آیا گردشگری می تواند صلح را به سوریه بازگرداند؟

اوایل این ماه، دولت سوریه یک آگهی تبلیغاتی مرتبط با گردشگری را به منظور ارتقا گردشگری و معرفی جاذبه‌ها و سواحل این کشور منتشر کرد. در این ویدیوی تبلیغاتی ساحل زیبایی از سوریه به نمایش درآمده است. این ویدئو با شعار «سوریه، کشوری همیشه زیبا» منتشر شده است. در این ویدیو به این نکته اشاره‌ای نشده است ‌که ساحل به نمایش درآمده در پیام تبلیغاتی درشهر بندری طرطوس، اخیرا محل بمب‌گذاری انتحاری بوده است. همچنین، هیچ صحبتی از فعالیت‌های خشونت‌آمیزی که حقیقت روزانه و غیرقابل‌انکار جنگ داخلی سوریه هستند به میان نیامده است.

شاید این طور به نظر برسد که برنامه‌ریزی برای ارتقاء صنعت گردشگری در میان یک تراژدی آشکار و جنگ داخلی، بی‌موقع است. در بهترین حالت می‌توان گفت که برای چنین تبلیغاتی زود است. اما شاید گردشگری بتواند تاثیر بسزا و مثبتی در برقراری صلح و آرامش در سوریه داشته باشد.

گردشگری در سوریه

پیش از این که جنگ در سوریه آغاز شود، صنعت گردشگری یکی از ستون‌های اقتصادی سوریه بود. در سال ۲۰۱۰ که نقطه‌ی اوج گردشگری سوریه بود، بیش از ۸/۵ میلیون گردشگر از این کشور بازدید کردند. برای اینکه اهمیت این تعداد گردشگر را متوجه شویم بد نیست مقایسه‌ای با یک کشور دیگر داشته باشیم. در سال ۲۰۱۵، چیزی در حدود ۷/۴ میلیون گردشگر بین‌المللی از کشور استرالیا بازدید کرده‌اند.

به گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC)، مشارکت مستقیم گردشگران در تولید ناخالص داخلی سوریه از طریق هزینه کردن در بخش سفر و گردشگری در سال ۲۰۱۴، تا میزان ۱/۲ میلیارد دلار یعنی ۴/۶ درصد تولید ناخالص داخلی کاهش یافته است. در حالی که این مقدار در بیشترین حالت خود در سال ۲۰۱۰ برابر با ۳/۶ میلیارد دلار یعنی بیش از ۸ درصد از تولید ناخالص داخلی سوریه بوده است.

پیش از جنگ، سوریه موفق شده بود تا تعداد زیادی از گردشگران فرهنگی غربی را به سوی خود بکشاند. به علاوه، این کشور مقصد گردشگری محبوبی برای گردشگران ثروتمند عربستانی و همین طور زائران ایرانی بوده است. در واقع این کشور یکی از مقاصد مهم گردشگری مذهبی بوده است.

برخی منابع، آمار کشته‌شدگان جنگ را ۴۰۰ هزار نفر تخمین می‌زنند. این جنگ منجر به بروز بحران‌هایی نظیر بحران پناهندگان نیز شده است. همچنین اقتصاد ملی تا حد زیادی تضعیف شده است.

تخریب آثار ارزشمند تاریخی و فرهنگی یکی دیگر از فجایعی است که پیامدهای ناخوشایند و بلندمدتی به دنبال دارد. همه‌ی ۶ مکان تاریخی سوریه که در فهرست میراث جهانی یونسکو می‌درخشیدند، تخریب یا به کلی ویران شده‌اند. تخریب شهر باستانی پالمیرا توسط داعش که در سال ۲۰۱۵ اتفاق افتاد، متخصصان را به بهت و حیرت فرو برد.

شهر باستانی پالمیرا یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم و بسیار ارزشمند سوریه بود که گردشگران زیادی را از سراسر دنیا به این کشور می‌کشاند.

گردشگری، ابزاری برای برقراری صلح

به طور کلی، وجود صلح، آرامش و ثبات در یک کشور، پیش‌شرط توسعه‌ی صنعت گردشگری آن کشور است. اما تاثیر متقابل این دو مقوله نیز قابل تصور است؛ به این معنا که گردشگری و توسعه‌ی آن نیز می‌تواند زمینه‌ساز برقراری صلح و آرامش باشد.

برای مثال، بازدید از فرهنگ‌های مختلف در کشورهای گوناگون تمرینی است برای گسترش ذهن که درک و فهم میان‌فرهنگی را بهبود بخشیده و از طریق دیپلماسی دوجانبه صلح و آرامش را افزایش می‌دهد.

