روزشمار: ۲۳ بهمن؛ جشنواره فانوس چین

محبوبه پوریوسفی شنبه، ۲۳ بهمن ۱۳۹۵ ساعت ۰۸:۰۰

جشن فانوس، جشن سنتی چین است که در روز پانزدهم نخستین ماه سال قمری در گاه‌شماری چینی جشن گرفته می‌شود. این جشن نمایانگر پایان سال نوی چینی است.

جشنواره فانوس چین بیش از ۲۰۰۰ سال است که در روز پانزدهم نخستین ماه سال قمری جشن گرفته در گاه‌شماری چینی می‌شود. در این روز در بین چینی‌ها مرسوم است که ردیف‌هایی از شمع را در جلوی خانه‌هایشان روشن می‌کنند و هنگام شب، فانوس در دست، مسیر می‌پیمایند. در گذشته، فانوس‌ها ساده بودند و تنها امپراتوران و اشراف، فانوس‌های آراسته و بزرگ داشتند اما در سال‌های اخیر، فانوس‌ها با طرح‌های جدید و متنوع تزیین می‌شوند. مثلا فانوس‌هایی به‌شکل جانوران مرسوم است. ریشه این جشن به امپراتوری هان و بیش از ۲۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد.

این جشنواره پس از جشنواره فصل بهار، نخستین جشن مهم به شمار می‌آید، چون مهم‌ترین فعالیت شب‌های برگزاری این رویداد، تماشای فانوس‌های شگفت‌انگیز چینی محسوب می‌شود و چون تمام خانواده‌ها در این روز yuanxiao می‌خورند، به همین دلیل این جشن را جشنواره Yuan Xiao می‌نامند. خوردن Yuanxiao که به tangyuan هم معروف است، به بخش مهم و اصلی این جشنواره تبدیل شده است. این غذا کوفته درشت برنجی است که از آرد برنج چسبناک درست می‌شود و داخل آن با مواد مختلف پر می‌شود.

این جشنواره به‌دلیل فعالیت‌های پربار و متنوعش، به‌عنوان مفرح‌ترین جشن در میان جشنواره‌های چینی و روز قدردانی برای ماه کامل درخشان و روز تجدید دیدار و هم‌بستگی خانواده‌ها معروف است. در این جشنواره، تعداد زیادی دلقک، افرادی که با چوب‌های بلند راه می‌روند، بندباز، سکوهای سیار برای اجرای نمایش و برنامه‌های راهپیمایی، موسیقی و طبل‌کوبی وجود دارد و البته رقص‌های معروف چینی مثل رقص شیر و اژدها و ترقه و آتش‌بازی نیز در این رویداد برگزار می‌شود. کودکان فانوس‌های خود را در اطراف روستا می‌گردانند و خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند و به امید شانس و اقبال خوب و هم‌بستگی خانواده، کوفته‌های برنجی شیرین می‌خورند. امروزه، به‌دلیل فرصتی که این جشنواره در اختیار دختران و پسران جوان قرار می‌دهد تا عصر با هم به گردش بروند، گاهی از آن به‌عنوان روز عشاق (ولنتاین) چینی یاد می‌شود.

فانوس‌های تزئین شده در خیابان‌ها آویزان می‌شوند، برنامه‌های آتش‌بازی ترتیب داده می‌شوند و غذاهای ویژه‌ای برای شام آماده می‌شوند از جمله کوفته‌های درشتی که از آرد برنج چسبناک درست می‌شوند و داخل آن با مواد شیرین پر می‌شود. این جشن‌ها از چین تا نیویورک شامل منظره تماشایی از غذاهای خوشمزه و ضیافت‌های خیابانی است.

این جشنواره نه‌تنها به مناسبت پایان سال نو چینی برگزار می‌شود بلکه غالباً به‌طور سنتی فرا رسیدن فصل بهار و روزهای بلندتر سال را جشن می‌گیرد. این جشنواره با تزیینات ساده به‌عنوان نشانه قدردانی از نخستین ماه کامل سال جدید آغاز می‌شود. این مناسبت به مرور زمان ارتقا یافته و به جشن مهمی با فانوس‌های بسیار مزین و تزیینات دیگر تبدیل شده است.

تاریخچه جشنواره فانوس چین

در اوایل حکومت سلسله امپراتوری شرقی هان، امپراتور مین پیرو بودا بود. پس از اینکه متوجه شد تعدادی از راهبان، روز پانزدهم نخستین ماه سال قمری در معابد به نشانه ادای احترام به بودا فانوس روشن می‌کنند، دستور داد تمام معابد و خانه‌ها در آن شب فانوس روشن کنند. این مراسم به‌تدریج در میان مردم به یک جشنواره تبدیل شد.

هر چند داستان های مربوط به ریشه‌های جشنواره فانوس متفاوت است، اما همگی عمیقاً در تاریخ و پیشینه این جشن ریشه دارند. به نظر برخی، سالروز میلاد Tianguan، خدای بخت و اقبال خوب در آیین تائو، با این جشنواره متقارن است و بنابراین این جشن‌ها به امید شانس و اقبال خوب برگزار می‌شود. این جشن‌ها به مرور زمان، شکل جشنواره فانوس فعلی و امروزی را به خود گرفت.

داستان دیگری درباره خاستگاه این جشنواره بر امپراتور جید، یکی از نمایندگان نخستین خدا در فرهنگ، مذاهب سنتی و اسطوره شناسی چین متمرکز است. این افسانه تعریف می‌کند که چگونه پرنده موردعلاقه امپراتور جید، زمانی که به‌سمت زمین پرواز می‌کرد، صید و کشته شد. امپراتور که از این موضوع خشمگین شده بود به نشانه تلافی، طوفان آتشی راه انداخت در حالی که از قبل، دختر امپراتور نسبت به آن به مردم هشدار داده بود.

مردی خردمند از یکی از روستاها پیشنهاد داد تا مردم فانوس‌های قرمزی را در بیرون از خانه‌ها آویزان کنند و به‌مدت سه روز آتش به پا کنند، تا امپراتور جید را فریب دهند. بدین ترتیب او فکر می‌کرد روستا در آتش شعله‌ور است.