شگفتی بناهای حجاری شده در سنگ

معماری هنر و فن طراحی و ساختن بناها و پرداختن به فضاهای درونی و بیرونی برای پاسخ هماهنگ به نیازهای کارکردی و زیباشناسانه است. بناهای عجیب بسیاری در سراسر دنیا وجود دارند که حاصل ذوق و سلیقه معماران چیره دستی بوده‌اند. اما در این گزارش به معماری از دل سنگ می‌پردازیم. معماران خلاقی که با حجاری سنگ‌ها بناهایی با عظمت به وجود آورده‌اند.

مقبره‌ی پادشاهان در نزدیکی پافوس در جنوب شرقی قبرس یک گورستان بزرگ مربوط به قرن چهارم پیش از میلاد مسیح است. قبرها از سنگ خالی تراشیده شده‌اند و با ستون‌های دوریسی یونانی تزیین شده‌اند. با وجود نام این مکان، هیچ مدرکی مبنی بر وجود قبرهای اشراف در این گورستان وجود ندارد. در عوض این محوطه آسایشگاه نهایی اشراف بطلمیوسی و بلندمرتبگان است.

لیکیا فدراسیونی از شهرهای باستانی واقع در آنچه که امروزه استان‌های آنتالیا و موگلای ترکیه نامیده می‌شود، است. آرامگاه‌های لیکیا اتاق‌های تشییع جنازه استادانه‌ای هستند که مستقیم درون سنگ و معمولا درون صخره حجاری شده‌اند. اغلب این آرامگاه‌ها مانند نمای خانه‌های چوبی لیکیایی ساخته شده‌اند. آرامگاه‌های حجاری شده‌ی لیکیایی‌های ثروتمند توسط تکنیک‌های دقیق حجاری و به ظرافت تراشیده شده‌اند. سطح برخی از آرامگاه‌های حجاری شده با نقش‌های برجسته به تصویر کشنده‌ی ویژگی‌های خاص فوت شدگان و اتفاقات اصلی آن دوره تزیین شده‌ است. ورودی این مجموعه با در غلطان سنگی‌ بسته شده و روی یک مسیر ریلی تکان می‌خورد.

مدائین صالح متشکل از جنوبی‌ترین و بزرگ‌ترین زیستگاه پادشاهی ناباتیان پس از پترا، پایتختش است. این محل که در میان ناباتیان به هِگرا مشهور بود، برای نمای صحرایش شهرت دارد که با ستون‌های ماسه سنگی‌ با اندازه‌های متفاوت و ارتفاعات عربستان سعودی قابل تشخیص است. هِگرا در اطراف منطقه‌ی مسکونی و واحه‌اش در قرن ۱ پس از میلاد مسیح ساخته شده و از ستون‌های ماسه سنگی برای ساخت گورستان استفاده شده است. مجموع چهار منطقه‌ی گورستانی باقی مانده‌اند، که شامل ۱۳۱ مقبره‌ی حجاری شده در سنگ در محیط ۱۳.۴ کیلومتری پراکنده شده است.

غارهای موگاو یک سیستم ۴۹۲ معبدی را در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی مرکز دونهوآنگ تشکیل می‌دهد، واحه‌ای که به‌صورت استراتژیک در تقاطعی در راه ابریشم قرار دارد. غارها حاوی برخی از بهترین نمونه‌های هنری بودایی پراکنده در دوره‌ی زمانی حدود هزار سال هستند. ساخت معبد غار بودایی در سال ۳۳۶ پس از میلاد مسیح به‌عنوان مکانی برای نگهداری نسخ خطی و هنر آغاز شد. در کنار غارهای لانگمن و یونگانگ، غارهای موگاو یکی از مشهورترین معابد باستانی حجاری شده در سنگ چین هستند.

