کاخ پوتالا در تبت مقر رهبران بودایی و مرتفع ترین کاخ جهان

نگاهی مختصر به تبت 

تبت (به زبان تبی: བོད، تلفظ: بُد) یک ناحیه جغرافیایی در غرب چین است که در قدیم کشوری مستقل بود. ناحیه تبت از سال ۵۱-۱۹۵۰ به کشور چین ضمیمه شده است. ناحیه تبت روی فلاتی بلند به نام فلات تبت قرار گرفته که میانگین ارتفاع آن ۴۹۰۰ متر بالاتر از سطح دریا است و مرتفع‌ترین فلات جهان به شمار می‌آید.

مردم تبت قومیت، هویت، زبان و دین خاص خود را دارند اما امروزه مهاجرت شمار فراوانی از چینیان «هان و هوئی» اقلیت بزرگی از چینی‌تباران را در تبت به وجود آورده است. تبتیان دو دین اصلی دارند که یکی دین قدیمی بون (Bön) است و دیگری بوداگرایی. پایتخت سنتی تبت، شهر لهاسا است که با ۵۶۰ هزار نفر جمعیت اکنون مرکز منطقه خودمختار تبت در چین است.

 زمانی که ارتش آزادی‌بخش خلق چین در سال ۱۹۵۰ به تبت حمله کرد تبت حکومتی دین‌سالار به رهبری دالایی‌لامای چهاردهم داشت. دالایی‌لامای چهاردهم که تنزین گیاتسو نام دارد از آن زمان در هندوستان در تبعید به سر می‌برد. بسیاری از اهالی تبت خود را به دالایی لاما، رهبر معنوی در تبعید تبت وفادار می‌دانند. بسیاری از تبتی‌ها از این مسئله شکایت دارند که فرهنگ بومی آ‌ن‌ها به‌دلیل سیاست‌های دولت چین در حال محو شدن است. حاکمیت چین بر تبت کماکان به‌صورت مسئله‌ای بحث‌برانگیز باقی مانده است و سازمان‌های مدافع حقوق بشر، مقامات چین را متهم می‌کنند که درصددند فرهنگ بودایی‌های تبت را نابود و وفاداران به دالایی لاما، رهبر روحانی تبعیدی آن‌ها را سرکوب کنند.

سون زان گان بو دودمان تو فان را ایجاد کرد و پایتخت آن را لهاسا خواند. دولت پادشاهی تبت در قرن پنجم یا ششم میلادی تا سال ۹۱۴ میلادی ادامه داشت و در ابتدای سده ۱۱، حکومت لامایی در آنجا برقرار گشت و لاماها تا قرن ۱۵-۱۶ که دوره تاسیس دالایی لاما بود، مستبدانه در آن جا حکومت می‌کردند.

این کشور و مخصوصا شهر لهاسا از بزرگ‌ترین مراکز مذهبی پیروان بودا و نیایشگاه‌ها و بت‌کده‌های عظیم آن، زیارتگاه بزرگ بودائیان جهان است و شخص دالایی لاما یک قدرت مذهبی و سیاسی است. دالایی لاما چین را متهم به نسل‌کشی فرهنگی در قبال مردم تبت کرده‌است. موارد متعد خودسوزی راهب‌ها و راهبه‌های تبتی در اعتراض به سیاست‌های چین در تبت، از رویدادهای خبری مورد توجه رسانه‌های جهان بوده‌است.

نهضت مقاومت تبت با ارتش آزادی‌بخش خلق، وارد جنگی نابرابر شد. در تاریخ ۱۰ مارس ۱۹۵۹ میلادی، مقاومت لهاسا در هم شکست، بسیاری از راهب‌های بودایی، قتل‌عام شدند و تبت به اشغال نظامی جمهوری خلق چین درآمد.

 رابطه دولت چین با دالایی لاما بسیار تیره است. چین رهبر معنوی تبت در تبعید را به تلاش برای جدایی تبت از جمهوری خلق چین متهم می‌کند. دالایی‌لاما اما تأکید دارد که خواستار استقلال تبت نیست بلکه در پی دستیابی به خودمختاری بیشتر برای این منطقه است.

کاخ پوتالا تبت، مقر رهبر بوداییان 

قصر پوتالا محل و اقامتگاه دائمی دالایی لاما بود، تا اینکه تنزین گیاتسو، چهاردهمین دالایی لاما و دالایی لامای کنونی به هندوستان گریخت. هم‌اکنون قصر پوتالا به موزه دولتی چین تبدیل شده است. این قصر زیبا نامش را از کوه پوتالا که کوهی مقدس در آیین بودایی است، گرفته است.

