چای کره ای؛ چای باستانی تبت با قدمتی هزار ساله

در مناطق کوهستانی تبت، نپال و بوتان، محلی‌ها از نوشیدن یک نوشیدنی ویژه به نام «پو چا» (Po cha) یا چای کَره‌ای لذت می‌برند که به‌صورت سنتی با برگ‌های چای، کره گاومیش (yak butter)، آب و نمک درست می‌شود؛ اگرچه امروز بیشتر از کره گاو برای تهیه این چای استفاده می‌شود، زیرا شیر گاو ارزان‌تر و در دسترس‌تر است. خاستگاه چای کره‌ای به احتمال زیاد به مناطق هیمالیایی در میان مرزهای تبت قدیم و شبه‌قاره هند برمی‌گردد. برای درست کردن این چای، برگ‌های چای برای ساعت‌ها در آب جوشانده می‌شوند و سپس کره و نمک به چای افزوده می‌شوند.

کوهنوردان در مسیر «مدار آناپورنا» (Annapurna circuit) و منطقه اورست معمولا شب را در چایخانه‌هایی سپری می‌کنند که در کنار مسیرهای کوهنوردی محبوب بنا شده‌اند و در آنجا چای کره‌ای می‌نوشند. در واقع، چای کره‌ای به این ترتیب در میان غربی‌ها به شهرت و محبوبیت رسید. چای کره‌ای به کوهنوردان کمک می‌کند تا بدن خود را در دمای زیر صفر مناطق هیمالیا گرم نگه دارند. این چای فقط به گرم شدن بدن کمک نمی‌‌کند؛ بلکه کالری و انرژی لازم برای طی کردن مسیر را نیز به کوهنوردان می‌دهد.

درست کردن چای کره‌ای بسیار آسان است و تجربه‌ای منحصربه‌فرد را به شما ارائه می‌کند. پس با ما همراه باشید و با تهیه چای کره‌ای در منزل به مناطق همیالیایی سفر کنید و طعم و مزه گرم، کره‌ای و نمکی این چای را بچشید. چای کره‌ای، نقشی مهم در زندگی تبتیان بازی می‌کند و معمولا در صبحگاه، قبل از کار، یا برای مهمانان به‌عنوان نمادی از مهمان‌نوازی سرو می‌شود. در ضمن، تبتی‌ها چای کره‌ای را معمولا همراه با پودر جوی تست شده و شیر لخته شده سرو می‌کنند.

• یک قاشق غذاخوری چای سیاه یا ۲ عدد چای کیسه‌ای سیاه
• ۶ لیوان آب
• یک چهارم قاشق چای‌خوری نمک
• ۲ قاشق غذاخوری کره درست شده از شیر گاومیش
• نصف لیوان شیر کامل

مرحله اول:

آب را بجوشانید.

مرحله دوم:

چای کیسه‌ای یا چای سیاه را در آب جوش بیندازید و ۵ دقیقه صبر کنید تا چای همراه با آب بجوشد.

مرحله سوم:

چای را صاف کنید یا چای کیسه‌ای را از آن دربیاورید.

مرحله چهارم:

کره را آب کنید و در یک بلندر یا مخلوط‌کن بریزید.

مرحله پنجم:

چای صاف شده، نمک و شیر را در مخلوط‌کن بریزید و خوب با کره مخلوط کنید.

مرحله ششم:

چای کره‌ای را در فنجان‌های مخصوص یا ماگ بریزید و سرو کنید.

• ۴ مشت چای پوئر خالص (قابل تهیه از فروشگاه چای مارکت)
• ۲ تا ۳ قاشق غذاخوری کره
• ۲ قاشق چای‌خوری نمک
• ۴ لیوان آب
• دو سوم لیوان خامه کم چرب

مرحله اول:

آب را در یک شیرجوش بریزید و روی حرارت متوسط گاز قرار دهید تا به جوش آید.

