حیات وحش گالاپاگوس، رویای شگفت انگیز سافاری دوستان
جزایر گالاپاگوس را باید یک مجمع‌الجزایر آتشفشانی دانست که در اقیانوس آرام واقع شده و درست در غرب کشور اکوادور قرار گرفته‌اند. در گذشته ظاهرا این جزایر محل زندگی مردمان بومی متعلق به پیش از دوره اینکا بوده است، اما در قرن نوزدهم ملوانی ایرلندی به نام «پاتریک واتکینز» (Patrick Watkins) اولین قدم را برای مسکونی کردن این جزایر برداشت.
جزایر شگفت‌انگیز گالاپاگوس از زمان کشف آن در قرن شانزدهم تاکنون، بسیاری را حیرت‌زده کرده و الهام‌بخش بسیاری از بازدیدکنندگان از اقصانقاط جهان بوده‌اند. نام این جزایر به خاطر حضور یکی از بزرگترین گونه‌های لاکپشت انتخاب شده و این سرزمین زیبا به خاطر امتیازات خاصش در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز جای دارد.
یک زیست بوم منحصربه‌فرد و غنی که دور از سرزمین اصلی و بدون تأثیرات بیرونی شکل گرفته است. چراکه اکوادور در هزار کیلومتری شرق این جزایر واقع شده است. این جزایر به‌ویژه برای دوستداران حیات وحش مقصدی ایدئال و رویایی است چراکه گونه‌های ساکن آن عمدتا تنها در این جزیره قابل‌مشاهده بوده و به خاطر شرایط حاکم بر اکوسیستم خود، سازگاری‌های جالب توجهی را به نمایش گذاشته‌اند
جزایر گالاپاگوس همچنین به‌عنوان یکی از مناطق فعال آتشفشانی جهان شناخته می‌شوند. خصوصیتی که نقشی مهم و تعیین کننده در شکل گرفتن این جزایر برعهده داشته و همچنان در حال نقش آفرینی در روند تغییر و شکل دادن جزایر این منطقه است. در کنار ۱۳ جزیره بزرگ و ۶ جزیره کوچک، ۲۴ جزیره صخره‌ای هم وجود دارد که همگی در دهه‌ی ۱۹۵۰ تحت عنوان کلی پارک ملی گالاپاگوس معرفی شده و مورد توجه بازدیدکنندگان قرار گرفتند. البته بد بدانید که دوستداران طبیعت گردی و ماجراجویی باید حتما تحت نظارت تورهای مسافرتی و راهنما به بازدید این جزایر بروند. البته در این میان یک دو منطقه از این قانون مستثنی است که بیشتر شامل نواحی معروف و مورد توجه علاقه‌مندان غواصی اسکوبا است.
جاذبه اصلی این جزیره حضور گونه‌های مختلف پرندگان است که دستکم ۲۸ گونه آن‌ها منحصرا به این جزایر تعلق دارند، از جمله پنگوئن گالاپاگوس، مرغان دریایی آلباتروس و البته سهره‌های معروف داروین.
با این حال شاید یکی از عمده دلایل شهرت این جزایر ارتباط آن‌ها با چارلز داروین زیست شناس معروف انگلیسی و پدر علم تکامل و فرگشت است، چراکه ظاهرا این جزایر نقشی مهم در تولد تئوری معروف او در زمینه تکامل داشته‌اند. داروین در خلال سفر معروف خود به این جزیره که با کشتی «بیگل» انجام شده و با نام سفر بیگل (The Voyage of the Beagle) هم شناخته می‌شود، با گونه‌های متنوعی آشنا شد که این جزیره را به‌عنوان خانه و سکونتگاه دائمی انتخاب کرده و بسته به شرایط حاکم بر محیط زیست خود تغییرات جالب توجهی کرده بودند. گالاپاگوس شگفتی بی‌بدیل طبیعت است که به بشر دیدی مناسب از تاریخ زمین داده و در عین حال در مورد پیامدهای شکار بی‌رویه حیوانات و تخریب زیستگاه‌های طبیعی جانوران هشدار می‌دهد.