تبت از نظر بسیاری از افراد جزو اماکن غریب دنیا است. شاید دسترسی به مناطق کوهستانی و واقعا بکر تبت برای آدم‌های معمولی خیلی کار آسانی نباشد؛ اما شهر لهاسا و فضای باستانی و عجیب آن را باید دید. لهاسا شهری بسیار مرتفع است و در ۳۶۵۰ متری از سطح زمین قرار دارد. لهاسا بیش از هزار سال تاریخ فرهنگی دارد و البته بار معنوی آن هم بسیار است. نام شهر در زبان تبتی معنی «سرزمین بودا» است و این «سرزمین» یکی از بناهای مرتفع و بسیار معروف دنیا را نیز در خود جای داده است. شاید اسم کاخ پوتالا برای بسیاری آشنا نباشد. این کاخ روی تپه سرخ در مرکز لهاسا قرار دارد و مرتفع‌ترین کاخ در سراسر دنیا به شمار می‌رود. پوتالا در زبان سانسکریت به معنی «منزلگاه بودای آمرزندگی یا بخشنده» است و از قرن هفتم میلادی به بعد، قصر زمستانی دالای لامای تبت بوده است.

افسانه ها حکایت از این دارند که پادشاه تبت به نام «سانگتسن گمپو» در قرن ۷ میلادی  برای ادای احترام به عروس خود که شاهزاده «ون چنگ» از خاندان «تانگ» چین (۶۱۸ – ۹۰۷ قبل از مسیح) بود، این قصر را ساخته است. این قصر ۹ طبقه و صدها اتاق دارد و روی تپه سرخ تبت بنا نهاده شده است. کاخ پوتالا این‌گونه و با معماری و تزییناتی ویژه ساخته شد. اما این کاخ در جریان جنگ‌های مختلف به‌شدت آسیب دید و بعدها تعمیر و بازسازی شد. سال‌ها پس از سقوط سلسه گمپو و در طول جنگ، این قصر نیز تخریب شد. قصری که در حال حاضر وجود دارد در خلال سال‌های ۱۶۴۴ تا ۱۹۱۱ قبل از میلاد مسیح، توسط سلسله «کوئینگ» بازسازی شده است.

کاخ پوتالا از دو بخش تشکیل شده‌است؛ قصر قرمز به‌عنوان بخش مرکزی و قصر سفید به‌عنوان بخش‌های کناری.

قصر قرمز

قصر قرمز یا «پوترانگ مارپو» بلندترین بخش قصر است و در مرکز آن قرار گرفته است. این بخش اکنون در اختیار نمازگزاران بودایی است تا در آنجا آموزه های دینی بیاموزند. به این دلیل آن را قرمز رنگ کرده و نامیده‌اند که قدرت و شکوه آن را بیشتر نشان دهد.

این بخش تالارها، محراب و کتابخانه‌های متعددی دارد و در میان آن‌ها راهرو و گالری‌های کوچکی نیز به چشم می‌خورند. تالار بزرگ غربی، مغار دهارما، محراب راهب‌ها، آرامگاه سیزدهمین دالای لاما و غیره، همه در این قصر قرار دارند.

تالار بزرگ غربی با ۷۲۵ متر مربع مساحت، بزرگ‌ترین بخش قصر پوتالا است. در این تالار انواع نقاشی‌های دیواری بسیار زیبا را می‌توان مشاهده کرد که هرکدام بازگوکننده داستان یا رویدادی هستند. تالار بزرگ غربی سه محراب دارد. محراب شرقی، شمالی و محراب جنوبی.

قصر سفید

قصر سفید یا «پوترانگ کارپو» در حال حاضر به دفتر اداری دولت محلی تبت تبدیل شده است. دلیل انتخاب رنگ سفید، انتقال مفهوم آرامش و صلح است. تالار بزرگ شرقی در طبقه چهارم مساحتی حدود ۷۱۷ متر مربع را به خود اختصاص داده است و محلی برای برگزاری مراسم مذهبی و رویدادهای سیاسی است. طبقه‌های پنجم و ششم، محل خدمت نمایندگان دولت است و طبقه هفتم محل زندگی دالای لاما است که شامل دو بخش به نام‌های محراب شرقی آفتاب و محراب غربی آفتاب است. 

The White Palace 's east garden in Potala Palace Lhasa Tibet

در قصر سفید صدها اثر هنری به‌شکل دیوار نگاشته، مجسمه، فرش، چینی، نقاشی و آثار هنری از طلا و نقره از قرن‌ها پیش نگهداری می‌شود. قبر هشت دالایی لاما در عمارت قصر سرخ قرار دارد.

مغار دهارما و محراب مقدسین و اوشوها همان‌طوری که در قرن ۷ میلادی ساخته شده بودند، باقی مانده‌اند و در آن‌ها می‌توان مجسمه سانگستن گمپو و شاهزاده ون چنگ را مشاهده کرد.

قصر پوتالا، بخش‌های دیگری نیز دارد که شامل مدرسه بودایی، حوزه علمیه، چاپخانه، باغ‌ها، حیاط‌ها و حتی زندان می‌شود. بیش از ۳۰۰ سال است که این قصر وجود دارد و انواع فرهنگ‌های مختلف اثرات خود را همچون نقاشی‌های دیواری، مجسمه یا پند و حکایت در این قصر باقی گذاشته‌اند. 