غارهای لانگمِن به‌طور متراکم در کنار کوه‌های شیانگ شان و لانگمِن شان در بخش شرقی مرکز چین قرار دارند. از شمال به جنوب، این فاصله به طول ۱ کیلومتر پر از غار است. درون این غارها بیش از ۲۱۰۰ تورفتگی، بیش از ۱۰۰.۰۰۰ مجسمه، حدود ۴۰ بتکده و ۳۶۰۰ لوح و ستون سنگی قرار دارد. ساخت این غارها در سال ۴۹۳ پس از میلاد آغاز شد. منطقه‌ی لانگمِن برای بازدید عموم آزاد است و با اینکه نمی‌توان وارد این غارها شد، بسیاری از آثار هنری از بیرون قابل‌مشاهده هستند.

غارهای یونگانگ غارهای معبد بودایی در ایالت شانکسی چین هستند. این غارها در اصل در دوره‌ی میان ۴۶۰ تا ۵۲۵ پس از میلاد مسیح و حین سلسله‌ی وِی شمالی ساخته شده‌اند. این غارها مثال‌های شگفت‌انگیزی از حجاری چینی قرن‌های پنجم و ششم هستند. درمجموع این منطقه متشکل از ۲۵۲ غار با بیش از ۵۱.۰۰۰ مجسمه‌ی بودا هستند.

پس از فوران آتشفشان حدود ۲۰۰۰ سال پیش، مواد مذاب سنگ‌های نرمی در منطقه‌ی کاپادوکیا در ترکیه ایجاد کردند. سنگ‌های نرم‌تر توسط باد و آب فرسوده شدند و سنگ‌های سخت‌تر را روی ستون‌ها باقی گذاشته‌اند و تشکیل دودکش‌های پریان امروزی را داده‌اند. مردم گوریمه، در قلب منطقه‌ی کاپادوکیا، دریافتند که این سنگ‌های نرم را می‌توان برای ساخت خانه، کلیسا و صومعه حجاری کرد. پناهگاه‌های مسیحی حاوی مثال‌های زیادی از نقاشی‌های دیواری بیزانسی و نماینده‌ی دستاورد منحصربه‌فرد هنری‌ از دوره‌ی پس-آیکونوکلاست است.

لالیبلا یکی از شهرهای مقدس اتیوپی و مرکز زیارت برای اکثر جمعیت کشور است. این شهر روستایی در سراسر دنیا به کلیساهای یک‌پارچه‌اش شناخته شده که نقش مهمی در تاریخ معماری حجاری در سنگ بازی می‌کند. با وجود اینکه سابقه‌ی تاریخی این کلیساها مشخص نیست، تصور می‌شود که اکثر آن‌ها در قرون ۱۲ و ۱۳ توسط تمدن‌های قرون‌وسطایی اتیوپیایی ساخته شده‌اند. کلیسای سنت جورج مشهورترین و جدیدترین بنا از میان کلیساهای ۱۱ گانه است. ابعاد این مجتمع ۲۵ متر در ۲۵ متر در ۳۰ متر است و یک حوضچه‌ی تعمید نیز بیرون کلیسا است که درون یک حفره‌ی مصنوعی قرار دارد.

غارهای آژانتا در ایالت ماهاراشترای هند، آثار تاریخی حجاری شده درون سنگ، مربوط به قرن دوم پیش از میلاد هستند. مجتمع رهبانی آژانتا شامل چندین ویهارا (سالن‌های اقامت رهبانی) و چایتیا-گریهاس (سالن گنبد تاریخی) حجاری شده در دیوار درونی کوه است. تا سال ۴۸۰ پس از میلاد مسیح غارهای آژانتا خالی از سکنه بودند. در طول ۱۳۰۰ سال پس از آن جنگل دوباره رشد کرد و غارها تا سال ۱۸۱۹ مخفی، بدون بازدیدکننده و بدون مزاحم بودند تا زمانی که معابد حجاری شده توسط افسر انگلیسی دوباره کشف شدند.

