روزشمار: ۲۸ فروردین؛ اعلام تخت جمشید به عنوان پایتخت امپراطوری پارس

محبوبه پوریوسفی شنبه، ۲۸ فروردین ۱۳۹۵ ساعت ۰۸:۰۰

روزشمار: ۲۸ فروردین؛ اعلام تخت جمشید به عنوان پایتخت امپراطوری پارس

در ۱۶ آوریل سال ۴۵۶ قبل از میلاد، تخت جمشید به‌طور رسمی به‌عنوان پایتخت امپراتوری پارس اعلام شد.

تخت جمشید یا پارسه نام یکی از شهرهای باستانی ایران است که طی سالیان پیوسته، پایتخت باشکوه و تشریفاتی پادشاهی ایران در زمان امپراتوری هخامنشیان بود. در این شهر باستانی، کاخی به نام تخت جمشید وجود دارد که در دوران زمامداری داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر اول بنا شده‌ و به‌مدت حدود ۲۰۰ سال آباد بود. در نخستین روز سال نو گروه‌های زیادی از کشورهای گوناگون به نمایندگی از ساتراپی‌ها یا استانداری‌ها با پیشکش‌هایی متنوع در تخت جمشید جمع می‌شدند و هدایای خود را به شاه پیشکش می‌کردند.

در سال ۴۵۶ پیش از میلاد بنای تخت جمشید به‌عنوان پایتخت جدید هخامنشیان در پارسه انتخاب شد. بنیان‌گذار تخت جمشید داریوش بزرگ بود، البته پس از او پسرش خشایارشاه و نوه‌اش اردشیر یکم با گسترش این مجموعه به شکوه آن افزودند. بسیاری از آگاهی‌های موجود که در مورد پیشینه هخامنشیان و فرهنگ آن‌ها در دسترس است، به خاطر سنگ‌نبشته‌ها و فلزنوشته‌هایی است که در این کاخ‌ها و روی دیواره‌ها و لوحه‌های آن حکاکی شده‌ است. باور تاریخ‌دانان بر این است که اسکندر مقدونی، سردار یونانی، در سال ۳۳۰ پیش از میلاد به ایران حمله کرد و تخت جمشید را به آتش کشید و احتمالاً بخش عظیمی از کتاب‌ها، فرهنگ و هنر هخامنشی را با این کار نابود کرد. با این‌ حال ویرانه‌های این مکان هنوز هم برپا است و باستان‌شناسان از ویرانه‌های آن نشانه‌های آتش و هجوم را بر آن تایید می‌کنند.

این مکان از سال ۱۹۷۹ یکی از آثار ثبت شده‌ی ایران در میراث جهانی یونسکو است.

پادشاهان ساسانی نیز کتیبه‌هایی در تخت جمشید به جا گذاشته‌اند. پس از ورود اسلام به ایران نیز این مکان را محترم می‌شمردند و آن را هزار ستون یا چهل منار می‌گفتند و با شخصیت‌هایی همچون سلیمان نبی و جمشید ارتباطش می‌دادند. عضدالدوله دیلمی در تخت جمشید دو کتیبه به خط کوفی به جا گذاشته‌ است. همچنین کتیبه‌های دیگری هم به عربی و هم به فارسی در تخت جمشید وجود دارند که جدیدترین آن مربوط به دوره قاجار است.

تخت جمشید در شمال شهرستان مرودشت، شمال استان فارس واقع شده است.

جدا از سازندگان تخت جمشید که داریوش، خشایارشا و اردشیر یکم بودند، اردشیر سوم نیز تعمیراتی در تخت جمشید انجام داد.

معماران و هنرمندان

معماران، هنرمندان و متخصصان ساخت تخت جمشید از ملل مختلف زیر نفوذ شاهان هخامنشیان مانند آشوریان، مصریان، اوراتوئیان، بابلیان، لودیان، ایونیان، هندوان، سکائیان و غیره تشکیل می‌شدند.

در گذر زمان تعدادی از ستون‌های دروازه کاخ صدستون در تخت جمشید، حوادثی مثل زلزله را پشت سر گذاشته و سر پا مانده‌اند. آن‌ها در نگاه اول یک‌پارچه به نظر می‌رسند اما در حقیقت تکه‌تکه هستند و روی هم سوار شده‌اند. راز پایداری آن‌ها مقابل زمین‌لرزه در محل اتصال این تکه‌هاست، جایی که دو تکه ستون به‌وسیله سرب مذاب به هم متصل شده‌اند. این سرب علاوه بر محکم کردن اتصال دو تکه ستون، نقش مهمی برای مقاومت سازه در مقابل زمین‌لرزه دارند. «سرب» فلز چکش‌خوار و نرمی است که هنگام بروز زمین‌لرزه از خودش واکنش نشان داده و خرد نمی‌شود. این همان نقشی است که در ساختمان‌های امروزی و مدرن بر عهده فنر لای ستون‌ها گذاشته می‌شود.