مشهورترین گنبدهای جهان

گنبدها با معرفی نیم‌کره‌های سنگی توسط رومیان باستان شهرت یافتند. امپراتوری ساسانی در ایران ساخت اولین گنبدهای مقیاس بزرگ در ایران را آغاز کرد در حالی که این بناها در دوره‌های رونسانس و باروک شهرت خود را بازیافتند که منجر به ساخت برخی از مشهورترین گنبدهای دنیا شد.

عمارت پارلمان، واقع بر بالای تپه‌ی کاپیتول در شهر واشنگتن، محل برگزاری کنگره‌ی آمریکا است. اولین جلسه‌ی کنگره، روز ۱۷ نوامبر ۱۸۰۰ با وجود نیمه ساخت بودن عمارت، در آن برگزار شد. گنبد چدنی عمارت پارلمان اولین گنبد قرار گرفته روی ساختمان نیست، بلکه دومین است. گنبد اولیه پس از گسترش عمارت در دهه‌ی ۱۸۵۰ میلادی برای جا دادن قانون‌گذاران روزافزون ایالت‌های جدید، با گنبد تازه‌ای جایگزین شد. این گسترش، طول عمارت را دو برابر، اما گنبد چوبی اولیه را کوچک‌تر کرد.

کلیسای سنت پاول که در قرن ۱۷ ساخته شده، یکی از مشهورترین و شناس‌ترین جاذبه‌های لندن است. این کلیسای جامع طی بمباران‌های جنگ جهانی دوم، به‌طور قهرمانانه‌ای توسط آتشنشانان از کام آتش نجات پیدا کرد. گنبد تحسین برانگیزش از قصر سلطنتی سنت پیتر در رم الهام گرفته و ارتفاع آن به ۱۰۸ متر می‌رسد. گنبد بلند بیرونی باعث شگفتی می‌شود، در حالی که دو گنبد درونی کوتاه به معماری داخلی توازن می‌بخشند.

گنبد بزرگ سانچی قدیمی‌ترین ساختار سنگی هند است و اصالتا به سفارش امپراتور آشوکای عظیم در قرن سوم پیش از میلاد ساخته شد. هسته‌ی ساختمان یک گنبد آجری است که روی مجسمه‌های بودا ساخته شده است. یک قرن بعد این گنبد با صفحات سنگی تا تقریبا دوبرابر اندازه‌ی اصلی‌اش گسترش یافت. بالای گنبد صاف شده و روی آن سه چتر قرار دارد.

پروژه‌ی عدن واقع در کورنوال، بزرگترین گلخانه‌ی دنیا است. ساخت این پروژه دو سال و نیم طول کشید و در سال ۲۰۰۱ درهایش را به روی عموم گشود. پروژه‌ی عدن تحت سلطه‌ی دو ضمیمه‌ی بزرگ شامل گنبدهای به هم متصلی است که جایگاه گونه‌های گیاهی سراسر دنیا است. ضمیمه‌ی اول مدل‌ساز محیط استوایی و دومی دارای محیط مدیترانه‌ای است. این گنبدها دارای صدها سلول‌ شش و پنج گوش با قاب‌های فولادی است.

مسجد شیخ لطف‌الله که در قرن ۱۶ در اصفهان ساخته شده، یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است. برخلاف مسجد شاه، اینجا به‌عنوان مسجدی خصوصی برای خانواده‌ی سلطنتی ساخته شده بود. به همین دلیل، این مسجد مناره‌ای ندارد و اندازه‌اش کوچک‌تر است. به‌دلیل گنبد زیبا و عریض‌اش، اغلب در طول تاریخ، از مسجد شیخ لطف‌الله به‌عنوان مسجد گنبد دار نام برده شده است.

ریشستاگ در اصل سال ۱۸۹۴ برای پاسخ دادن به نیاز امپراتوری آلمانی تازه متحد شده به یک ساختمان پارلمانی بزرگ‌تر ساخته شد. معمارش، پاول والوت قصد داشت که ریشستاگ یادآور قصر رنسانسی باشد. در سال ۱۹۳۳ این ساختمان به‌شدت در آتش‌سوزی‌ که توسط کمونیست‌های هلندی به پا شد، شدیدا آسیب دید. پس از اتحاد دوباره‌ی آلمان این مکان تبدیل به محل ملاقات پارلمان مدرن آلمان، بوندستاگ شد. ریشستاگ در نتیجه بازسازی، دچار تغییرات قابل‌توجهی شده، مانند گنبد شیشه‌ای جدیدی که توسط معمار انگلیسی، نورمان فاستر طراحی شده است. گنبد دارای منظره‌ی ۳۶۰ درجه‌ای از اطراف شهر برلین است.