این تحقیق و بررسی مستقیما بر تاثیر گردشگری بر جنگ داخلی تمرکز دارد؛ جنگی که شامل درگیری‌های مسلحانه بین دو طرف که یک طرف جنگ دولت است، می‌شود. در حال حاضر جنگ داخلی یکی از رایج‌ترین انواع جنگ و یکی از موانع اصلی توسعه در بسیاری از کشورهای دنیا است.  

گردشگری از چند راه می‌تواند پیامدهای ناخوشایند و فجایع جنگ‌های داخلی را کاهش دهد.

اول اینکه با ایجاد یک جامعه‌ی باز و حمایت از اختلاط فرهنگی، گردشگری می‌تواند مشارکت مستقیم و تاثیر بسزایی در روند برقراری آشتی ملی داشته باشد.

روش دوم این است که افزایش و توسعه‌ی فعالیت‌های اقتصادی فرصت بسیار مناسبی را برای مردم یک کشور فراهم می‌کند تا بتوانند درآمد خوبی از این راه کسب کنند. این انگیزه‌ی کسب درآمد، اشتیاق آن‌ها را برای ورود و اشتغال در درگیری‌های خشونت‌آمیز کاهش میدهد.

در نهایت، گردشگری می‌تواند به عنوان یک کاتالیزور برای همکاری و مشارکت گروه‌ها و سهامداران مختلف عمل کند، حتی گروه‌هایی که پیش از این مخالف هم بوده‌اند.

برای اثبات این ادعا، از مجموعه داده‌هایی استفاده شده است که از بررسی بیش از ۱۲۰ کشور در طول ۱۸ سال به دست آمده است. با بررسی این آمار می‌توان تخمین زد که چطور توسعه‌ی گردشگری می‌تواند احتمال بروز جنگ داخلی را در یک کشور کاهش دهد.

طبق این مدل که مجموعه‌ای از محرک‌های سیاسی و اقتصادی دیگر را نیز در نظر گرفته است، پیش‌بینی می‌شود که میانگین احتمال بروز جنگ داخلی در یک زمان مشخص، ۴/۱ درصد است. زمانی که گردشگری و به دنبال آن فعالیت‌های اقتصادی مرتبط تا ۲۰ درصد افزایش می‌یابد، این احتمال تا ۳/۶ درصد کاهش پیدا می‌کند. احتمال بروز جنگ تا ۳/۱ درصد نیز کاهش خواهد یافت در صورتی که ورود گردشگران تا ۵۰ درصد افزایش یابد.

به عنوان مثال تخمین زده شده است که در سریلانکا، افزایش ۲۰ درصدی فعالیت‌های گردشگری سبب کاهش احتمال بروز آشوب از ۱۵ درصد به ۱۳ درصد شده است. به همین ترتیب چنانچه آمار گردشگران تا ۵۰ درصد افزایش یابد، احتمال وقوع جنگ به ۱۱ درصد کاهش خواهد یافت.

بنابراین با وجود این که صنعت گردشگری به تنهایی نمی‌تواند احتمال بروز آشوب در کشورهای مستعد خشونت را حذف کند، اما تاثیر بسزایی در کاهش احتمال آن خواهد داشت. در نتیجه، گردشگری نه تنها به عنوان یک ابزار توسعه‌ی اقتصادی حائز اهمیت است بلکه می‌تواند نقش غیرقابل انکار و موثری در حفظ صلح و آرامش بازی کند.

آینده‌ گردشگری سوریه

شاید اکنون برای سخن گفتن از توسعه‌ی گردشگری در کشوری مانند سوریه خیلی زود باشد. اما به هر حال، صنعت گردشگری بدون شک یک عنصر کلیدی در برقراری صلح و آرامش و همچنین راهکارهای حفظ ثبات و صلح در این منطقه خواهد بود.  

علاوه بر این، همکاری‌های برنامه‌ریزی شده بین سازمان‌های بین‌المللی، بخش‌های دولتی و خصوصی و صنعت جهانی گردشگری در سرعت بخشیدن به رشد و توسعه‌ی گردشگری موثر خواهد بود.

بازسازی اماکن تاریخی و میراث جهانی یونسکو یکی از اقدامات اولیه و ضروری‌ترین اولویت برای رونق بخشیدن دوباره به صنعت گردشگری سوریه است. حفظ این آثار علاوه بر اینکه دارای اهمیت فرهنگی است، یک سرمایه‌گذاری ارزشمند برای جامعه‌ی جهانی خواهد بود.