با وجود اینکه کاخ پوتالا دارای بیش از یک هزار اتاق است، اما اتاق خواب شخصی دالایی لاما مساحتی به‌اندازه‌ای کمتر از نیم مترمربع (۰/۴۶۵) دارد.  این کاخ که در ارتفاع سه هزار و ۷۰۰ متری از سطح زمین واقع شده، شامل کاخ سفید، کاخ سرخ و ساختمان‌های الحاقی بوده که نامش را از کوه پوتالا که کوهی مقدس در آیین بودایی است، گرفته است.

دالای لامای فعلی- مثل دالای لاماهای قبلی- تا اواخر دهه ۱۹۵۰ میلادی در همین کاخ پوتالا زندگی می‌کرد اما با بروز درگیری‌ها در سال ۱۹۵۹ مجبور شد از تبت بگریزد. تبتی‌ها در آن زمان با نیروهای نظامی وابسته به حکومت کمونیستی چین درگیر شدند و مناقشه‌ای نظامی به راه افتاد که نتایج آن تاکنون و با توجه به کنترل منطقه تبت توسط حکومت چین همچنان ادامه پیدا کرده است. کاخ پولاتو تا زمانی که دالایی لامای چهاردهم به دهارامسالا در هند فرار کرد محل اقامت دالایی لاما بود.

به هر حال، دیدن کاخ مرتفع پوتالا یکی از تجربه‌هایی است که نباید از دستش داد. معمولا بهترین زمان برای سفر به لهاسا و دیدن این کاخ، فاصله زمانی مارس تا اکتبر است. اما به هر حال به‌دلیل ارتفاع زیاد شهر، در طول روز با دماهای مختلفی روبه‌رو می‌شویم. بنابراین هنگام سفر به این منطقه زیبا باید لباس گرم و مناسب همراه داشته‌ باشیم.

سه راه برای رفتن به شهر مرتفعی مثل لهاسا وجود دارد: از راه جاده، هواپیما و قطار. سفر با هواپیما راحت است و وقت زیادی نمی‌گیرد اما فرصتی به بدن شما نمی‌دهد که خود را با تغییر ارتفاع هماهنگ کند و به همین خاطر ممکن است پس از رسیدن به شهر لهاسا احساس بیماری و عدم تعادل کنید. سفر از راه جاده، این برتری را دارد که هم مناظر زیبای منطقه را می‌بینید و هم بدنتان به‌تدریج با تغییر ارتفاع هماهنگی پیدا می‌کند. اما بهترین راه، سفر با قطار است. وقتی در قطار هستید مناظر نفس‌گیر منطقه کوهستانی خیلی راحت‌تر در معرض دید قرار دارند و امکانات خوبی هم در دسترس وجود دارد.

دولت ناحیه خودمختار تبت پس از هشت ماه مطالعه و بررسی «مقررات حفاظت از کاخ پوتالای منطقه خودمختار تبت» را منتشر کرد. این یگان مقررات حفاظتی ویژه برای یک مجموعه ساختمان تاریخی در این منطقه محسوب می‌شود.

نام کاخ پوتالا که در قرن هفتم ساخته شد، در سال ۱۹۹۴ در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو درج شد. از سال ۲۰۰۲ این کاخ به‌طور گسترده مرمت و بازسازی شد.

مسئول ذی‌ربط منطقه خودمختار تبت می‌گوید که اگر در مدیریت و حفاظت از کاخ پوتالا از شیوه‌های موثر استفاده نکنیم، ارزش میراث فرهنگی آن به‌طور واقعی کرده نشده و نسل آینده نیز با تاریخ و فرهنگ مربوط به آن آشنا نخواهند شد.

با توجه به رشد سریع صنایع گردشگری در تبت از زمان راه‌اندازی راه آهن چین هایی-تبت، از ژانویه سال ۲۰۰۶ شمار بازدیدکنندگان از کاخ پوتالا روزانه در حد ۲۳۰۰ نفر کنترل شده است.

the Potala Palace (budalagong)

نکات جالب درباره سفر به کاخ پوتالا

• مسیر رسیدن به این قصر بسیار ناهموار است. بازدیدکننده‌ها باید از ورودی اصلی شرقی وارد شوند.
• فقط یک ساعت می‌توان از قصر بازدید کرد. محدودیت زمانی دارد.
• در طول مسیر رسیدن به قصر هیچ سرویس بهداشتی وجود ندارد. داخل قصر در سمت شرقی قصر سفید یک سرویس بهداشتی هست که می‌توانید استفاده کنید.
• هوای این منطقه بسیار سرد است و با خود یک لباس گرم همراه داشته باشید.
• هیچ نوع نوشیدنی حتی آب هم نمی‌توانید با خود به این قصر وارد کنید.
• کیسه‌های اکسیژن در این مکان ممنوع هستند.
• در این قصر نباید تابوهای بودایی‌های تبت را بشکنید. کلاه یا عینک استفاده نکنید. در تالارها داخلی سیگار نکشید. 

ساعات بازدید از کاخ پوتالا

• ۷:۳۰ - ۱۸:۴۰ (یک می تا ۳۱ اکتبر)
• ۰۹:۰۰ - ۱۶:۰۰ (۱ نوامبر تا ۳۰ آوریل)