داروین در زمان حضور خود در جزیره، تنوع وسیعی از گونه‌های بومی را مطالعه کرد، اما این جزیره حتی امروزه هم مقصد موردعلاقه دانشمندان، ماجراجویان و البته عاشقان حیات وحش است و ازاین‌رو شاید تجربه سافاری در این جزایر خالی از لطف نباشد. شرایط اقلیمی، آب و هوا و طبیعت این جزایر آن را مبدل به یکی از منحصربفردترین و زیباترین نقاط جهان کرده است و جانوران ساکن آن نیز با تبعیت از این شرایط تغییر کرده و جذابیت سفر به این منطقه را دو چندان کرده‌اند. اما شگفت انگیزترین مخلوقات ساکن جزایر گالاپاگوس کدامند و چه ویژگی‌هایی آن‌ها را تا این حد متمایز کرده است؟
ایگوانای آبی (Marine Iguanas)
این مارمولک رنگارنگ تنها مارمولک آبی باقی‌مانده کره زمین است. این خزنده به خاطر سبک زندگی آبی و متفاوت خود به شهرت رسیده است. سبک زندگی نشأت گرفته از یک اکوسیستم طبیعی مناسب به‌همراه امکان دسترسی به منابع غذایی فراوان که به‌ویژه در اطراف صخره‌های مرجانی یافت می‌شوند.
گونه‌های قوی‌تر قادرند تا عمق ۹ متری شیرجه زده و در آنجا به جست‌و‌جوی مواد غذایی مورد نیاز خود بروند که عمدتا شامل انواع جلبک قرمز است. اما عمدتا ایگواناها زمان جزر و مد را برای جست‌و‌جوی آذوقه انتخاب می‌کنند.
از سوی دیگر ایگوانا سازگاری جالبی با این سبک زندگی پیدا کرده است. غده‌هایی در قسمت بینی جانور قرار گرفته است که به فیلتر نمک موجود در آب دریا کمک می‌کند، این نمک بعدا از سوراخ‌های بینی جانور خارج می‌شود. ویژگی که قدرت تکامل در قلمروی حیوانات را به رخ می‌کشد.
سهره‌های داروین شاید معروف‌ترین موجودات ساکن گالاپاگوس باشند، گروهی از گنجشک‌سانان شامل ۱۴ گونه مختلف از پرندگانی که ریشه‌ی اجدادی مشترکی دارند. زیست شناس معروف چارلز داروین در دومین سفر تحقیقاتی خود به این جزایر این پرندگان را جمع‌آوری کرده و با مطالعه‌ی رفتار و خصوصیات آن‌ها تئوری معروف تکامل به‌وسیله انتخاب طبیعی را بسط و گسترش داد.
اما چه چیز این پرندگان را چنین متمایز کرده که نقشی مهم در شکل‌گیری یکی از مهم‌ترین فرضیه‌های علمی ایفا کردند؟ یک حقیقت ساده در مورد سهره‌های داروین وجود دارد، اینکه آن‌ها اجدادی مشترک داشتند، اما برای تطابق پیدا کردن با شرایط محیط زیست خود، تغییرات جالب توجهی از خود نشان دادند.
این سهره‌ها از منابع غذایی گوناگونی استفاده می‌کنند، به‌عنوان مثال گروهی از مغز دانه‌ها، عده‌ای به
میوه
و گروهی نیز به سراغ حشرات رفتند و در نهایت بسته به منبع اصلی تغذیه‌شان، در گذر زمان تغییرات ساختاری جالب توجهی از خود نشان دادند که بارزترین آن‌ها در شکل منقارشان قابل‌مشاهده است. این پرندگان در جزایر گالاپاگوس زندگی کرده و این نقطه را باید تنها زیستگاه آن‌ها دانست.
در گذشته این جانور غول پیکر و البته باوقار یکی از ساکنان معروف و پرجمعیت جزایر گالاپاگوس بود، به‌طوری که ظاهر آن‌ها تأثیری عمیق روی ملوانان اسپانیایی داشت که در سال ۱۵۲۵ قدم به خاک این جزیره گذاشتند. این لاک‌پشت‌های بزرگ جثه همچنین نام این جزیره را نیز تحت‌تاثیر حضور خود قرار دادند، چراکه لغت «گالاپاگو» (galapago) در زبان اسپانیایی به معنی «لاکپشت» است.