ساخت قصر سلطنتی سانتا ماریا دِل فیوره در سال ۱۲۹۶ به سبک گوتیک آغاز و در سال ۱۴۳۶ به پایان رسید. این قصر کلیسای جامع زیبای فلورانس و نماد این شهر است. این قصر سلطنتی یکی از بزرگترین کلیساهای ایتالیا است و تا زمان مدرن، گنبد مشهورش بزرگترین گنبد دنیا بود. این بنا همچنان یکی از بزرگترین گنبدهای آجری دنیا است.

مسجد شاه (یا مسجد امام) در اصفهان یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است. ساخت آن در سال ۱۶۱۱ آغاز شد و شکوه جلالش بیشتر به‌دلیل زیبایی موزاییک‌های هفت رنگ و خطوط نستعلیق آن است. سلسله‌ی صفوی ساخت گنبد ایرانی رنسانسی را آغاز کردند و گنبد مسجد شاه با ارتفاع ۵۳ متر، بلندترین گنبد اصفهان بود. ویژگی بارز گنبدهای ایرانی، موزاییک‌های رنگی آن است که خارج گنبدها را مانند داخل آن‌ها می‌پوشاند.

این گنبد که ساخت آن در اصل سال ۶۹۱ پس از میلاد مسیح به پایان رسید، یکی از ابتداییترین موفقیت‌های معماری اسلامی است. این گنبد در بالای معبد ماونت، یکی از بزرگترین مکان‌های مذهبی دنیا قرار دارد. با وجود مفهوم مشترک‌شان، گنبد سنگ مسجد نیست، بلکه آرامگاهی است که در زیر سقف بلندش از یک سنگ مقدس حفاظت می‌کند. احتمالا این گنبد شگفت‌انگیزترین ساختمان در شهر قدیم است که بالای آن با طلا پوشیده شده و از دور قابل رویت است. داخل این گنبد نیز پوشیده از سرامیک، موزائیک و خطاطی عربی زرق‌و‌برق‌دار است.

پانتئون در رم سال ۱۲۶ پس از میلاد به‌عنوان معبدی برای خدایان رومی ساخته شد و از قرن ۷ به‌عنوان کلیسای کاتولیک رومی مورد استفاده قرار گرفته است. معبد دارای گنبدی بتونی است که بخش بالایی آن باز است و این بخش از گنبد به «چشم» شهرت دارد. حدودا ۲ هزار سال پس از ساخت این معبد، گنبد مشهور پانتئون همچنین بزرگترین گنبد تقویت‌نشده‌ی دنیا است.

ایاصوفیه در استانبول که مربوط به قرن ششم است، در اصل کلیسای جامع قسطنطنیه بود که بعدا در قرن ۱۵ با قرار گرفتن شهر تحت سلطه‌ی عثمانی، تبدیل به مسجد شد. امروزه ایاصوفیه یک موزه است. گنبد عظیم (۳۲ متر) که شاهکاری از معماری رومی است، فضایی را پوشانده که به‌مدت ۱۰۰۰ سال بزرگترین فضای سرپوشیده‌ی دنیا به شمار می‌رود.

تاج محل در آگرا آرامگاه بسیار عظیمی از مرمر سفید بین سال‌های ۱۶۳۲ و ۱۶۵۳ به فرمان امپراتور موقال، شاه جهان و به یادبود همسر موردعلاقه‌اش ساخته شده است. شگفت‌انگیزترین ویژگی تاج محل گنبد مرمری آن است که مقبره‌ی درون آن را پوشانده است. ارتفاع آن حدود ۳۵ متر و اندازه‌ی طول پایه‌ی همان اندازه است و با قرار گرفتن روی یک ستون، برجسته شده است. بالای این گنبد مشهور با طراحی‌های گل‌های نیلوفر تزیین شده است.