خانه های تاریخی مشهد؛ از خانه داروغه تا خانه پیشه وران (قسمت دوم)

زهرا صالح نژاد
زهرا صالح نژاد پنجشنبه، ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۸ ساعت ۱۲:۴۵
خانه های تاریخی مشهد؛ از خانه داروغه تا خانه پیشه وران (قسمت دوم)

در ادامه معرفی خانه های تاریخی مشهد به معرفی دیگر خانه‌هایی که باقی‌مانده یا در سال‌های اخیر تخریب شده‌اند می‌پردازیم.

در سال‌های اخیر مشهد شاهد تخریب بخش وسیعی از بافت قدیمی و تاریخی خود بوده است که این امر به بهانه بهسازی بافت‌های اطراف حرم و ساخت بناهای مدرن به‌ بهانه حفظ آبرو و افزایش اعتبار مشهد انجام می‌شود، ولی غافل از اینکه با این کار بخشی از هویت تاریخی شهر را هم از بین می‌برند. روند تخریب بافت تاریخی و به‌خصوص خانه‌هایی با ارزش تاریخی که می‌تواند با تغییر کاربری راهی برای جذب توریست و گردشگر باشد، سرعت یافته است.

خانه مسکونی بلخاست

خانه مسکونی بلخاست مربوط به دوره قاجار است و در مشهد، خیابان نواب صفوی ۱۱، کوچه کاظم ذبیح الهی، پلاک ۱۱ واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۳۸۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

خانه کوزه‌کنانی

خانه کوزه کنانی مشهد

این بنا به سال ۱۲۴۷ شمسی مطابق با ۱۲۸۸ قمری در دوره قاجاریه ساخته شد و بیش از هزار متر مربع مساحت دارد.

ورودی به خانه از طریق هشتی ورودی با بدنه آجری و پوشش کاربندی است. تزیینات این بنا آجری است. از این خانه فعلا به‌عنوان میراث فرهنگی استان و نیز موزه مشروطیت استفاده می‌شود.

خانه کوزه کنانی که در سال١٣٨٢ با شماره ثبت ۹۲۵۲ به ثبت سازمان میراث فرهنگی رسید، طی اقامه دعوی مالکین، در دو مرحله با رای خروج از فهرست آثار ملی توسط دادگاه مواجه شده است.

بر اساس مصوبه شورای برنامه‌ریزی و هماهنگی پایتخت فرهنگ اسلامی، خانه تاریخی «کوزه کنانی» با ۱۴۷ سالقدمت تاریخی که در بافت تاریخی اطراف حرم مطهر رضوی واقع شده است، برای رویداد بین المللی «مشهد۲۰۱۷» مرمت و احیا خواهد شد.

مالکان خانه کوزه کنانی که اهالی خمینی شهر هستند، چند سال پیش این خانه را می‌خرند و بنا داشتند این ملک قدیمی را به ساختمانی به روز تبدیل کنند. به گفته هیئت مدیره «موسسه خیریه امام رضا (ع) فروشانی‌های خمینی شهر» پس از خروج این مکان از فهرست آثار ملی به‌دنبال دریافت مجوز تغییر کاربری از شهرداری مشهد هستند تا پس از گرفتن حکم تخریب و پروانه ساختمانی اقدام به تخریب و بازسازی این مکان کنند، اگرچه حکم خروج این بنا از فهرست آثار ملی قطعی است، ولی کاربری این ملک در طرح تفصیلی مصوب و ابلاغ شده کاربری فرهنگی تاریخی بوده و هر بنایی برای ساخت‌وساز باید مجوز شهرداری بگیرد که شهرداری چنین مجوزی را به مالکان خانه‌های تاریخی نمی‌دهد.

خانه حناساب

خانه حناساب مشهد

خانه قدیمی حناساب در تاریخ ۸۳/۵/۱۷ به شماره ۱۱۰۱۴ درفهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. این خانه متعلق به اواخر دوران قاجار  در خیابان نواب صفوی، نواب صفوی ۴، کوچه تاجرها، پلاک ۹۱ واقع شده بود.

خانه حناساب‌ها که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده بود چندی پیش به خاطر توسعه طرح‌های شهری قربانی و به‌طور کامل تخریب شد.