مرحله دوم:

۳ تا ۴ مشت چای پوئر را در آب بریزید و شعله گاز را کم کنید تا چای برای ۳ تا ۵ دقیقه به‌آرامی در آب بجوشد.

مرحله سوم:

خامه کم چرب و نمک را در شیرجوش بریزید و دوباره چای را به جوش بیاورید.

مرحله چهارم:

کره را در کف یک فرنچ پرس قرار دهید.

مرحله پنجم:

چای داخل شیرجوش را از یک صافی ریز عبور دهید و در فرنچ پرس بریزید.

مرحله ششم:

چای را برای حداقل دو دقیقه در فرنچ پرس تکان دهید و مخلوط کنید.

مرحله هفتم:

چای کره‌ای را در قوری بریزید و آن را در کاسه‌های کوچک مخصوص سرو چای، سرو کنید.

• شما می‌توانید برای تهیه چای کره‌ای از کره درست شده از شیر گاو هم استفاده کنید؛ البته ممکن است این کار بر طعم اصیل این چای، اثر بگذارد.
• برخی افراد از کره درست شده از شیر بز برای تهیه یک چای کره‌ای با طعم متفاوت استفاده می‌کنند.
• یک جایگزین دیگر برای کره درست شده از شیر گاومیش، کره تصفیه شده معمولی است که در تمام فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌ها قابل خریداری هستند.
• همان طور که پیش‌تر گفتیم، تهیه چای کره‌ای ساعت‌ها زمان می‌برد؛ اما طرز تهیه ارائه شده در این مقاله، نیاز به زمان کمی دارد و شما می‌توانید به سرعت این چای مخصوص تبتی را در خانه درست کنید.
• تبتی‌ها به‌صورت سنتی چای کره‌ای را همراه با پودر جوی تست شده و شیر لخته شده سرو می‌کنند. به این ترتیب که آن‌ها چای کره‌ای را با پودر جوی تست شده و شیر لخته شده در یک کاسه می‌ریزند و می‌خورند.

چای کره‌ای ادویه‌دار ، نسخه‌ای از چای کره‌ای است که با انواع ادویه و کمی شکر درست می‌شود تا طعمی متفاوت و ملایم‌تر به شما ارائه دهد. در این چای مخصوص، گرمای ادویه‌هایی چون هل، میخک، بادیان رومی، دارچین، زنجبیل، رازیانه و غیره با بافت خامه‌ای و پرملات کره، شیر و شکر زرد ترکیب می‌شود تا یک چای صبحگاهی بی‌نظیر به وجود بیاید.

• ۴ لیوان آب
• ۳ قاشق غذاخوری چای پوئر
• ۸ عدد هل له شده
• ۶ عدد میخک کامل
• ۲ عدد بادیان ختایی
• یک عدد چوب دارچین
• یک قاشق غذاخوری زنجبیل خشک شده
• یک قاشق غذاخوری دانه رازیانه
• ۲ قاشق چای‌خوری تخم گشنیز
• ۲ قاشق چای‌خوری دانه فلفل سیاه
• نصف قاشق چای‌خوری بادیان رومی

• یک قاشق غذاخوری شکر زرد یا قهوه‌ای
• نوک انگشت نمک
• یک قاشق غذاخوری کره آب کرده
• یک چهارم لیوان شیر کامل

مرحله اول:

آب را در یک شیرجوش روی حرارت متوسط بجوشانید. سپس چای و تمام ادویه‌جات را در آن بریزید، شعله گاز را کم کنید و اجازه دهید تا این مواد برای ۱۰ دقیقه در آب، روی حرارت بمانند.

مرحله دوم:

شعله گاز را خاموش کنید و چای را از یک صافی عبور دهید. شما می‌توانید این چای را بلافاصله سرو کرده یا در یک شیشه در یخچال برای یک هفته نگهداری کنید.

