آیا صنعت گردشگری پس از بحران کرونا احیا می‌شود؟

سازمان بهداشت جهانی هفته گذشته اعلام کرد که شیوع بیماری کرونا یا «کووید ۱۹» به مرحله‌ی «همه‌گیری جهانی» رسیده است. این بیماری از اواخر آذر در شهر ووهان در استان هوبی چین آغاز و به‌تدریج در کشورهای دیگر از جمله ایران نیز پخش شد. اکنون در حالی که مقام‌های کشور چین اعلام کرده‌اند که موفق به مهار بیماری کرونا در ووهان شده‌اند؛ اما شیوع این بیماری در سایر نقاط دنیا همچنان با سرعت چشمگیری ادامه دارد. به همین دلیل، دبیرکل سازمان بهداشت جهانی هفته گذشته، همه‌گیری جهانی بیماری کرونا را رسما اعلام کرد.

تأثیر منفی شیوع بیماری کرونا بر اقتصاد جهانی از جمله بازارهای سهام و بورس، طلا، نفت و همین طور صنایع مرتبط با سفر و گردشگری بسیار چشمگیر بوده است. بنا به گزارشی که مجمع جهانی اقتصاد به‌تازگی منتشر کرد، همه‌گیری جهانی ویروس کرونا می‌تواند موجب از دست رفتن حدود ۵۰ میلیون شغل مربوط به سفر و گردشگری در جهان شود. برآوردها نشان می‌دهد که آسیا بیشتر از بقیه تحت‌‌تأثیر این موضوع قرار خواهد گرفت. در واقع پیش‌بینی می‌شود که از میان ۵۰ میلیون شغل، ۳۰ میلیون آن در آسیا، هفت میلیون در اروپا، پنج میلیون در آمریکا و باقی آن در سایر قاره‌ها به خطر بیفتد. شورای جهانی سفر و گردشگری اعلام کرد که از دست رفتن سه ماه سفر در سراسر جهان در سال ۲۰۲۰ می‌تواند موجب کاهش ۱۲ تا ۱۴ درصدی مشاغل این بخش شود.

شورای مذکور از دولت‌ها درخواست کرد که پس از بحران کرونا، تا جای ممکن روند صدور ویزا را تسهیل کرده یا لغو کنند؛ مالیات بر سفر را کاهش دهند و انگیزه‌هایی برای سفر بیشتر در مردم ایجاد کنند. به گزارش مجمع جهانی اقتصاد، خارج شدن صنعت گردشگری از شوک بیماری کرونا حدود ۱۰ ماه به طول خواهد انجامید. در حال حاضر، صنایع هواپیمایی و کشتی‌های تفریحی بیشتر از هتل‌ها تحت‌تاثیر همه‌گیری جهانی بیماری کرونا بوده‌اند. سهم صنعت گردشگری از کل تولید ناخالص داخلی و مشاغل جهان ۱۰ درصد تخمین زده می‌شود.

تاثیر بیماری کرونا در بخش گردشگری ایران نیز بسیار شدید بوده است. همان طور که قبلا در کجارو گزارش دادیم، با شیوع گسترده بیماری کرونا در کشور، بسیاری از مردم بنا به توصیه وزارت بهداشت مبنی بر پرهیز از سفرهای غیرضروری، سفرها و تورهای داخلی و خارجی خود را برای ایام نوروز و قبل از آن لغو کردند.

متعاقب آن وزارت میراث فرهنگی نیز با صدور بخشنامه‌ «لغو سفر»، شرکت‌های گردشگری و مسافرتی را ملزم به پرداخت هزینه لغو تورها و پروازها بدون کسر جریمه کرد. وزارت میراث فرهنگی در ابلاغیه‌ای دیگر به مدیران کل میراث‌ فرهنگی ۳۱ استان کشور، مراتب لغو مراسم نوروزگاه‌ها و تعطیلی موزه‌ها در نوروز ۹۹ را اعلام کرد و خواستار تعطیلی موزه‌ها، کاخ‌موزه‌ها و مکان‌های فرهنگی تاریخی در ایام نوروز شد.

