جاهای دیدنی زنجان

زنجان، شهری در دل کوه‌های زاگرس و یکی از مقاصد کمتر شناخته ‌شده اما جذاب ایران است که با طبیعتی بکر، تاریخی کهن و مردمانی مهمان‌نواز، توجه هر گردشگری را به خود جلب می‌کند. این شهر با آثار تاریخی ارزشمند، بازارهای سنتی و جاذبه‌های طبیعی چشم‌نواز، آمیزه‌ای از فرهنگ، هنر و طبیعت را به نمایش می‌گذارد. از گنبد سلطانیه، شاهکار معماری اسلامی، گرفته تا دره‌های سرسبز و غارهای دیدنی اطراف شهر، زنجان مجموعه‌ای متنوع از دیدنی‌ها را در خود جای داده است. در ادامه با مهم‌ترین و جذاب‌ترین جاهای دیدنی زنجان بیشتر آشنا می‌شویم.

در مسیر تهران-زنجان در میان دشتی فراخ در زنجان گنبدی آجری با روکشی از کاشی‌های فیروزه‌ای خودنمایی می‌کند. این بنای تاریخی که به بزرگ‌ترین گنبد آجری دنیا شهرت دارد، گنبد سلطانیه نامیده می‌شود و به دستور الجایتو یا سلطان محمد خدا بنده که در زمان ایلخانیان فرمانروا بود، ساخته شد و در روایتی آمده است که این بنا آرامگاه وی است.

این گنبد از جاهای دیدنی زنجان است و در سال ۱۳۸۴ خورشیدی در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. جالب است بدانید که گنبد سلطانیه در قدیم به‌عنوان ساعت آفتابی نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت.

داش کسن یا معبد اژدها، باقی‌مانده معبدی منحصربه‌فرد متعلق به دوره ایلخانی است. در داش کسن (واژه‌ای ترکی به‌ معنای سنگ تراش) ترکیب شگفت‌انگیزی از معماری ایرانی و چینی مشاهده می‌کنید که در کمتر جایی می‌توان نظیر آن را یافت.

پس از حمله مغول به ایران سلسله‌های پادشاهی که رگ و ریشه مغولی داشتند، به مرور زمان شیفته فرهنگ و معماری ایران شدند و پادشاهان آن‌ها سعی می‌کردند نام و هویت ایرانی برای خود برگزینند. ایلخانیان نیز از این قاعده مستثنی نبودند و به همین دلیل می‌توان عناصر معماری ایرانی را در کنار طرح‌های بی‌نظیر اژدها در داش کسن که در نزدیکی روستای زیبای ویر قرار دارد، مشاهده کرد. در ضمن مردم محلی داستان‌های عجیب و غریب زیادی درباره زندگی شبانه جن‌ها در این معبد دارند!

در قدیم که ماشین لباسشویی وجود نداشت و بیشتر مردم برای شستن لباس‌ها یا ظرف‌هایشان به لب رودخانه می‌رفتند. زنجان محلی به‌ صورت شبانه‌روزی و رایگان برای شستشوی لباس‌ها و ظروف برای مردم بنا کرده بود که امروزه به نام موزه رختشویخانه یا موزه مردم‌شناسی زنجان شناخته می‌شود و از جمله مشهورترین مکان های دیدنی زنجان محسوب می‌شود. این موزه از حوضچه‌های زیادی با کاربردهای گوناگون از جمله حوضچه‌های لباس‌های تقریبا تمیز و آبکشی و حوضچه‌های مخصوص شستشوی ظروف تشکیل شده است.

در قلب بافت قدیمی شهر زنجان، مجموعه بازار قدیمی زنجان، طویل‌ترین بازار سرپوشیده ایران، قرار گرفته که از قدیم تاکنون جمعیت پرجوش و خروش و رونق خرید و فروش را به خود دیده است. این بازار علاوه بر رونق خرید و فروش، از جاذبه های گردشگری زنجان نیز به شمار می‌رود و با ۵۶ راه ورودی اصلی و فرعی به شبکه ارتباطی تمام شهر راه دارد. در کنار بازار راسته‌ها، تیمچه‌ها و کاروان‌سراهای فراوانی قرار گرفته که بسیار دیدنی هستند.

قلعه بهستان در شهرستان ماهنشان زنجان و درست کنار دودکش‌های جن قرار دارد. نام دیگر این قلعه «کهن دژ» است که به‌دلیل قرار گرفتن در نزدیکی روستای بهستان، به قلعه بهستان هم شهرت دارد. این قلعه برخلاف قلعه‌های دیگر، کمی عجیب است و از ظاهر آن نیز کاملا مشخص خواهد بود.

