یک روز حول و حوش ساعت هشت صبح، سوزان وی-کرتهالس (Susanne Wey-Korthals)، تاریخ‌دان و راهبه‌ی سابق، دعای روزانه‌اش را در صومعه‌ی کاپل (Kappel Abbey) در کانتون زوریخ خواند و سپس از صومعه بیرون آمده، در ایوانش بر فراز چمنزارهایی که با وزش باد می‌رقصیدند، به محلی نگاه کرد که سوئیس از آنجا متولد شد.
صومعه کاپل معبدی به فرقه‌ی سیسترسی‌ها (کشیشان سفیدپوشی از مذهب کاتولیک که کارشان عبادت بود) تعلق داشت که زمانی آن را خانه‌ی سکوت و اندیشه می‌نامیدند. وی-کرتهالس از ورای حوضچه‌ی جلوی صومعه می‌توانست دهکده‌ی کاپل و آن خانه‌های با سقف شیروانی‌اش را ببیند. زمین‌هایی زیبا، سبز و حاصلخیز و دسته‌های کبوتری که در انبارهای چوب منزل کرده بودند، همه جلوی چشمش بود. او سپس از میان بیشه‌زار با درخت‌های پیچ در پیچش به‌سمت مکانی با سابقه‌ی تاریخی بسیار مهم حرکت کرد.
صومعه کاپل
وی-کرتهالس همان طور که در هوای چمنزار نفس عمیق می‌کشید، گفت: «اینجا شاهد بعضی از مهم‌ترین لحظات تاریخ سوئیس بوده است. سوئیس اینجا متحد شد؛ در واقع اینجا جایی بود که ما به‌جای تفاوت‌هایمان، به اشتراکات توجه کردیم. قابل‌توجه است که این توافق حول کاسه‌ای از سوپ صورت گرفت».
سوپ مورد بحث سوپ شیر بود. قرن‌ها روحانیان کلیسا این سوپ را در زیرزمین کم‌نور صومعه‌ی کاپل تهیه می‌کردند. اکنون نیز این سنت حفظ شده، اما به‌جای راهبان، آشپزهایی قابل مسئولیت تهیه‌ی این سوپ زردرنگ را بر عهده گرفته‌اند. سوپ شیر یکی از خوراکی‌های نمادین سوئیس به حساب می‌آید. با اینکه امروزه کمتر این سوپ در منوی رستوران‌ها، و حتی رستوران‌های محلی دیده می‌شود، اما در ذهنیت ملت سوئیس ریشه دوانده است.
سوپ شیر به‌طور سنتی تنها حاوی شیر و نان بود
بنابراین سوپ شیر نیز به همان اندازه‌ی فوندو (fondue)، رکلت (raclette) یا موسلی (Bircher muesli) با هویت سوئیس در پیوند است.
این سوپ به‌طور سنتی از ترکیب ساده‌ی شیر و نان درست می‌شد. امروزه اما آن را همراه با پنیر اسبرینز (Sbrinz)، پنیری سخت و طعم‌دار از خانواده‌ی پنیر پارمسان، می‌جوشانند و سپس با شاخه‌ای جعفری تزئینش می‌کنند. سوپ شیر زمانی خوراک اصلی دهقانان بوده و به خاطر سابقه‌ی طولانی‌اش، در بخش‌های مختلف سوئیس تفاوت‌هایی در طرز پختش دیده می‌شود. اما داستانی که پشت این خوراک است، به‌اندازه‌ی خودش دلچسب است.
هیچ‌کس به خاطر ندارد که اولین‌بار از چه موادی برای تهیه‌ی سوپ استفاده شد و اصلا طرز تهیه‌اش چگونه بود. اما یک روایت هست که همه بر سرش توافق دارند: خوراک خیلی تصادفی به وجود آمد. در ماه ژوئن سال ۱۵۲۹، دو لشکر گرسنه در زمینی که اکنون «مرتع سوپ شیر» (Milchsuppestein) نامیده می‌شود، با هم روبه‌رو شدند. این خوراک از آن زمان به بعد نقشی صلح‌آمیز در تاریخ سوئیس ایفا کرد و بعدها هم نماد صلح در دیپلماسی کشور شد.
در سال ۱۵۲۹، لشکریان زوگ و زوریخ با صرف سوپ در جایی که امروزه مرتع سوپ شیر نامیده می‌شود صلح کردند
مرتع سوپ شیر در دوران اصلاحات دینی سوئیس در قرن شانزدهم خط مرزی جداکننده‌ی سرزمین‌های پروتستان و کاتولیک شد. کانتون زوریخ در شمال گرایش پروتستان داشت که توسط اولریش تسوینگلی (Ulrich Zwingli)، اصلاحگری شبیه به مارتین لوتر، هدایت می‌شد. در جنوب هم کانتون زوگ و دیگر کانتون‌های کاتولیک متحد کنفدراسیون قدیم سوئیس قرار داشت که می‌خواستند با واتیکان و رم همچنان متحد باشند.
تفرقه و بی‌اعتمادی بالا گرفته بود و در تابستان ۱۵۲۹ هم مذاکرات میان دو کانتون بی‌نتیجه ماند. در این هنگام بود که سربازان زوریخ به زره و نیزه مجهز شدند و برای جنگ به‌سمت جنوب حرکت کردند.