_{در حال حاضر، صنایع هواپیمایی و کشتی‌های تفریحی بیشتر از هتل‌ها از همه‌گیری جهانی بیماری کرونا تاثیر پذیرفته‌اند}

میراث فرهنگی همچنین درخواست کرد، از هرگونه اقدامی که به تجمع افراد در مراکز گردشگری، تفریحی و فرهنگی می‌انجامد، خودداری شود. حالا همان طور که انتظار می‌رفت، صنعت آسیب‌پذیر و شکننده گردشگری و هتلداری کشور که قبل از بحران کرونا هم وضع و حال چندان مساعدی نداشت، تقریبا در آستانه ورشکستگی قرار گرفته است. بنا به گزارش‌ها، هتلداران به‌دلیل بازپرداخت هزینه رزرو اتاق‌ها متحمل خسارتی چند صد میلیارد ریالی شده‌اند و در همین حال، تقریبا درآمد خود از سفرها و تورهای نوروزی را به‌طور کامل از دست داده‌اند.

در برخی از استان‌ها، بیش از ۹۰ درصد از اتاق‌های رزرو در هتل‌ها لغو و بسیاری از هتل‌ها تعطیل یا ورشکسته شده‌اند و تعداد زیادی از پرسنل هتل‌ها نیز کار خود را از دست داده‌اند. این در حالی‌ است که با توجه به شرایط اقتصادی و نوسان بازار ارز، قابل پیش‌بینی بود که تقاضا برای سفر در ایام نوروز به‌شدت کاهش پیدا کند. اواسط اسفند ماه امسال، ولی تیموری، معاون گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی خبر از اعطای تسهیلات سفر به مردم پس از بهبود اوضاع داد. معاون گردشگری همچنین اعلام کرد که این وزارتخانه، برنامه‌ای برای استفاده از هتل‌ها و اقامت بیماران بهبود یافته از بیماری کرونا دارد.

وی در این رابطه اظهار داشت که به‌دلیل از دست رفتن فرصت سفر مردم طی ایام نوروز، پیگیری‌هایی انجام شد تا پس از فروکش بحران کرونا در کشور، به کارمندان دولت و مردم فرصت مرخصی و سفر داده شود. به گفته تیموری، با این اقدام هم به فعالان گردشگری کمک خواهد شد که خسارت سنگینی را در بحران کرونا متحمل شده‌اند و هم بعد از تحمل این همه استرس، نشاط به جامعه برمی‌گردد.

معاون گردشگری افزود، این پیشنهاد مورد تایید قرار گرفته و وزیر بهداشت نیز این طرح را با عنوان «کوپن سفر» رسانه‌ای کرده و قول مساعد برای اجرایی شدن آن داده‌ است. با این حال، جزئیات طرح تسهیلات سفر هنوز تکمیل نیست و انتظار می‌رود تا زمان گذر از بحران کرونا کامل شود. معاون گردشگری همچنین خبر داد که فضای هتل‌ها و اقامتگاه‌های گردشگری برای گذراندن دوران نقاهت بیماران بهبود یافته از کرونا مورد استفاده قرار خواهد گرفت. این پیشنهاد با استقبال هتلداران نیز مواجه شد. در همین رابطه خبر رسید که برخی از هتل‌های شهرستان‌ها پذیریش بیماران بهبود یافته را آغاز کرده‌اند.

ولی تیموری ضمن اینکه اعلام کرد، هنوز پذیرش بیماران بهبود یافته از کرونا در هتل‌های تهران شروع نشده، خاطر نشان کرد:

قرار است تمام نکته‌های بهداشتی برای جلوگیری از شیوع این بیماری در هتل‌ها رعایت شود و در این راستا وزارت بهداشت مواد ضدعفونی‌کننده را در اختیار هتل‌ها قرار می‌دهد. قرارداد مالی این هتل‌ها از سوی هتل‌ها با خود وزارت بهداشت منعقد می‌شود.