مرحله سوم:

برای آماده‌سازی یک لیوان چای، چای آماده شده در مرحله قبل را در شیرجوش بریزید و روی حرارت متوسط رو به بالای گاز قرار دهید تا کاملا داغ شود. سپس شکر زرد و نمک را در آن بریزید و هم بزنید تا کاملا در چای حل شوند.

مرحله چهارم:

شیر و کره آب کرده را به چای بیفزایید، شعله گاز را خاموش کنید و با یک بلندر دستی، چای را میکس کنید تا یک ترکیب خامه‌ای کف‌دار به دست بیاید.

مرحله پنجم:

چای را در فنجان‌های سرو بریزید و به‌صورت داغ نوش جان کنید.

چای کره‌ای که با نام‌های «پو چا» (po cha) یا چای تبتی، «چا سوما» (cha süma)، «سویوئو چا» (sūyóu chá) در زبان چینی ماندارین و «گور گور چا» (gur gur cha) در زبان لداخی شناخته می‌شود، یک نوع نوشیدنی داغ مختص به مناطق هیمالیایی از جمله کشورهای نپال، بوتان، هند (به‌خصوص در لداخ، سیکیم و آروناچال پرادش)، تبت و مناطق غربی جمهوری خلق چین امروز است.

در آن زمان، یک شاهدخت چینی با پادشاه تبت ازدواج کرد و همین ازدواج منجر به احداث مسیرهای تجاری بین چین و تبت شد. چای از همین مسیر از چین به کشور تبت وارد شد. کره بعدها به چای وارد شده از چین اضافه شد؛ زیرا کره بخش مهمی از فرهنگ غذایی در تبت بوده و است.

تا قرن هشتم، نوشیدن چای در تبت بسیار رایج شده بود و تجارت چای با وجود به قدرت رسیدن و سقوط سلسله‌های مختلف حکومتی، بسیار پررونق بود. در قرن سیزدهم، چای در مراسم مذهبی تبتی‌ها نیز مصرف می‌شد و به همین دلیل مصرف چای کماکان در تبت بسیار رایج است. جالب است بدانید که برخی از شهروندان تبتی امروز تا ۶۰ فنجان چای کره‌ای در روز نیز مصرف می‌کنند.

با کیفیت‌ترین چای کره‌ای با جوشاندن برگ‌های چای «پوئر» (Pu-erh) در آب برای یک نیمه روز (چند ساعت) درست می‌شود و حاصل آن، یک نوشیدنی با رنگ قهوه‌ای تیره است. این چای پس از صاف شدن همراه با کره تازه گرفته شده از شیر گاومیش و نمک در یک استوانه چوبی نازک ریخته شده و تکان داده می‌شود.

آن‌ها از پیستونی چوبی برای ترکیب کردن کره، نمک و چای قالبی تازه دم شده در استوانه چوبی استفاده می‌کنند. نتیجه این فرایند، یک مایع با غلظت یک خورش یا روغن نیمه جامد است. تبتی‌ها برای سرو، چای کره‌ای را در قوری چای یا شیشه‌های مخصوص می‌ریزند و روی آتش گرم نگه می‌دارند تا در هر زمانی بتوانند برای پذیرایی از آن استفاده کنند.

انواع مختلف قوری چای و فنجان، استاندارد زندگی هر خانواده را در تبت نشان می‌دهد. قوری‌های سرامیکی، رایج‌ترین قوری‌های مورد استفاده در تبت هستند؛ در حالی که قوری‌های مسی و برنزی به خانواده‌های متمول و دارای سطح بالاتری از زندگی اختصاص دارند.

