نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۸/۰۱/۲۴ منتشر شده و در تاریخ ۱۳۹۹/۱۱/۱۴ به‌روزرسانی شده است.
از آنجا که خانه معنوی شعر و هنر فارسی را شیراز می‌دانند، جای تعجب ندارد که تعدادی از بهترین موزه‌ها و گالری‌های کشور در این شهر زیبا وجود دارد که فرهنگ و تاریخ غنی این مرز و بوم را به نمایش می‌گذارند. فرش‌های نفیس، کتب قرآنی دست‌نویس، خانه‌های تاریخی، سلاح‌های هخامنشی و... را می‌توان در شیراز مشاهده کرد. در ادامه با ما همراه باشید تا برخی از بهترین موزه‌ها و گالری‌های شیراز را به شما معرفی کنیم تا بتوانید در کنار سایر جاهای دیدنی شیراز، آن‌ها را در برنامه خود قرار دهید.
موزه پارس
عکاس:سجاد شریف‌زاده
موزه پارس یا عمارت کلاه فرنگی شیراز در باغ نظر شیراز قرار دارد و اشیایی از دوران پیش و پس از اسلام در آن نگهداری می‌شود. این موزه به‌عنوان قدیمی‌ترین موزه استان فارس، آثار با ارزش بسیاری از ادوار مختلف تاریخی را در خود جای داده است و آثار نقاشان مشهور دوره زندیه همانند آقا صادق، میرزا بابا نقاش باشی و همچنین آثاری از نقاشان معاصر همانند صدرالدین شایسته و میر منصور (شاگردان کمال الملک) به چشم می‌خورد. این اثر در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و در سال ۱۳۱۵ خورشیدی به‌صورت موزه درآمد. جالب است بدانید آرامگاه کریم خان زند که مربوط به دوره زند است، در این مکان قرار دارد.
کریم خان زند در میان باغ نظر، عمارت هشت ضلعی (هشت و نیم هشت) زیبایی ساخت که به روزگار او این عمارت باشکوه محل پذیرایی از مهمانان، سفیران خارجی و انجام مراسم رسمی و اعیاد گوناگون بود. نمای بیرونی عمارت کلاه فرنگی به‌صورت هشت ضلعی است که با تزیینات کاشی نگاره‌های گل و مرغ و در بالای عمارت اسپرها و لچکی‌های کاشیکاری شده، بنا را مزین کرده‌اند. این نگاره‌ها به قرینه در چهار ضلع، منظره شکارگاه و روایت بر تخت نشستن حضرت سلیمان را نشان می‌دهند. چهار آب‌نما در چهار سوی ساختمان وجود داشت که آب‌نمای شمالی آن در مسیر خیابان زند قرار گرفت و تخریب شد. فضاهای درونی بنا شامل یک بخش مرکزی وچهار شاه‌نشین جانبی می‌شود و یک آب‌نمای یک‌پارچه از سنگ مرمر در کف فضا طراوت خاصی به فضای داخلی داده است.
موزه پارس آثار ارزشمندی از اشیای فلزی، سفالی، انواع سکه‌ها و مهرها و… از هزاره چهارم پیش از میلاد تا دوره معاصر را در خود جای داده است. مجموعه ۳۰ جلد قرآن به خط یحیی الجمالی الصوفی متعلق به قرن ۸ هجری قمری، مجموعه‌ای از نقاشی‌های آب رنگ لطفعلی صورتگر شیرازی، تابلوی معروف کریم خان در حال کشیدن قلیان، آثار لاکی از نقاشان معروف دوره زندیه مثل آقا صادق، آثاری از نقاشان معاصر مثل صدرالدین شایسته شیرازی در این موزه به‌چشم می‌خورد.
- تلفن: ۰۷۱۳۲۲۲۴۱۵۱
- آدرس: شیراز، خیابان زند، باغ نظر، نزدیک ارگ کریمخان
موزه هفتتنان
باغ موزه هفتتنان یا باغ تکیه هفتتنان در پای کوه چهل مقام و در شمال آرامگاه حافظ قرار گرفته است و علت نام گذاری این سازه به هفت تنان، وجود هفت گور از هفت عارف در این باغ است که کریم خان زند روی هرکدام، سنگ بزرگ بدون کتیبه‌ای نصب کرده است. این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ به‌عنوان آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و یکی از قدیمی‌ترین اماکن تاریخی شیراز به شمار می‌رود. هر چند پیشینه باغ به سده‌های پیش از دوران حکومت زندیه بازمی‌گردد؛ اما عمارت موجود در آن به دوره کریم خان تعلق دارد. از دیدنی‌های این عمارت می‌توان به تالاری اشاره کرد که سقف آن بر دو ستون بزرگ یک‌پارچه استوار شده است و در طاقچه‌های بالایی آن، پنج مجلس را روی گچ نقاشی کرده‌اند، نقاشی‌هایی که از شاهکارهای دوران زندیه محسوب می‌شوند. حوض بزرگی نیز در وسط عمارت اصلی به چشم می‌خورد که در گذشته از آب رکن‌آباد پر می‌شد.
