امکان بازدید از موزه جواهرات بانک مرکزی فراهم شد
موزه جواهرات ملی یا همان خزانه جواهرات سلطنتی عنوان مکانی در بانک مرکزی است که اکنون بازدید از این خزانه نه‌تنها برای ایرانی ها بلکه برای گردشگران خارجی نیز میسر است؛اما با همه رعایت مسائل حفاظتی و امنیتی.
مسئولان بانک مرکزی عنوان خزانه را نسبت به‌عنوان موزه مناسب تر می دانند. چراکه این مکان خزانه جواهرات و اشیای گرانبهای بانک مرکزی است که به‌عنوان پشتوانه مالی دولت ایران محسوب می‌شود. با روی کار آمدن رضا خان، جواهرات سلطنتی به زیرزمین کاخ مرمر منتقل شده در سال ۱۳۱۶ و پس از تکمیل ساختمان بانک ملی ایران قسمت عمده این جواهرات به موزه بانک ملّی منتقل و پشتوانه اسکناس کشور شد. بعدها این جواهرات به‌عنوان وثیقه دولت بابت بدهی به بانک قرار گرفت.
بازدید از خزانه جواهرات سلطنتی با رفتن به موزه های دیگر متفاوت است ساعت کاری این موزه از ساعت ۱۴ تا ۱۶ در روزهای شنبه تا سه‌شنبه است. یافتن این ساعت کاری و یا رزرو بلیط و تماس با شماره تلفنی که در سایت بانک مرکزی درج شده، کار آسانی نیست. معمولا کسی پاسخگوی شماره ها نیست و این موزه سایتی نیز برای رزرو بلیط ندارد. تنها می‌توان از اطلاعات ناقص و کم و بسیاری که در سایت‌های دیگر نوشته شده، درباره این خزانه اطلاعاتی به دست آورد.
برای بازدید از این خزانه ایرانی ها روبه‌روی سفارت ترکیه به ساختمان بانک مرکزی می روند تا از درهای امینتی رد شده بلیط ۴ هزار تومانی خریداری و پس از تحویل دادن همه وسایل حتی خودکار، کاغذ و موبایل و رد شدن از همه گیت های پیش رو به دری عظیم برسند که نشان می‌دهد در ورودی خزانه است.
کنار همان در ورودی تخت طاووس قرار دارد و راهنمایان از گردشگران می‌خواهند که داخل موزه شده و هنگام خروج برای بازدید از آن توقف کنند. داخل خزانه به‌ازای هر دو بازدیدکننده یک مامور از ماموران حفاظت بانک مستقر است وظیفه آن‌ها مراقبت از بازدیدکنندگان و حفاظت ویترین ها و جلوگیری از رفتن بازدیدکنندگان به پشت ویترین هاست. چراکه در آن بخش ها نیز اگرچه دوربین مداربسته وجود دارد اما احتمال خطر و آسیب رساندن آن‌ها را وادار می‌کند که بازدیدکنندها را از این کار منع کنند.
محافظان موزه مرتب به سوال بازدیدکنندگان پاسخ می‌دهند و می گویند که هیچ چیزی از این موزه از دوران پهلوی تاکنون نه تغییر کرده و نه حذف شده است در همان حال مدیر موزه که می‌گوید ۶ سال در این موزه فعالیت کرده، آن‌ها را مورد عتاب قرار می‌دهد که از دادن توضیحات بیشتر خودداری کنند و توضیحات مربوط به اشیا را به راهنمایان بسپارند.
گذشته از همه مسائل امنیتی جواهراتی در ویترین ها نمایش داده شده که همه به‌خصوص خانم‌ها را به حیرت می‌اندازد، تاج کیانی، الماس دریای نور و تخت طاووس یکی از اشیایی است که بازدیدکنندگان بیشتر خواهان دیدن آن هستند.
جواهرات و قطعات موجود در خزانه جواهرات ملی در قالب ۳۶ گنجه دسته‌بندی شده‌اند و اشیایی مانند تاج ها، جواهرات، گردنبندها، گل سینه ها، شمشیر، انفیه دان ها و... به‌همراه لباس شاهان قاجار و پهلوی در آن نمایش داده شده است. در این میان تاج فتحعلی شاه قرار دارد که به تاج کیانی معروف و با الماس، زمرد، یاقوت و مروارید آراسته شده است. این تاج در زمان فتحعلی شاه ساخته شده و مورد استفاده سلاطین قاجاریه قرار گرفته است. روبه‌روی آن تاج پهلوی قرار دارد. تاجی که رضاخان و محمدرضا پهلوی آن را روی سر گذاشته اند از طلا و نقره ساخته شده و با الماس های برلیان، زمرد، یاقوت کبود و مروارید مزین است. کلاه تاج از مخمل قرمز است و در قبه آن تخمه زمرد، قرار دارد. این تاج به‌شکل تاج های شاهنشاهان ساسانی است در این تاج سه هزار و ۳۸۰ قطعه الماس، ۵ قطعه زمرد، ۲ قطعه یاقوت کبود و ۳۶۸ حبه مروارید کار گذاشته شده است که وزن آن را به حدود دو کیلو و هشتاد گرم می‌رساند.