یک روش دیگر برای تهیه چای کره‌ای، جوشاندن آب و افزودن مقدار زیادی چای به آن است. در این روش، اجازه می‌دهند تا چای به‌طور کامل دم بکشد و به رنگی تیره و تقریبا سیاه دربیاید و در ادامه نمک و در صورت تمایل، سودا را به چای می‌افزایند. سپس چای را از یک صافی درست شده از موی اسب یا ساقه نی عبور می‌دهند و در یک دستگاه کره‌گیری چوبی می‌ریزند. در این مرحله، یک تکه کره بزرگ به چای اضافه می‌شود و چای را در دستگاه کره‌گیری آن‌قدر مخلوط می‌کنند تا به غلظت مناسب و مورد نظر برسد. در نهایت چای را در قوری‌های مسی می‌ریزند و روی یک منقل یا آتش قرار می‌دهند تا گرم بماند. در صورت عدم دسترسی به دستگاه مخصوص کره‌گیری، از یک کاسه چوبی استفاده می‌شود و فرد باید به سرعت چای و کره را با هم مخلوط کند.

در «صومعه گاندن» (Ganden Monastery) در تبت، برای بیش از ۲۵۰۰ راهبه غذا آماده می‌شود. آن‌ها این چای سنتی را در پاتیل‌ها و کتری‌های بزرگ درست می‌کنند. هر شب، آن‌ها آب را می‌جوشانند و حدود شانزده آجر چای (Tea Brick) یا چای قالبی فشرده شده و صدها کیلوگرم کره برای تهیه چای کره‌ای این تعداد راهبه مصرف می‌کنند. هر مرحله از آماده‌سازی چای، دعای مخصوص به خودش را دارد. پس از آماده شدن چای، یک راهبه ناقوس را به صدا درمی‌آورد تا بقیه بدانند که چای آماده شده است.

امروزه، وقتی که برگ‌های چای، کره درست شده از شیر گاومیش و دستگاه چوبی کره‌گیری در دسترس نباشد، شهروندان تبتی، چای کره‌ای را با استفاده از چای کیسه‌ای، انواع مختلف و در دسترس کره در فروشگاه‌ها و یک مخلوط‌کن یا غذاساز درست می‌کنند.

نوشیدن چای کره‌ای، بخشی معمول و عادی از زندگی تبتی‌ها به شمار می‌آید. یک شهروند تبتی، قبل از رفتن به سر کار، معمولا چند فنجان از این نوشیدنی لذیذ و منحصربه‌فرد را می‌نوشد. چای کره‌ای همچنین برای پذیرایی از مهمانان در تبت سرو می‌شود. از آنجا که کره، ماده اصلی تشکیل‌دهنده این چای است، چای کره‌ای، یک نوشیدنی پرکالری به حساب می‌آید و به همین علت، یک نوشیدنی مناسب برای مناطق مرتفع است. کره همچنین به جلوگیری از ترک و پوسته پوسته شدن لب در این مناطق کمک می‌کند.

توجه داشته باشید که مهمان‌ها نمی‌توانند صرفا با تشکر کردن از خوردن چای امتناع کنند، بلکه باید قبل از ترک منزل میزبان، حتما حداقل سه کاسه پر از چای کره‌‌ای بنوشند. برای ابراز احترام به میزبان، باید چای را آهسته نوشید و در زمان نوشیدن چای از طعم دلپذیر آن تعریف و تمجید کرد. طبق سنت‌ها هنگام اتمام نوشیدن، باید مقداری چای در ته فنجان باقی بماند.

یکی دیگر از آداب و رسوم شناخته‌شده در میان تبتی‌ها، جشن گرفتن تولد بچه، چند روز پس از متولد شدن او است. دلیل برگزاری این جشن، دور کردن شانس بدی است که نوزاد از رحم مادر با خود به این دنیا می‌آورد. این جشن معمولا با حضور دوستان و اقوام والدین نوزاد برگزار می‌شود و مهمانان برای نوزاد هدایایی می‌آورند که چای کره‌ای گاومیش، یکی از این هدایا است.