تا لحظه نگارش این مقاله، بنا به اعلام وزارت بهداشت، آمار مبتلایان به بیماری کرونا در کشور به ۱۷ هزار و ۳۶۱ نفر رسیده است. متأسفانه تاکنون ۱,۱۳۵ نفر از هم‌وطنان جان خود را بر اثر بیماری کرونا از دست داده‌اند. ضمن اینکه ۵,۷۱۰ نفر نیز پس از بهبودی از بیمارستان‌ها مرخص شده‌اند.

_{هتلداران به‌دلیل بازپرداخت هزینه رزرو اتاق‌ها متحمل خسارتی چند صد میلیارد ریالی شده‌اند؛ منبع عکس: هتل بزرگ شیراز}

جبران خسارت‌های زیادی که صنعت گردشگری در این مدت دیده، نیازمند حمایت‌ها و برنامه‌های کوتاه و بلندمدت از سوی دولت است. برخی مدیران میراث‌فرهنگی کشور نیز خواستار معافیت مالیاتی حداقل ۵۰ درصد برای این فعالان به‌مدت یک سال پس از بحران شدند. مجاهد کرباسی، رئیس اداره میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان مهریز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، ضمن آنکه وضعیت فعلی صنعت گردشگری را به یک «بیمار سرطانی» توصیف کرد، اظهار داشت که در وهله اول باید این بیمار سرطانی را با حمایت‎های دولتی سرپا و احیا کرد تا سپس برای رونق مجدد آن اقدام شود.

کرباسی دریافت نکردن هزینه‌های انرژی شامل آب و برق و گاز از فعالان گردشگری را راهکار موثر دیگری در جبران بخشی از خسارت‌های وارد شده به صنعت گردشگری دانست. وی در ادامه افزود:

علاوه بر آن با اقدام‌هایی مانند دریافت اقساط معوق بدون بهره بانکی هم می‌توان‌ بخشی از ضرر این صنعت را جبران و در پویایی صنعت گردشگری اقدام کرد.

پیش از این، حسن سیادتان، رئیس جامعه هتلداران استان فارس نیز خواستار معافیت‌های دولتی در زمینه مالیات و پرداخت بیمه کارکنان هتل‌ها شده بود. سیادتان با اشاره به شرایط بحرانی پیش آمده گفته بود، دولت می‌تواند با حمایت و ممانعت از ورشکستی و تعطیلی هتل‌ها، از بیکاری پرسنل جلوگیری کند و بار سنگین بیمه بیکاری کارکنان این صنف بر دوش سازمان تأمین اجتماعی را بردارد.

سیادتان در ادامه اظهار داشته بود:

دولت می‌تواند تمهیداتی برای عدم دریافت بیمه کارکنان هتل‌ها از هتلداران در نظر بگیرد. حتی می‌تواند در حوزه مالیات، معافیت‌هایی را برای حدود سه ماه در نظر داشته باشد یا آنکه برای بازپرداخت وام‌ها، چند ماه استراحت اعلام کند. تمام این پیشنهادها در حالی مطرح می‌شوند که هیچ‌یک از این بسته‌های حمایتی حتی در نوروز ۹۸ که هتلداران به‌دلیل وقوع سیل ناچار به کنسل اقامت‌های رزرو شده بودند، به این حوزه تعلق نگرفت. حال آنکه هتلدار نیاز دارد در چنین شرایطی دولت برای او بسته حمایتی در نظر بگیرد.

با این حال به نظر می‌رسد که وزارت نوپای میراث‌فرهنگی به‌شدت به‌دنبال حمایت از صنعت گردشگری‌ است؛ اما چنانچه گذر از بحران کرونا از حد انتظار مسئولان ذی‌ربط طولانی‌تر شود، ممکن است احیای آن حتی از توان دولت نیز خارج باشد.