دروازه‌ی دوزخ در ترکمنستان؛ جاذبه‌ی گردشگری یا فاجعه‌ی زیست‌محیطی

در نقطه‌ای از صحرای قره قوم ترکمنستان شعله‌هایی سرکش و مهیب باعث ایجاد درخششی شوم می‌شوند که از چندین کیلومتر دورتر قابل‌مشاهده است. منبع این نور و گرما، خروجی عظیم یک میدان گاز است که محلی‌ها آن را دروازه‌ی دوزخ می‌نامند و به مدت چند دهه مانند جهنمی مهارنشدنی در حال سوزاندن منابع به‌ظاهر تمام‌نشدنی گاز منطقه است. محلی‌ها معتقدند که دروازه‌ی دوزخ بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد ولی اسناد رسمی نشان می‌دهند که عمر آن به‌مراتب کمتر است.

در سال ۱۹۷۱، یعنی زمانی که ترکمنستان هنوز بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود، عده‌ای از محققان این کشور به‌منظور یافتن محل مناسبی برای استخراج گاز، در این منطقه کاوش می‌کردند. استان آخال ترکمنستان دارای منابع غنی گاز طبیعی است و به همین دلیل کاوشگران، روستای کوچکی به نام دروازه را به‌عنوان پایگاه خود در نظر گرفتند و مراحل مقدماتی عملیات حفاری و استخراج را آغاز کردند.

در ابتدا کار بدون هیچ مشکلی پیش می‌رفت. همه تجهیزات به بهترین شکل عمل می‌کردند و گاز به‌راحتی استخراج و ذخیره‌سازی می‌شد ولی ناگهان حادثه‌ای غیرمنتظره باعث توقف پروژه شد. فرورانش زمین در محل استخراج، یک حفره‌ی عظیم ایجاد کرد و همه‌ی تجهیزات و ساختمان‌های کارگاه به‌کلی در کام زمین فرورفته و ناپدید شدند. خوشبختانه این حادثه هیچ‌گونه تلفات انسانی و مصدومیتی در پی نداشت ولی باعث آزاد شدن حجم وسیعی از گاز طبیعی در هوا شد. در آن زمان پیش‌بینی شد که اگر نشت گاز به‌سرعت متوقف نشود، می‌تواند تا چندین کیلومتر گسترش یافته و باعث مرگ هزاران نفر از سکنه‌ی محلی شود ولی واکنش سریع و به‌موقع از این فاجعه جلوگیری کرد.

از آنجایی که گاز آزادشده سمی و مرگبار شناسایی شده بود، کاوشگران تجهیزات حفاری و استخراج را در حفره رها کردند و برای جلوگیری از انتشار، کل مجموعه را آتش زدند. در آن زمان گمان می‌رفت که بعد از سوختن گاز آزادشده، آتش در طی چند روز خودبه‌خود خاموش خواهد شد. بخشی از نقشه به‌خوبی عملی شد ولی برخلاف پیش‌بینی، آتش خاموش نشد و بعد از گذشت بیش از ۴۰ سال هنوز شعله‌ور باقی مانده است. به مرور زمان با توجه به نام روستا (دروازه) و ظاهر مهیب و جهنمی حفره، این محل با نام دروازه‌ی دوزخ شهرت جهانی پیدا کرد.

دروازه‌ی دوزخ حدود ۲۰ متر عمق و در عریض‌ترین قسمت، ۷۰ متر وسعت دارد. گل‌ولای جوشان و شعله‌ور در انتهای آن کاملا قابل مشاهده است و درجه حرارت حفره معمولا بیش از ۱۰۰۰ درجه‌ی سلسیوس برآورد می‌شود. حرارت زیاد و درخشش فوق‌العاده‌ی دروازه‌ی دوزخ، گروه‌های بزرگ عنکبوت شتری (عقرب باد) را به سمت آن جذب می‌کند که این مسئله به تشدید خرافات و افسانه‌ها در مورد جهنمی بودن این محل منجر شده است.

در سال ۲۰۱۳ یک ماجراجوی کانادایی به نام جورج کورونیس، به کمک لباس ضدحریق وارد دروازه‌ی دوزخ شد و توانست به پایین‌ترین سطح این حفره‌ی سوزان برسد. نمونه‌های جمع‌آوری‌شده توسط او نشان می‌داد که باوجود گرمای شدید، در این حفره نوعی باکتری با تغذیه از متان و گوگرد به حیات خود ادامه می‌دهد.

سوختن مداوم حجم وسیعی از گاز طبیعی پیامدهای منفی زیاد به همراه دارد ازجمله انتشار بوی تند و زننده‌ی گاز گوگرد که از چندین کیلومتر دورتر قابل‌استشمام است. این گاز علاوه بر بوی ناخوشایند، باعث افزایش چشمگیر گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر و تشدید آلودگی هوا می‌شود. شعله‌های سرکش دروازه‌ی دوزخ که روز و شب از فواصل دور قابل‌رؤیت هستند، مداوما گازهای باارزش هوا مثل اکسیژن و هیدروژن را تلف می‌کنند.

تنها نکته‌ی مثبت دروازه‌ی دوزخ، شهرت آن به عنوان یک جاذبه‌ی گردشگری بین‌المللی است. باوجود شرایط سخت و ناخوشایند و همین‌طور چشم‌انداز هولناک حفره، بازدیدکننده‌های زیادی از سراسر جهان به ترکمنستان سفر می‌کنند تا شعله‌های سرکش ولی منحصربه‌فرد و جذاب دروازه‌ی دوزخ را از نزدیک ببینند.

در سال ۲۰۱۰ رییس‌جمهور ترکمنستان برای مقابله با اثرات منفی زیست‌محیطی و اتلاف منابع، دستور به مهار شعله‌ها و پوشاندن دروازه‌ی دوزخ داد ولی این برنامه به دلیل تضاد با سیاست‌های گسترش صنعت گردشگری ترکمنستان، هنوز به مرحله‌ی اجرا نرسیده است. اگر شعله‌های دروازه‌ی دوزخ خاموش نشوند این حفره تا چندین دهه دیگر شعله‌ور باقی خواهد ماند. از زمان شعله‌ور شدن دروازه‌ی دوزخ به‌ندرت عملیات کاوش دیگری برای استخراج منابع طبیعی سرشار این منطقه انجام شده و منابع موردنیاز ترکمنستان بیشتر از نواحی حاشیه‌ی دریای خزر در نزدیکی مرز ایران و ازبکستان تأمین می‌شوند.

دروازه‌ی دوزخ پدیده‌ای منحصربه‌فرد و موردعلاقه‌ی گردشگران است و به همین دلیل بسیاری دوست دارند تا زمانی که ممکن است، دست‌نخورده باقی بماند ولی تأثیرات منفی سوختن مداوم گاز متان بر محیط‌زیست بسیار شدیدتر از گازهای گلخانه‌ای دیگر است و بر افزایش گرمای جهانی تأثیر مستقیم دارد. به همین دلیل مهار شعله‌های دروازه‌ی دوزخ برای حفظ محیط‌زیست بسیار ضروری است ولی این کار هزینه‌ی زیادی دارد و ترکمنستان بدون حمایت اقتصادی و فشارهای دیپلماتیک به‌راحتی تن به انجام آن نخواهد داد. منبع :

Buzzle