دین بودایی تبتی، یک دین رایج در کشور تبت است. کره درست شده از شیر گاومیش که برای تهیه چای کره‌ای به کار گرفته می‌شود، در دین بودایی تبتی از احترام زیادی برخوردار است. راهبه‌های بودایی چای کره‌ای را دو بار در روز می‌نوشند و گاهی نیز آن را همراه با «پاک سوما» (paksuma)، یک حلیم برنج مخصوص مصرف می‌کنند.

چای کره‌ای همچنین برای خوردن «تسامپا» (tsampa)، یکی از غذاهای نمادین تبتی استفاده می‌شود. تبتی‌ها چای کره‌ای را در «تسامپا» می‌ریزند و می‌خورند یا «تسامپا» را در چای کره‌ای تیلیت کرده و خوب مخلوط می‌کنند.

«چاکو» (chaku) یا کنسانتره‌ای که با جوشاندن مکرر برگ‌های چای تولید می‌شود را می‌توان برای چند روز نگهداری کرد. این کنسانتره معمولا در شهرها برای تهیه چای کره‌ای استفاده می‌شود. تبتی‌ها این کنسانتره را با نمک و کره در یک دستگاه مخصوص درست کردن چای (mdong mo) می‌ریزند و آن‌ها را به سرعت و با قدرت زیاد مخلوط می‌کنند؛ البته در حال حاضر بیشتر از مخلوط‌کن برقی برای تهیه چای کره‌ای در خانه‌ها استفاده می‌کنند. برای سرو، چای کره‌ای داغ می‌شود.

اگرچه هیچ مراسم رسمی برای آماده‌سازی چای وجود ندارد؛ اما چای کره‌ای در مراسم مختلف تبتی نوشیدنی می‌شود. در حین مراسم خاکسپاری قوم «شرپا» (Sherpa) یا مردمان شرق در کوه‌های نپال، رسم است که اقوام فرد درگذشته، مهمانان را به خانه خود دعوت کنند و آنجا با یک فنجان چای کره‌ای از آن‌ها پذیرایی کنند.

در طول «لوسار» (Losar)، سال نوی تبتی‌ها، جشن و پایکوبی برای سه روز در صومعه‌ها ادامه پیدا می‌کند و راهبان پیش از نماز طولانی بعد از ظهر، صبح خود را با خوردن چای کره‌ای و برنج شیرین آغاز می‌کنند.

جالب است بدانید که چای کره‌ای به‌عنوان نام یک کتاب شعر استفاده شده است. این کتاب شعر، متعلق به یک تبتی تبعید شده به نام «تن فون» (Ten Phun) است. کتاب شعر او با عنوان «چای کره‌ای شیرین»، شامل اشعاری از کودکی وی می‌شود.

چای کره‌ای، الهامبخش «دیو اسپری» (Dave Asprey)، رئیس و موسس کمپانی «بولت پروف» (Bulletproof) برای ابداع قهوه ضدگلوله بوده است. این قهوه مخصوص از مخلوط کردن قهوه با کره یا دیگر چربی‌های جایگزین درست شد و در اواسط تا اواخر دهه ۲۰۰۰ در آمریکا به شهرت رسید. البته باید بدانید که قهوه کره‌ای در واقع، اختراع «دیو اسپری» نبوده است و این نوشیدنی مخصوص از قرن نهم، بخشی از مراسم قهوه اتیوپیایی بوده است.

از فواید مهم چای کره‌‌ای می‌توان به گرم شدن بدن، رفع گرسنگی، کمک به هضم غذا، بهبود سیستم قلبی عروقی، پاک کردن بدن از اسیدلاکتیک انباشته، بازگرداندن قدرت و توان داخلی و قوی کردن بنیه اشاره کرد. در ادامه شما را با دیگر خواص این چای منحصربه فرد آشنا خواهیم کرد.