غارهای اِلارو در ۳۰ کیلومتری شهر آئورانگ آباد هند قرار دارند. اِلارو سمبل گوهره‌ی معماری حجاری سنگی هندی است. ۳۴ معابد و صومعه‌های بودایی، هندویی و جینی بین قرون پنجم و دهم ساخته شده‌اند. غارهای بودایی اولین ساختارها و اکثرا شامل ساختمان‌های بزرگ و چندطبقه‌ی حجاری شده در سطح کوه و دارای اتاق‌های پذیرایی، خواب، آشپزخانه و اتاق‌‌های دیگر هستند. معبد کایلاسا مرکز بی‌نظیر اِلارو است. این ساختار عظیم‌الجثه که برای فراخوانی کوه کایلاش ساخته شده‌، از درون یک سنگ تک تراشیده شده و مساحتی دو برابر اندازه‌ی پارتِنوان در آتن را پوشانده است.

دره‌ی ملکه‌ها مکانی در مصر است که در زمان‌های باستان زنان فراعنه در آن به خاک سپرده شده‌اند. این دره در نزدیکی دره‌ی شناخته‌شده‌تر پادشاهان، در ساحل غربی نیل و روبه‌روی تِبِس قرار گرفته است. این منطقه‌ی بی‌ثمر به‌دلیل انزوای نسبی و نزدیکی‌اش به پایتخت‌های باستانی مصر انتخاب شده‌ است. این گورستان دارای بیش از ۷۰ مقبره است که اکثر آن‌ها با زیبایی و شکوه تزیین شده‌اند.

دره‌ی پادشاهان، دره‌ای در مصر است که در دوره‌ی حدود ۵۰۰ سال از قرن ۱۶ تا ۱۱ پیش از میلاد، مقبره‌هایی برای پادشاهان و اشراف ممتاز پادشاهان جدید ساخته شده‌ است. این دره دارای ۶۳ مقبره و اتاقک در محدوده‌ی یک چاله‌ی ساده تا مقبره‌ی پیچیده با ۱۲۰ اتاق است. مقبره‌های اشرافی با صحنه‌هایی از اسطوره‌های مصری تزیین شده‌اند و شواهدی از باورها و مراسم تشییع جنازه‌ی آن زمان را ارائه می‌دهند. به نظر می‌رسد تمام مقبره‌ها در روزگاران باستان باز شده و مورد سرقت قرار گرفته است. تنها مقبره‌ی مشهور توتان‌خامون از بدترین سرقت‌ها در امان مانده‌ است.

ابو سیمبل یک محوطه‌ی باستان‌شناسی شامل دو معبد حجاری شده در سنگ در جنوب مصر و در ساحل غربی دریاچه‌ی Nasser است. معابد دوقلو در اصل در دوران پادشاهی رامسس بزرگ در قرن ۱۳ پیش از میلاد، درون کوه‌ها به‌عنوان یادبودی ماندگار از خود و ملکه‌اش نِفِرتاری حجاری شده‌اند. در دهه‌ی ۱۹۶۰ میلادی، این مجتمع حین ساخت دریاچه‌ی Nasser، دریاچه‌ی عظیم مصنوعی شکل گرفته پس از ساخت سد اَسوان روی رود نیل، به جهت جلوگیری از تخریب، کلا جابه‌جا شد. ابو سیمبل همچنان به‌عنوان یکی از برترین جاذبه‌های توریستی مصر باقی مانده‌ است.

پِترا، "شهر قرمز، به قدمت تاریخ" پایتخت باستانی پادشاهی ناباتیان است. بدون شک ارزشمندترین گنج و بزرگ‌ترین جاذبه‌ی توریستی اردن است. شهری وسیع و منحصربه‌فرد که قرن‌ها پیش توسط ناباتیان در دره‌ی وادی موسا حجاری شده‌ است. ناباتیانی که آن را تبدیل به تقاطعی مهم کردند که راه‌های ابریشم و ادویه که چین، هند و عربستان جنوبی را به مصر، یونان و روم متصل می‌کردند. برجسته‌ترین ساختمان پِترا الخزانه است که روی ماسه سنگ تراشیده شده و نمای عظیمش همه بناهای اطرافش را ناچیز نشان می‌دهد. منبع: Touropia