این بنا تا سال‌ها پیش، خانقاه درویش‌ها و مرتاضان بود و اکنون چند سالی است که به موزه سنگ تبدیل شده و نمونه‌هایی از سنگ‌های تاریخی و کتیبه‌های کهن در آن نگهداری می‌شود. سنگ‌های موجود در این موزه متعلق به قرون ۳ تا ۱۱ ه.ق هستند که با انواع خطوط کوفی، ثلث، نستعلیق، دیوانی، توقیع، تعلیق، نسخ و ... تزئین شده‌اند. مردم شیراز نیز به این مکان دلبستگی خاص دارند و سابقاً گاه در طلب باران و استجابت دعا روی بدین مکان می‌آورده‌اند.
- تلفن: ۰۷۱۳۲۲۷۷۸۷۷
- آدرس: انتهای بلوار هفت تنان، روبه‌روی خیابان چهل مقام
موزه هنر مشکین‌فام
خانه فروغ‌الملک قوامی که امروزه با نام موزه هنر مشکین‌فام شناخته می‌شود، یکی از جاهای دیدنی شهر شیراز است که توسط خانواده مشکین‌فام و به‌صورت خصوصی اداره می‌شود. عمارت فروغ الملک در سال ۱۳۱۰ (اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول) توسط فروغ الملک قوامی (داماد قوام بزرگ) در زمینی به مساحت ۱۰۲۰ متر مربع در محور سنگ سیاه و در جوار بقعه بی‌بی دختران احداث شد. این بنای تاریخی، کاربری مسکونی داشته و همانند اکثر خانه‌های تاریخی دیگر، دارای چهار قسمت اصلی بیرونی، اندرونی، مطبخ خانه، حمام و اصطبل است. در ضلع غربی، عمارت شاه‌نشین با پنجره‌های چوبی که دارای تزیینات گره‌کاری هستند، خودنمایی می‌کند.
داخل اتاق‌های خانه، فضاهایی برای نمایش آثار هنری سه نسل از خانواده «مشکین فام» در نظر گرفته شده است و در کنار این آثار، اثرهایی از دیگر هنرمندان فارس هم وجود دارد که برخی توسط صاحب اثر و بعضی توسط مجموعه‌داران به موزه هدیه شده‌اند. تزیینات این بنا شامل تزیینات آجری، کاشیکاری، نقاشی‌های سقف و نقوش روی سنگ‌ها به‌صورت حجاری شده است. بخش‌های مختلف این موزه عبارت‌اند از بخش آثار حجارى و نقش برجسته، بخش خوشنویسى، بخش نقاشى، کتابخانه، دفتر مطالعات هنرهاى تجسمى، اتاق قدیمى و فروشگاه تولیدات هنری. این اثر در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۷۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. تلفیق منحصربه‌فرد هنر و معماری، تاریخ و مدرنیته در این موزه به‌وضوح به‌چشم می‌خورد و می‌تواند برای بازدیدکنندگان بسیار جذاب باشد. جالب است بدانید که بسیاری از شیرازی‌ها از وجود چنین موزه‌ای بی‌اطلاع هستند.
- تلفن: ۰۷۱۳۲۲۲۶۳۰۸
- آدرس: شیراز، بافت قدیمی شیراز، بلوار آیت الله دستغیب، محله سنگ سیاه و در پشت امام‌زاده بی بی دختران
موزه تخت جمشید
از مهم‌ترین و بهترین موزه‌های شیراز می‌توان به موزه تخت جمشید یا پرسپولیس اشاره کرد. ساختمان موزه تخت جمشید را شاید بتوان یکی از قدیمی‌ترین بناهایی دانست که در ایران به موزه تبدیل شده‌اند. ساختمان این موزه کاخ اصلی حرم‌سرای خشایارشا بوده که یکی از مجموعه کاخ‌های تخت جمشید است و قدمت آن به ۲۵۰۰ سال می‌رسد. این بنا دارای یک تالار اصلی دوازده ستونی، دو تالار جنبی و یک ایوان هشت ستونی است که اینک بازسازی شده است.