آنچه که ایران را از دیگر کشورها متمایز می‌کند و خزانه اش را خاص، وجود الماسی کوچک به رنگ صورتی اما گران‌بها به نام الماس دریای نور است که اگرچه تنها ۱۸۲ قیراط وزن دارد اما جهان خواهان یک لحظه دیدن الماس دریایی نور در کنار الماس کوه نور است. بسیاری از کشورها در آرزوی داشتن این الماس هستند. الماسی که در خزانه بانک مرکزی تنها با فاصله ۱۰ سانتی متری می‌توان آن را دید. این دو گوهر متعلق به نادر شاه بوده، اما الماس کوه نور، بعد از مرگ نادر شاه، توسط احمدشاه درانی به افغانستان برده شد. بعداز احمدشاه، به شاه شجاع منتقل شد و پس از شکست شاه شجاع به دست سردار هندی، ملقب به شیر پنجاب، الماس مزبور به تصرف سردار نامبرده درآمد. این گوهرها بعدها به دست کمپانی هند شرقی افتاد و بدان وسیله به دربار انگلستان راه جست و به ملکه ویکتوریا هدیه شد. اکنون این گوهر در تاج ملکه الیزابت نصب است.
الماس دریای نور، پس از قتل نادرشاه، به نوه او شاهرخ میرزا رسید، سپس به دست امیرعلم خان خزیمه و بعداً به دست لطفعلی خان زند افتاد. هنگامیکه لطفعلی خان به دست آقا محمدخان قاجار شکست خورد، گوهر مذبور به گنجینه جواهرات قاجار منتقل شد ناصرالدین شاه معتقد بود این گوهر یکی از گوهرهای تاج کوروش بوده است و خود او بسیار به این گوهر گران‌بها علاقه داشت و زمانی آن را به کلاه و گاهی به سینه خود نصب می کرد و حتی تولیت دریای نور را منصبی مخصوص قرار داد و این افتخار مهم را به اعیان و بزرگان کشور محول می داشت.
شی گرانبهای دیگر کره جواهرات است روی این کره به‌راحتی می‌توان نقشه ایران را پیدا کرد. اما پیدا کردن کشورهای دیگر در آن مشکل است. کره جواهرات چند سال پیش کج شده بود و متخصصان مرمت اشیای سازمان میراث فرهنگی با همکاری بانک مرکزی آن را مرمت کردند.
در این کره، پنجاه و یکهزار و سیصد و شصت و شش قطعه جواهر نصب شده و سی و چهار کیلوگرمی به قطر ۶۶ سانتی‌متر وزن دارد. این کره در سال ۱۲۹۱ خورشیدی به دستور ناصرالدین شاه توسط گروهی از جواهرسازان ایرانی به سرپرستی ابراهیم مسیحی از جواهرات پیاده ای که در خزانه موجود بود، ساخته شده است. وزن خالص طلای به کار رفته در این کره ۳۴ کیلوگرم و وزن جواهرات آن ۳۶۵۶ گرم است. تعداد کل جواهراتی که در روی کره نصب شده، بیش از ۵۱ هزار و ۳۶۶ قطعه است.
اقیانوس‌ها و دریاها زمردنشان و آسیا مرصع به یاقوت و لعل، ایران مرصع به الماس، اروپا مرصع به یاقوت، آفریقا مرصع به یاقوت سرخ و کبود و آمریکای شمالی و جنوبی، استرالیا مرصع به یاقوت و لعل است و خط استوا به‌وسیله الماس نشان داده شده و دو حلقه زرین ساده که در روی آن‌ها گل‌های الماس نشان نصب شده، به‌طور متقاطع کره را در میان گرفته است. روی کره القاب ناصرالدین شاه منبت و الماس نشان شده است. در این کره، کوه دماوند با یاقوت درشتی مشخص و شهر تهران با یاقوت معروفی به نام اورنگ‌زیب نمایان است.
هرکدام از جواهرات و اشیای داخل خزانه برای خود داستانی و تاریخچه‌ای دارند که شنیدن آن برای همه بازدیدکنندگان جذاب است به‌خصوص الماس هایی که متعلق به زنان دربار پهلوی بوده و نمونه تراش آن‌ها در جهان وجود نداشته است. با این وجود همه این اشیا حدود ۷۰ درصد از پشتوانه مالی کشور را پشتیبانی می‌کنند.
خزانه جواهرات اگرچه برای بازدیدکنندگان داخلی و خارجی جذاب است اما مسئولان خزانه اجازه تصویربرداری به کسی نمی دهند تصاویر منتشر شده در سایت‌های دیگر نیز از کیفیت چندان مطلوبی برخوردار نیستند. شاید به همین دلیل است که بسیاری از ایرانی ها هنوز به این موزه گران‌بها نرفته اند گویی اراده ای برای راه‌اندازی یک سایت یا تصاویر بهتر از اشیای این موزه در مدیریت خزانه جواهرات وجود ندارد. اینها را راهنمایان موزه و حتی محافظان موزه نیز با گلایه مندی بیان می‌کنند.
آنچه که پس از دیدن جواهرات بیشتر به چشم می‌آید خاکی است که روی جواهرات نشسته است و شیشه هایی که جای انگشت راهنمایان روی آن مانده است. این شیشه ها به‌قدری کثیف هستند که نگاه کردن به جواهرات را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است. راهنمایان موزه توضیح می‌دهند که برای تمیز کردن این جواهرات باید ماهها مکاتبات اداری انجام داد تا اجازه تمیز کردن آن‌ها و حتی باز کردن ویترین ها داده شود. آن نیز با حضور ماموران و محافظان.
آن‌طور که آن‌ها به بازدیدکنندگان توضیح می‌دهند قرار است تا چند سال آینده این خزانه به ساختمانی دیگر منتقل شود به همین دلیل چندان تلاشی برای تمیز کردن اشیا انجام نمی‌شود تا جاگیری دوباره آن‌ها در ساختمان جدید.
دیدگاه