بد نیست بدانید این مخلوقات دوست داشتنی بزرگترین نوع خود در جهان هستند و به‌رغم بحث و اختلاف نظرات موجود میان دانشمندان در مورد نحوه جدا شدن آن‌ها از گونه‌های دیگر یا تفاوت‌های جمعیتی‌شان، گونه‌ای تأثیرگذار و قابل‌توجه هستند. به‌عنوان مثال «
Chelonoidis elephantopus
» به خاطر وزن بسیار زیاد خود به شهرت رسیده است.
از سوی دیگر اندازه تنها ویژگی متمایز کننده آن‌ها نیست، چراکه لاک‌پشت‌های گالاپاگوس عمری بسیار طولانی دارند و از این نظر نیز رکورد زده‌اند. به‌طوری که تخمین زده شده آن‌ها می‌توانند تا ۱۷۰ سال عمر کنند.
گفته می‌شود در قرن نوزدهم دستکم ۲۵۰ هزار لاکپشت در این جزایر زندگی می‌کردند. رقمی قابل‌توجه که متأسفانه اکنون به ۱۹ هزار کاهش یافته است. اما با این وجود، به لطف برنامه‌های متعدد و تلاش‌های زیست محیطی صورت گرفته، شاهد افزایش مجدد جمعیت آن‌ها هستیم.
جزایر بزرگ این نواحی اغلب زیستگاه پرندگانی است که قدرت پرواز خود را از دست داده‌اند. گونه‌هایی که از بال‌های خود تنها برای حرکت در آب‌های اطراف و تلاش برای تغذیه استفاده می‌کنند. قره غاز ساکن جزایر گالاپاگوس نیز در این گروه جای می‌گیرد.
اما واقعا چه چیزی مایه شگفت‌انگیز بودن این پرنده است؟ قره غاز بومی جزایر گالاپاگوس تنها حیوان در جنس «
Phalacrocoracidae»
است که از قدرت خدادادی پرواز بی‌بهره مانده است. از سوی دیگر همین مسئله باعث شده تا این پرنده به‌عنوان بزرگترین گونه قره غاز جهان نیز شناخته شود.
بازدیدکنندگانی که قصد تماشای این مخلوقات دوست داشتنی را دارند، حتما باید سری به جزایر «فرناندینا» و «ایسابلا» بزنند که سکونتگاه اصلی قره غازهای گالاپاگوس هستند.
متأسفانه به خاطر معرفی گونه‌های مهاجم و شکارچیانی جدید همچون گربه و موش‌های صحرایی، حیات این پرنده در معرض تهدید قرار گرفته است. این امر را باید یکی از دلایل اصلی کاهش جمعیت این پرنده دانست، به‌طوری که تخمین زده می‌شود هم‌اکنون تنها هزار جفت قره غاز در جزایر این نواحی باقی مانده‌اند.
مارمولک گدازه‌ای که با نام علمی «micropholus albemariensis» شناخته می‌شود، یکی از رایج‌ترین جانوران قابل‌مشاهده در جزایر گالاپاگوس است. این‌گونه همچون فنچ‌های داروین دستکم دارای هشت گونه شناخته شده است که همگی در همین نواحی سکونت دارند. این مارمولک‌ها از نظر رژیم غذایی، اندازه، رنگ و بسیاری دیگر از خصوصیات ریز و درشت با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند، اما در عین حال از نظر رفتارهای تولید مثلی به هم شباهت‌هایی نشان می‌دهند.
گدازه‌ای یکی از ابزارهای مبارزه بین نرها است.
رژیم غذایی این خزنده شامل انواع حشرات، عنکبوت، سوسک و ملخ است، در عین حال گاهی از اضافات مواد خوراکی انسان همچون خرده‌های نان یا گوشت نیز تغذیه می‌کنند.