خانه اردکانی

خانه اردکانی (دولابیان) مربوط به اواخر دوره قاجار است و در مشهد، وحدت ۲۱، کوچه صفار شاهرودی، پلاک ۱۲۷ واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۳۹۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

خانه اکبر زاده

خانه اکبرزاده مربوط به اواخر دوره قاجار است و در مشهد، خیابان آزادی، کوچه ساسان، پلاک ۴۹ قرار دارد. این اثر در تاریخ ۱۷ مرداد ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۰۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

خانه هوشمند

منزل تاریخی هوشمند چهارراه شهدا، کوچه شهید حسین درخشانی، پلاک ۵۴ قرار گرفته است. این اثر در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۳۱۵۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

خانه طالبیان

خانه طالبیان از ساختمان‌های دوره قاجار و اوایل پهلوی در مشهد بوده که در کوچه سینما آسیا و محله ارگ قرار داشت. این خانه  نمایی زیبا با گره ‌چینی‌های آجری داشته که در دهه  ۹۰ تخریب شد.

خانه موسوی

خانه موسوی مشهد

معروف به خانه موسوی در تپل محله، نوغان چهار، کوچه سردار قرار دارد. این خانه ثبت میراث فرهنگی شده است.

خانه تاریخی موسوی مشهد

خانه های تاریخی مشهد

سرای ترکمن‌ها

سرای ترکمن‌ ها مشهد

سرای ترکمن ها

سرای ترکمن‌ها واقع در کوچه چهار باغ در سال ۱۳۸۴ به شماره ۱۳۸۶۰  به‌عنوان آثار تاریخی و فرهنگی شناخته و ثبت شده بود که با بی‌توجهی مسئولان قربانی توسعه طرح‌های شهری و در شهریور ۱۳۸۸ در چند روز توسط شهرداری منطقه ثامن تخریب شد.

سرای ترکمن‌ها با بیش از ۱۲۰ سال قدمت دارای تزیینات خاص دوره پهلوی بوده است. تزئیناتی با آجرکاری های دندان موشی در نمای شمالی ساختمان که کمتر در بناهای مشابه وجود دارد.

خانه وطن چی

خانه وطن چی مشهد

مربوط به اواخر دوره قاجار است و در مشهد، خیابان خسروی، جنب سرای عروس، طبقه دوم قرار گرفته است. این اثر در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۳۱۶۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

خانه غفوری

خانه غفوری مشهد

خانه غفوری مربوط به دوره قاجار است و در مشهد، خیابان نواب صفوی، کوچه مسجد محمدیه، پلاک ۸۵ قرارگرفته است. این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۳۹۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

خانه امیری

خانه امیری مشهد

خانه امیری مربوط به اواخر دوره قاجار و در خیابان نواب صفوی، نواب صفوی ۹، پلاک ۳۵۱ قرار گرفته است. این اثر در تاریخ ۳۰ تیر ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۱۳۲۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 مهم‌ترين ويژگی اين بنای تاريخی متفاوت بودن توده‌های دو طرف حياط در ضلع شرقی و غربی از لحاظ ساختار فيزيکی، نوع و ميزان تزئينات، نورگيری و ابعاد فضايی است.

اولين نکته‌ای که در ابتدای ورود به خانه اميری ذهن را معطوف خود می‌کند اختلاف سطح زياد داخل با خارج بناست؛ موضوعی که اگر فشار سطح خارجی را کنترل کند و باعث رفع خرابی‌های ايجاد شده در ديوارهای ضلع غربی و شرقی شود، می‌تواند نقطه عطفی در ويژگی‌های اين خانه تاريخ باشد. البته فشار بيش از حدی که سطوح خارجی به ديوارهای بنا وارد کرده است موجب ايجاد قوس ناهمگونی در ساختار ديوارها شده که هم چهره زشتی به بنا داده است و هم هر لحظه احتمال خراب شدن ديوارها را چند برابر می‌کند.

اين خانه تاريخی که در گذشته يکی از بهترين خانه‌های دوران خودش و دارای تزئيناتی شامل آجرکاری و کاشی‌کاری‌های زيبا بوده است امروزه با خرابی‌های بی‌شماری در بخش‌های مختلف همراه شده است.

خانه امیری تاریخی

خانه جواهری، خانه شیخ‌الاسلامی، خانه نوریان، خانه تقوی، خانه موسوی نژاد، خانه موسوی، خانه مقبل‌السلطنه، خانه لگزایی، خانه صاحب علم، خانه سالاری، خانه زرین زاده و خانه خان منش از دیگر خانه‌های تاریخی مشهد هستند که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند، هر چند برخی ازآنها تخریب شده‌اند.

خانه های تاریخی مشهد

خانه های تاریخی مشهد

مطالب مرتبط:

دیدگاه