اگر گذارتان به تخت جمشید افتاد فرصت بازدید از موزه آن را نباید از دست بدهید؛ موزه‌ای با کفپوش‌های سرخ که بسیاری از آثار به دست آمده از تخت جمشید در آن به نمایش گذاشته شده‌اند. مجموعه موزه تخت جمشید به سه قسمت پیش از تاریخ، هخامنشی و اسلامی تقسیم شده است. در تالار پیش از تاریخ انواع ظروف و مجسمه‌های سفالی و ابزار سنگی که از تل‌های پیش از تاریخ منطقه و به‌ویژه تل‌های معروف تیموران، باکون، شقاء و نخودی پاسارگاد به دست آمده، نگهداری می‌شوند. این آثار عمدتاً در حد فاصل بین هزاره چهارم تا هزاره اول قبل از میلاد ساخته شده‌اند. در تالار هخامنشی که تالار اصلی کاخ حرم‌سرا را تشکیل می‌دهد و مهم‌ترین قسمت موزه محسوب می‌شود، اشیا، ابزار و آثاری که در حین خاک‌برداری از صفه تل تخت جمشید به دست آمده، نگهداری می‌شوند. در تالار اسلامی، ظروف و اشیایی که در طول حفاری شهر باستانی استخر به دست آمده‌اند و اکثراً مربوط به دوره اسلامی هستند، به نمایش درآمده است.
- آدرس: فارس، شیراز، مرودشت، تخت جمشید
موزه نظامی باغ عفیف آباد
«باغ عفیف‌آباد» یا «باغ گلشن» با وسعت ۱۲۷ هزار مترمربع، باغی تاریخی در انتهای خیابان عفیف‌آباد شهر شیراز است که توسط ارتش جمهوری اسلامی اداره می‌شود. این باغ زیبا به‌دلیل قرار داشتن یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های نظامی خاورمیانه در آن رنگ و بویی کاملا نظامی به خود گرفته و در گوشه و کنار آن می‌توانید انواع ادوات نظامی و حتی تانک و توپ‌های بسیار قدیمی را مشاهده کنید. کل مجموعه باغ عفیف‌آباد از یک کاخ سلطنتی، موزه سلاح‌های قدیمی، حمام و قهوه‌خانه سنتی و یک باغ ایرانی تشکیل شده که هم‌اکنون همه آن‌ها برای بازدید عموم باز است.
ساختمان کاخ در دو طبقه ساخته شده است و در آن حدود ۳۰ اتاق و تالار وجود دارد. طبقه اول کاخ امروزه به موزه نظامی تبدیل شده و در آن ادوات جنگی و اسلحه‌هایی مربوط به دوران مختلف در معرض دید بازدیدکنندگان این موزه قرار گرفته است. پس از گذر از طبقه اول با استفاده از یک راه‌پله به طبقه دوم می‌رسید که موزه عبرت نام‌گذاری شده است. این طبقه از یک راهروی بلند تشکیل شده که در دو طرف آن اتاق‌های همایش، رخت‌کن، نشیمن، مطالعه و پذیرایی قرار دارند.
ساختمان قهوه‌خانه سنتی باغ عفیف‌آباد به شیوه معماری ایرانی ساخته شده و حوض کوچکی وسط حیاط آن قرار دارد. در اطراف دیوار قهوه‌خانه نقش‌هایی از شاهنامه فردوسی مثل «داستان زال و سیمرغ» یا «نبرد رستم و اسفندیار» نقاشی شده‌اند. حمام سنتی مجموعه هم مانند تمام حمام‌های سنتی ایرانی ساخته شده و دارای دو خزینه آب سرد و آب گرم است. دیوارهای این حمام که به روشی بسیار ابتدایی مرمت و بازسازی شده‌اند با نقش‌های برجسته‌ای مثل «فرهاد در کوه بیستون» و «دیدار مردم با خسرو پرویز» پوشیده شده است.
باغ عفیف آباد در گذشته نمونه کاملی از هنر گل‌کاری ایرانی بود که متاسفانه امروزه به بخش گل‌کاری و درختان باغ توجه زیادی نمی‌شود، هرچند هنوز هم تماشای نخل‌های سر به فلک کشیده و انواع درخت‌های مرکبات در این باغ بزرگ و زیبا حس خوبی به شما می‌دهد. این مجموعه در سال ۱۳۵۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
- آدرس: شیراز، جنوب خیابان قصرالدشت، انتهای خیابان عفیف آباد
دیدگاه