ترکیبی متعادل و فوق‌العاده برای سلامتی جسم و روان: در فرهنگ دارویی تبتی، ترکیب کره و چای، تعادلی فوق‌العاده برای سلامتی جسم و روان فراهم می‌کند و این اثر قطعا از آثار مجزای کره و چای بر سلامتی شما بیشتر است.

درمان درد مفاصل و بیماری‌های گردش خون: مصرف چای پوئر، یک تعادل درونی ایجاد می‌کند و باعث تقویت جریان خون، عضلات، چربی، استخوان، مغز و مایعات احیا کننده بدن می‌شود؛ در واقع مصرف این چای برای افرادی که در ارتفاعات فلات تبت به کار و کشاورزی مشغول هستند و اغلب از درد مفاصل و بیماری‌های گردش خون رنج می‌برند، ضروری است.

جلوگیری از استرس و تامین انرژی روزانه: آنتی اکسیدان‌های موجود در ترکیب کاتچین چای، یک استراتژی انطباقی برای کنار آمدن و جلوگیری از استرس در ارتفاع زیاد را فراهم می‌کنند. کافئین نیز به‌عنوان مهم‌ترین عامل تحریک کننده سیستم عصبی مرکزی در چای، انرژی بیشتری را برای به چرا بردن گوسفندان، کشاورزی، مدیتیشن، کوهپیمایی، زیارت و سایر فعالیت‌های روزمره افراد تامین می‌کند.

تقویت استخوان، جلوگیری از سرطان و دیابت: دیگر مواد تشکیل‌دهنده چای کره‌ای نیز دارای فواید و خواص هستند. به‌طور مثال، نمک، خواص ادرارآور چای را متعادل می‌کند. جو منبع غنی فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی از جمله منیزیم، فسفر، پتاسیم و سلنیوم، بعلاوه کاروتنوئیدهای لوتئین و زئاگزانتین است و کره، دارای ۸۰ درصد چربی است. این ترکیبات به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کنند و و از نظر دارویی دارای خواص ضد سرطان و ضد دیابت هستند.

بهبود سیستم گوارشی: توجه داشته باشید که باید در مصرف کره با وجود دارا بودن خواص فراوان، تعادل را رعایت کنید. منبع چربی همچون کره، یکی از اجزای اصلی برای کارکرد سیستم‌های گوارشی سالم هستند و کمبود آن می‌تواند منجر به یبوست شود. البته اگر تاکنون چربی و کره را همراه با نوشیدنی مصرف نکرده‌اید، به احتمال زیاد بدن شما برای انطباق با این نوشیدنی، نیاز به زمان خواهد داشت.

سلامتی بدن و جلوگیری از التهاب و عفونت: مصرف کره با وجود «بوتیرات» (butyrate)، یک اسید چرب زنجیره کوتاه می‌تواند موجب سلامتی بدن و جلوگیری از التهاب و عفونت شود. بعلاوه، مصرف کره به افزایش سوخت و ساز بدن، جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های روحی و بهبود شرایط فیزیکی کمک می‌کند.

چای کره‌ای غلظتی شبیه به خورش دارد و با طعمی تلخ و قوی قطعا تعریف شما از چای را تغییر خواهد داد. شاید تاکنون به افزودن یک نوع چربی مانند کره به نوشیدنی گرم محبوبتان، یعنی چای فکر هم نکرده باشید؛ اما ریسک کنید و با تهیه این نوشیدنی در منزل، تجربه‌ای تازه از زندگی در مناطق مرتفعی چون تبت و یک پیشینه تاریخی از چای به دست بیاورید.

اگر موفق به تهیه چای کره‌ای تبتی از مجموعه شربت‌ها و نوشیدنی‌های کجارو شدید، حتما در بخش نظرات همین مقاله، تجربه خود را برای ما و دیگران بنویسید یا از چای خوش‌طعم و زیبای خود عکس بگیرید و با تگ‌کردن کجارو در اینستاگرام (mykojaro@)، عکس‌های خود را با ما به اشتراک بگذارید.