نام این مارمولک در اصل با اشاره به رفتار خاص آن انتخاب شده است، چراکه اغلب می‌توان آن‌ها را حین آفتاب گرفتن روی صخره‌های آتشفشانی مشاهده کرد. صخره‌هایی که نتیجه فعل و انفعالات آتشفشانی هستند که همچنان تا به امروز ادامه داشته و این جزایر بکر و طبیعت و حیات وحش دیدنی آن را شکل داده‌اند.
ملخ بزرگ رنگی (Large Painted Locusts)
در سال ۱۸۶۱ برای نخستین بار این ملخ جالب‌توجه توسط «کارل استال» (
Carl Stal)
، حشره شناسی از کشور سوئد معرفی شد. یکی از بزرگترین انواع ملخ در جهان (گاهی تا هشت سانتی‌متر طول دارد) که به خاطر بدن رنگارنگ و روشن خود به شهرت رسیده است. در واقع این حشره را باید رنگارنگ‌ترین حشره ساکن جزایر گالاپاگوس دانست.
این ملخ بزرگ به‌جز یک جزیره، در تمامی نقاط این منطقه یافت شده و به‌ویژه بعد از بارش بارانی سنگین قابل‌مشاهده است. نوع دیگری از این ملخ به نام «ملخ رنگی کوچک» نیز در این جزایر زندگی می‌کند و همان طور که از نامش پیدا است در مقایسه با ملخ معروف ما، اندازه‌ی کوچکتری دارد.
در نهایت این ملخ خوش رنگ و لعاب حشره‌ای با اهمیت است، چراکه بخشی مهم از زنجیره‌ی غذایی ساکنان این جزایر را به خود اختصاص داده و منبع غذایی مهم مارمولک‌های گدازه‌ای و شاهین گالاپاگوس است.
پنگوئن گالاپاگوس دیگر پرنده‌ی ساکن این جزایر است که قدرت پرواز خود را از دست داده است. این پنگوئن در مقایسه با دیگر اعضای این خانواده کوچک جثه‌تر است، به‌طوری که طول آن به ۴۹ سانتی‌متر رسیده و وزنی معادل ۲.۵ کیلوگرم دارد. در واقع این‌گونه به‌عنوان دومین پنگوئن کوچک جهان شناخته می‌شود.
از سوی دیگر این پرنده تنها پنگوئنی است که در شمال
زندگی می‌کند. بقای پنگوئن گالاپاگوس وابسته به آب‌های غنی از مواد غذایی و خنک این منطقه است که خود از جریان آبی موسوم به «جریان کرامول» (
the Cromwell Current)
سرچشمه می‌گیرند. جریان کرامول یا «جریان زیرگذر استوایی» یک جریان اقیانوسی زیر سطحی و کم‌عمق است که در طول استوا در اقیانوس آرام گسترده شده است.
با وجود تفاوت‌های این‌گونه با دیگر پنگوئن‌های جهان، همچنین شاهد شباهت‌هایی بین آن‌ها هستیم. این شباهت به‌ویژه در روش شکار این پرنده قابل‌مشاهده است چراکه این پنگوئن گالاپاگوس هم به‌صورت گروهی و همراه با افراد خانواده به شکار ماهیان کوچکی همچون ساردین و شاه ماهی (
mullet) می‌رود. به‌علاوه در زمینه جفتگیری و تولید مثل، نگهداری از تخم و رفتار با جوجه‌ها، شباهت‌های رفتاری قابل‌توجهی مشاهده می‌شود.
$('.map-container') .click(function(){ $(this).find('iframe').addClass('clicked')}) .mouseleave(function(){ $(this).find('iframe').removeClass('clicked')});
جزایر گالاپاگوس، اکوادور
به پایان این مطلب رسیدیم. در خلال این گشت‌وگذار، کمی بیشتر با جزایر گالاپاگوس و جاذبه‌های منحصربه‌فرد حیات وحش آن آشنا شدیم. در بخش بعدی نیز همراه ما باشید، تا علاوه بر معرفی دیگر جانوران شگفت‌انگیز ساکن این منطقه، سایر امتیازات سفر به سرزمین رویایی گالاپاگوس را به شما عزیزان معرفی کنیم.