا ۱۲ دقیقه روی شعله ملایم گاز دم بکشد. نشانه دم‌کشیدن قهوه، ایجادشدن تدریجی کف یا فوم قهوه روی دله و بالا آمدن پودر قهوه به روی سطح است.

۴. پس از دم کشیدن قهوه، آن را از روی شعله گاز بردارید و اجازه دهید حدود ۱ دقیقه استراحت کند و در جایی ساکن بماند. سپس میخک، زعفران و ادویه دلخواهتان را به مقدار دلخواه به آن اضافه کنید. اگر از هل استفاده می‌کنید، آن را با پشت قاشق یا هاون له کرده و سپس آسیاب کنید.

۵. پس از افزودن ادویه، دله را به مدت کوتاهی روی شعله ملایم گاز بگذارید و اجازه دهید تا فوم یا کف قهوه تشکیل شود. دله را از روی گاز بردارید و به مدت ۵ دقیقه کنار بگذارید تا پودر قهوه ته‌نشین شود.

۶. قهوه را در فنجان مخصوص قهوه عربی بریزید و سعی کنید که آنها را تا کمتر از نیمه پر کنید.

۷. قهوه عربی را همراه با خرما، انجیر یا شیرینی‌های دیگر سرو کنید.

نکات مهم در تهیه قهوه عربی

• در تهیه قهوه عربی، از شکر یا شیر استفاده نمی‌شود.
• ممکن است افزودنی‌های مختلفی مثل بادام یا کارامل به این قهوه اضافه شود، اما در بیشتر مواقع قهوه عربی بدون افزودنی سرو می‌شود.
• اگر به دله دسترسی ندارید، می‌توانید از جَذوه یا قهوه‌جوش مسی استفاده کنید. طرز کار و عملکرد دله شبیه به جذوه است. هر دو وسیله، حرارت را به صورت نسبتا یکنواخت به ترکیب آب و پودر قهوه می‌­رسانند و باعث دم کشیدن قهوه می‌شوند.
• برای خلق یک قهوه عربی با طعم سنتی، بهتر است از قهوه با درصد عربیکای بالا استفاده کنید.
• قهوه عربی به دانه‌های قهوه ارتباطی ندارد و یک روش دم کردن قهوه مثل فرانسه و ترک است.
• میزان آسیاب قهوه باید به اندازه قهوه ترک باشد، یعنی در حد پودر کاکائو و کمی درشت‌تر.
• زمان دم کشیدن طولانی قهوه عربی سبب می‌شود تا این نسخه از قهوه، جزو سنگین‌ترین انواع قهوه باشد.
• اگر بیشتر از ۱ دقیقه به قهوه استراحت بدهید، دمای مناسب آب برای آزاد کردن عطر، رنگ و خواص ادویه‌جاتی چون زعفران و میخک را از دست می‌دهید.
• پس از اضافه کردن قهوه، آب نباید به جوش آید، زیرا باعث سوختن قهوه و طعم بد می‌شود.
• برای درست کردن قهوه عربی، بهتر است از پودر قهوه‌های ترکیب‌شده با ادویه و طعم‌دهنده استفاده نکنید و خودتان در حین تهیه به قهوه، ادویه اضافه کنید.

ویدیو

سنت‌های تهیه و سرو قهوه عربی

• عرب‌ها برای تهیه قهوه، ابتدا دانه‌های قهوه را با وسیله‌ای دو شاخه به نام مهماس در ظرفی می‌ریزند و تفت می‌دهند و سپس آن را در هاون آسیاب می‌کنند. 
• فرد توزیع‌کننده قهوه عربی، دله را در دست چپ و فنجان مخصوص قهوه را در دست راست می‌گیرد و سرو قهوه را از سمت راست مجلس شروع می‌کند.
• مهمان، باید فنجان را با دست راست از فرد توزیع‌کننده قهوه عربی بگیرد و اگر فنجان را با دست چپ بگیرد، نوعی بی‌احترامی به آداب و رسوم محسوب می‌شود.
• قهوه عربی به صورت سنتی در فنجان‌های گرد کوچک بدون دسته سرو می‌شود.
• قهوه‌ای که از دله در فنجان ریخته می‌شود، بسیار کم، غلیظ و تلخ است. فرد توزیع‌کننده در انتهای ریختن قهوه و قبل از دادن فنجان به مهمان، باید یک مرتبه نوک دله را به لبه فنجان قهوه بکوبد تا صدای فنجان بلند شود و پس از آن قهوه را تعارف کند.
• عرب‌ها، قهوه عربی را روی آتش یا زغال درست می‌کنند. پس اگر می‌توانید قهوه خود را به این طریق آماده کنید.
• اگر مهمان پس از خوردن قهوه عربی در خانه میزبان، فنجان خود را برگرداند، به این معنا است که دیگر قهوه میل ندارد. اما اگر این کار را نکند، یعنی یک فنجان دیگر قهوه می‌خواهد.
• در زمان سرو قهوه عربی برای بانوان، توزیع‌کننده در ابتدا به نشانه احترام، پای چپ را کمی خم کرده و سپس فنجان او را با قهوه پر می‌کند.
• سرو قهوه عربی در اکثر مراسم‌های رسمی و غیررسمی، به خصوص در مراسم خواستگاری، مهمانی‌های رسمی از جمله عید فطر و در مراسم سوگواری، با تمامی قوانین و قواعد انجام می‌شود.

فواید مصرف قهوه عربی

قهوه عربیکا، خطر ابتلا به بیماری‌هایی چون دیابت نوع دوم، جنون، بیماری‌های قلبی و حتی برخی از سرطان‌ها را به حداقل می‌رساند. البته باید در مصرف قهوه عربی، احتیاط کرد، زیرا کافئین داخل آن ممکن است منجر به تنگ‌شدن رگ‌های خونی شود. همچنین اگر از مشکلاتی چون فشار خون بالا یا بی‌خوابی رنج می‌برید، بهتر است که قهوه عربی را مصرف نکنید. 

سفر به اهواز با طعم قهوه عربی

قهوه عربی، قهوه‌ای اصیل، جذاب و تلخ است که این روزها طرفداران بسیاری بخصوص در میان نسل جوان دارد. سنت‌های سرو این قهوه خوش‌طعم به مانند تماشای یک جاذبه گردشگری در اهواز است که به هیچ‌وجه نباید آن را در سفر به این شهر جنوبی دوست‌داشتنی از دست بدهید. به آشپزخانه بروید و با به راه‌انداختن عطر قوی قهوه عربی در آشپزخانه، روزی پر از انرژی برای خود و عزیزانتان بسازید.

اگر موفق به تهیه قهوه عربی در مجموعه نوشیدنی‌ها شدید، حتما در بخش نظرات همین مطلب، تجربه خود را برای ما و دیگر کاربران کجارو بنویسید یا از قهوه خوش‌رنگ و بوی خود عکس بگیرید و با تگ‌کردن کجارو در اینستاگرام (mykojaro@)، عکس‌های خود را با ما به اشتراک بگذارید.