خیلی‌ها ممکن است به زنجان سفر کرده باشند و تا به‌ حال نام دودکش جن را نشنیده باشند. دودکش جن در ۱۰۵ کیلومتری شهر زنجان در نقطه‌ای افسانه‌ای و جادویی قرار گرفته است. دودکش جن در اصطلاح زمین‌شناسی «هودو» نامیده می‌شود و در اصل به‌نوعی فرسایش گفته می‌شود که بر اثر آن مناره‌های بلند و نازکی از رسوبات و سنگ‌هایی از لایه‌های ابتدایی باقی می‌مانند.

مجموعه تفریحی ائل داغی که از آن به عنوانی بام زنجان نیز یاد می‌شود، در شمالی‌ترین ناحیه زنجان در دامنه کوه گاوازنگ قرار گرفته و یکی از مراکز تفریحی و مناطق دیدنی زنجان به شمار می‌رود. این مجموعه دارای تمام امکانات رفاهی و تفریحی از قبیل آلاچیق‌های چوبی، کافی‌شاپ، قایق‌سواری، رستوران، آسیاب، آبشار مصنوعی و... است.

گاوازنگ در واقع کوهی مشرف به این تفرجگاه است و در قدیم یکی از مهم‌ترین مناطق طبیعت‌گردی و کوهنوردی برای زنجانی‌ها به شمار می‌رفت. امروزه این منطقه به یک تفرجگاه تمام و کمال تبدیل شده که خانواده‌ها و گردشگران می‌توانند در آن لحظات خوشی را تجربه کنند. فضای سبز و آلاچیق‌های بسیار باعث شده‌اند تا بسیاری از مردم این شهر و مسافران برای تفریح و استفاده از هوای پاک، مشاهده منظره شهر زنجان، قدم زدن در کنار دریاچه مصنوعی و البته کافه‌نشینی و رستوران‌گردی به گاوازنگ بروند و اوقات خوشی را تجربه کنند.

در قلب بافت قدیمی شهر و در نزدیکی بازار، مسجد جامع زنجان، یکی از مهم‌ترین مکان های دیدنی زنجان، قرار دارد. این مسجد توسط یکی از پسران فتحعلی شاه قاجار به نام «عبدالله میرزا دارا» بنا شده است؛ بنایی چهار ایوانی با کاشی‌کاری‌های هفت رنگ اسلیمی و گل و بوته و گچبری‌های مقرنس که همگی از مشخصات این مسجد خاص و نمایان‌گر سبک معماری دوره قاجار هستند.

عمارت ذوالفقاری یکی از بناهای به‌ جای مانده از دوران قاجار است که زمانی ساختمان اداری و مسکونی حکمران زنجان به شمار می‌رفت. این عمارت در حال حاضر به نام موزه باستان‌شناسی زنجان شناخته می‌شود و از جالب‌ترین جاهای دیدنی زنجان است. در این موزه می‌توانید مومیایی‌های مردان نمکی با مو و ریش‌های بلند سفید که متعلق به دوران هخامنشی است را تماشا کنید.

حمام حاج داداش یکی از بناهای تاریخی شهر زنجان است که هنوز بعد از گذشت چندین سال بافت خود را حفظ کرده و با تغییرات اندک و کمی تزیینات زیبا به سفره‌خانه‌ای جذاب برای استفاده گردشگران و مردم تبدیل شده است. این حمام دیدنی با کاشی‌هایی به رنگ زرد، آبی تیره، آبی روشن و فیروزه‌ای مزین شده است و تماشای زیبایی‌های آن خالی از لطف نیست.

مسجد خانم از دیگر جاذبه های گردشگری زنجان و متعلق به دوره قاجار است، معماری ویژه‌ای دارد که با اکثر مساجد ساخته شده در ایران متفاوت است. مسجد خانم گنبد ندارد؛ اما دو مناره بسیار قطور و کوتاه با تزیینات زیبای کاشی و آجر دارد که ضمن حفظ هویت معماری قاجاری، آن را به مسجدی منحصربه‌فرد تبدیل کرده‌اند. این مسجد که در منطقه فخیم‌الدوله زنجان قرار گرفته است، به درخواست یکی از زنان مقتدر ایرانی به نام «جمیله خانم»، دختر حسین قلی خان نظام‌العداله، ساخته شد و به همین دلیل به «مسجد خانم» معروف شده است.