وی-کرتهالس در حالی که به مرتع چشم دوخته بود گفت: «مذاکرات ادامه داشت و طی آن پیاده‌نظام دیگ پخت و پز را بر سر جلسه‌ی پیمان صلح آورد و از حاضرین پذیرایی کرد. آن‌ها پس از راه‌پیمایی‌های طولانی گرسنه بودند و طرف زوریخی نیز مقدار زیادی نان و نمک داشت. طرف زوگی نیز حجم زیادی شیر همراه داشت. از آن زمان بود که افسانه شکل گرفت».
اولریش تسوینگلی وقتی در کلیسای دوبرجه‌ی گروس مونستر زوریخ کشیش بود، جنبش اصلاحات دینی سوئیس را پیش برد
البته صلح به همین راحتی‌ها هم نبود؛ تنش‌ها باقی ماند که باعث دومین جنگ کاپل در دو سال پس از آن شد و جبهه‌های مخالف را دوباره به میدان نبرد کشاند. اما اسطوره‌ی سوپ از همان موقع شکل گرفت و راهگشای دیپلماسی سوئیس شد.
وی-کرتهالس گفت: «امروزه همچنان وقتی سیاستمداران و کنسول‌ها اختلافی دارند، این نوع سوپ را سرو می‌کنند. حتی جناح راست SVP نیز از آن به‌عنوان نماد سوئیس استفاده می‌کند. تمام کشورها کمی تاریخ‌شان را صیقل می‌دهند، ما هم همین کار را کرده‌ایم و یک سوپ را به نماد ملی بدل کردیم».
برای آنکه کمی عمیق‌تر به مسئله نگاه کنیم، به زوریخ رفتیم تا ببینیم داستان سوپ شیر در آنجا به کجا رسیده است. نام اولریش تسوینگلی با تاریخ شهر درآمیخته است و می‌توان نامش را در شهر مثلا در محله‌ی تسوینگلی در گروس مونستر (Grossmünster)، کلیسای دوبرجه‌ی پروتستان که تسوینگلی تا زمان مرگش در سال ۱۵۳۱ در آن فعالیت می‌کرد، دید. این شخص پیشرو اینجا کشیش شد و جنبش اصلاح دینی سوئیس را راه انداخت.
گروس مونستر
حتی اگر بحث دینی‌اش را کنار بگذاریم، روح رنسانسی جاری در زوریخ هر کسی را مجاب می‌کرد تا با آن همراه شود. اما آنچه من به دنبالش بودم، نه در گروس مونستر پیدا می‌شد و نه در کلیسای خواهرش، کلیسای زنان (Fraumünster). بلکه در موزه هنرهای زیبای زوریخ (Kunsthaus) قرار داشت. بیشتر تاریخ شهر را با نقاشی در گالری‌های گسترده‌ی این مرکز نشان داده‌اند و در همین جا می‌توان داستان سوپ شیر را یافت.
تبیاس هائوپت (Tobias Haupt)، نگهبان مرکز، ما را راهنمایی کرد. از سالن اصلی گذشتیم و از طریق راهرویی به بخش خزانه رفتیم با صندوقچه‌هایی روبه‌رو شدیم. حدود نیم قرن است که اینجا بودند و قرار بود برای نمایشگاهی به موزه‌ی ملی سوئیس منتقل شوند. ما خوش‌شانس بودیم؛ زیرا فردای آن روز قرار بود انتقالش دهند.
ساختمان موزه هنرهای زیبای زوریخ
نقاشی مورد نظر، به نام سوپ شیر کاپل (Die Kappeler Milchsuppe)، اثر آلبرت آنکر (Albert Anker)، نقاش سوئیسی، از سال ۱۸۶۹ بود. در این نقاشی، آشپزخانه‌ای نشان داده شده که در آن دهقانان هر دو جناح گرز و نیزه‌های سنگین‌شان را کنار گذاشته‌اند و به جایش قاشق‌های چوبی به دست گرفته و در کنار هم سوپ می‌خورند.
هائوپت درباره‌ی نقاشی معروف آنکر گفت: «این اثر هنری برای سوئیس، و همچنین برای من، خیلی مهم است. شاید باور نکنید، اما من در صومعه‌ی کاپل ازدواج کردم. خانواده‌ام از آلمان و همسرم از هند برای مراسم به آنجا آمدند. هیچ‌کدام از ما داستان پشت این صومعه را نمی‌دانستیم و در عین حال به‌طور اتفاقی در آنجا سوپ خوردیم. همان یک بار آنجا سوپ خوردم و برایم خیلی اسرارآمیز شد».
آلبرت آنکر، هنرمند سوئیسی، در نقاشی‌اش ملاقات دو سپاه را به تصویر کشیده است
هم تابلوی نقاشی و هم مرتع سوپ شیر در روح روایات شفاهی کشور جریان دارند. در سال ۲۰۱۹ اصلاحات دینی در زوریخ پانصدساله می‌شود. با وجود آنکه پانصد سال از آن واقعه گذشته، اما هنوز در تاریخ سوئیس زنده است. این واقعه‌ی تاریخی در بافت سوئیس تنیده شده و همین سوپ نقطه‌ی عطفی برای کشور شده است.
فکرش را بکنید؛ تمام این‌ها بر سر کاسه‌ای از نان و شیر بود.
دیدگاه