در مسیر زنجان-کردستان، در محور جنوبی حومه شهر روی رودخانه زنجان‌رود، پلی تاریخی به نام پل میر بهاءالدین یا پل کهنه قرار گرفته است. این پل کاملا از آجر ساخته شده و در نمای داخلی بزرگ‌ترین طاق آن به خط معقلی تاریخ ساخت پل با ذکر مقدس یاعلی حکاکی شده است. پل میر بهاءالدین نام خود را از سازنده خود به ارث برده است و قدمت ساخت آن به دوران قاجار و زمان حکومت «ناصرالدین شاه قاجار» باز می‌گردد. این پل همچنین در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

کوه و تپه‌های رسی آلا‌داغ‌لار، کوه‌های رنگارنگی به رنگ قهوه‌ای، سبز، قرمز، زرد، نارنجی و سفید هستند که از جذاب‌ترین مناطق دیدنی زنجان شمرده می‌شوند و وقتی بارندگی می‌شود و خاک رس این کوه‌ها خیس می‌شود، چشم‌اندازی بسیار دیدنی ایجاد می‌کنند. زمانی که از زنجان به‌سمت شهر‌ ماه‌نشان در حرکت هستید، می‌توانید منظره شگفت‌انگیز این کوه‌های رنگارنگ را تماشا کنید.

در میان دشتی وسیع دریاچه‌ای با چشم‌انداز زیبا قرار گرفته است که حکم سراب را برای این منطقه دارد. این دریاچه شگفت‌انگیز که با نام پری، خندقلو یا شورگول شناخته می‌شود و تنها دریاچه طبیعی استان زنجان است. دریاچه پری یکی از جاذبه‌ های گردشگری زنجان به شمار می‌آید که کمتر شناخته شده است.

آبشار شارشار از دیگر جاهای دیدنی زنجان و تنها آبشار شناخته شده در شمال‌ غربی شهر و در میان سنگ‌های صخره‌ای، در منطقه‌ زیبای تهم و در فاصله کمی از دریاچه مصنوعی تهم است. شفاف بودن آب آبشار و درختانی که دور تا دور آن را احاطه کرده و غوطه‌ور در آب هستند، منظره‌ای مانند منظره‌های درون تابلوهای نقاشی پدید آورده‌اند.

غار کتله خور بزرگ‌ترین غار خشکی آبی جهان است که در جنوب غربی خدابنده و در ۱۴۶ کیلومتری جنوب زنجان قرار گرفته است. این غار که مزین به قندیل‌های رنگی آویزان از سقف است، از سه طبقه با گذرگاه‌های اصلی و تونل‌های فرعی بسیار تشکیل شده است. امکانات رفاهی و تفریحی نیز در نزدیکی این غار شگفت‌انگیز برای رفاه حال گردشگران فراهم شده است تا این فضا تبدیل به یکی از جاذبه های گردشگری زنجان شود.

این غار سه طبقه، هنوز بخش‌های حفاری نشده بسیاری دارد و بخش بزرگی از آن نیز برای گردشگران عادی در دسترس نیست و صرفا غارنوردان حرفه‌ای می‌توانند از این بخش‌ها بازدید کنند؛‌ اما همان بخشی که برای بازدید عموم در دسترس است نیز بسیار بزرگ و طولانی است و اگر علاقه‌مند به غار و استالاگمیت‌ها و استالاگتیت‌ها باشید، حداقل دو ساعت در داخل این غار سرگرم تماشا خواهید بود.

کارشناسان معتقدند این غار تقریبا همسن غار علیصدر همدان است؛ اما دو تفاوت اصلی دارند؛ یک اینکه غار علیصدر آبی است ولی کتله خور کاملا خشک است و می‌توانید داخل آن قدم بزنید. دو اینکه خلوص آهک غار کتله خور بیشتر است که باعث شده نمای داخل آن زیباتر و مسحورکننده‌تر باشد.

رودخانه قزل اوزن یکی از جاذبه‌های طبیعی و مکان های دیدنی‌ زنجان به شمار می‌رود و به‌دلیل رنگ قرمز خود به قزل اوزن معروف شده است. این رودخانه از کوه‌های چهل چشمه در کردستان سرچشمه می‌گیرد و از قشلاق‌های افشار در اطراف خدابنده وارد زنجان می‌شود. رودخانه قزل اوزن همچنین نقش بسیار پررنگ و مهمی در رونق کشاورزی زنجان دارد. مناظر اطراف رودخانه نیز بسیار جذاب و دیدنی هستند و نباید فرصت لذت بردن از آن‌ها را از دست داد.

در ۳۶ کیلومتری جنوب‌غربی زنجان، در منطقه‌ای کوهستانی در ۱۳ کیلومتری مرکز شهر ایجرود، پیست اسکی بزرگی به وسعت ۸۰ هکتار با نام پاپایی قرار گرفته است. این پیست دارای شیب‌های ملایمی است و به همین دلیل برای استفاده مردم عادی و اسکی‌بازان مبتدی نیز مناسب خواهد بود.

نویسنده: شیدا خرمشاهی