موزه هنر سامسونگ لیوم سئول، موزه ای از سفال

مجموعه «موزه لیوم» تحت سرپرستی «بنیاد سامسونگ»، نه‌تنها طیف وسیعی از آثار هنری فاخر را ارائه می‌کند، بلکه سه بیان متفاوت در معماری معاصر را نیز در یک مکان گرد هم آورده است؛ سه بیان به روایت سه معمار. موزه هنر سامسونگ لیوم شامل دو بخش خانه هنر کره‌ای سنتی و هنر معاصر است. موزه شماره یک توسط معمار سوئیسی ماریو بوتا (Mario Botta) و موزه شماره دو توسط معمار فرانسوی، معمار مشهور بین‌المللی به نام ژان نوول (Jean Nouvel) و معمار هلندی رم کولهاس (Rem Koolhaas) طراحی شده‌اند.

دو حجم سفالین اصلی ماریو بوتا در موزه هنرهای سنتی جدید سئول قابل تشخیص است.

در طول دوره‌هایی که موزه هنرهای باستانی در حال ساخت بود، قسمت بزرگ‌تری از مرکز فرهنگی و ساختمان‌های آن توسط ژان نوول طراحی شد. بعدها موزه هنرهای معاصر نیز توسط وی طراحی شد و بخش دیگر کار هم توسط رم کولهاوس با عنوان نمایشگاه موقت حقوق خلق شد و به‌راستی عرصه را برای یک رقابت پرمفهوم برای هر سه معمار فراهم آورد.

موزه شماره یک مجموعه‌ای از هنر سنتی؛ شامل ۳۶ قطعه از گنجینه‌های ملی کره جنوبی و به‌عنوان بخش فرهنگی مجموعه موزه است. از جمله این گنجینه‌ها می‌توان به مناظر و نقاشی‌های محلی، سرامیک‌های سنتی و ظروفی مانند کلادون و بون چئونگ، ظروف سفالین سنتی کره‌ای که رنگ آبی مایل به سبز دارد و همچنین خنجر قرن ۱۴، تاج، گوشواره و زیور آلات و هنر بودایی، مجسمه‌ها، نقاشی و نسخه‌های خطی، اشاره کرد.

موزه شماره دو ویژگی‌های هنر مدرن و معاصر از هنرمندان هر دو کره شمالی و جنوبی و دیگر کشورها است. بسیاری از هنرمندان مشهور از جمله «دیمین هرست»، «وارهول»، «ایو کلاین» و «دونالد جاد» نمایشگاه دائمی دارند. این موزه یکی از بهترین دیدنی‌های کره جنوبی و جاذبه‌های گردشگری سئول به شمار می‌رود. گفتنی است که ساختمان درخشنده و هیجان‌انگیز طراحی شده توسط بوتا در سال ۲۰۰۴ میلادی به‌طور کامل با معماری تیره رنگ ژان نوول و رم کولهاس در تضاد است. اما تضادی که چشم را اذیت نمی‌کند و خود عامل شهرت این موزه شده است.

دانلود ویدیو

سایت پروژه واقع در یک فضای شهری آشفته و بی‌نظم در سئول است. موزه هنرهای سنتی در حاشیه سایت در یک نوار باریک، که حدفاصل دو معبر بوده و سطح شیب‌دار سبزی است، قرار گرفته است؛ همراه با نمایش دو عنصر متضاد و خالص: یک مکعب و یک مخروط واژگون. این دو حجم به‌عنوان عناصر پیوند دهنده با بقیه بناها در ارتباط هستند. مکعب توسط یک سری احجام پیرامونی همراه با ردیفی از صفوف مردم و پرچم‌هایی که تداعی‌کننده خاطره‌ای از پرچم‌هایی است که در دوران باستان توسط نگهبانان مرزی از قسمت فوقانی برج‌ها آویخته می‌شدند، دارای هویت و شخصیت شده و توالی احجام باعث شده که ساختمان‌ها به‌طور کلی روشن‌تر به نظر بیایند و نتیجه آن قراردادن حجم کلی موزه در پس زمینه‌ای از تپه‌ها است. ساختمان، بلندتر از بقیه ساختمان‌های اطراف است و به یک نشانه شهری تبدیل شده است.

شاخصه‌های آثار بوتا نظیر دقت در توپوگرافی زمین، گرایش به فرم‌های هندسی، ایجاد سایه روشن و بهره‌گیری از نور طبیعی با استفاده از نورگیرهای سقفی، پیوند بنا با طبیعت و تاکید بر مهارت‌های حرفه‌ای در اجرا را می‌توان در این موزه یک‌جا مشاهده کرد.

مخروط واژگون، مانند گوهری در تنه اصلی موزه قرار گرفته و به حالت یک نقطه اتکاء معکوس حقیقی در نقش یک عنصر در مرکز یک مجموعه بدون عیب به نمایش درآمده است. برای رویه نمای بناها، بوتا به مصالح بناهای سنتی متوسل شده است، به‌عنوان مثال سفال. اما او این مصالح را در طرح منحصربه‌فرد خود به حالت امروزی درآورده و در بناهای خود از روش ساختمان سازی بدون چسب یا بتن جدید استفاده کرده است. به‌عنوان مثال باد خور کردن نمای سردر که در آن عناصر یک در میان و متوالی صافی، به بلندی ۵۰ سانتی‌متر همراه با باریکه‌های نوک تیز حجم مکعب را پوشش می‌دهند و یک بافت متغیر را خلق می‌کنند که بنا را به حالت یک جادوی واقعی نمایان می‌کند. همچنین عناصر نوک تیز به بلندی ۵۰ سانتی‌متر و ضخامت ۱۵ سانتی‌متر دورتادور مخروط واژگون رو در روی هم جاگیری شده‌اند.

اما در مورد ذرات ریزی که روی سطوح به‌صورت سیستم مدولار نمایان است باید گفت ترکیبی است از عناصر مجرد ذوزنقه‌ای شکل که با سطوح منحنی کامل بنای نمایشگاه پوشش داده شده است. تصمیم مبنی بر پوشاندن هر دو سطح خارجی بلوک‌ها با مصالح یکسان، به شاخص نشان دادن فرم آن‌ها و ارتباط صمیمی بین دو بدنه کمک می‌کند.

موزه با یک تصویر سحرآمیز و غیرقابل نفوذ، مانند استحکامات نظامی سنتی کشور کره، ظاهر شده است به‌طوری که در قسمتی که به‌صورت فضای نمایشگاهی است به‌طور کامل خویشتن‌گرا و قابل تفکر و تامل است؛ این فضا توسط یک سری از فضاهای مستقل تعریف شده‌ و فرم را از هر نوع ارتباط مستقیم خارجی حفظ می‌کند.

در یک دوره زمانی فضای نمایشگاهی موزه گوگنهایم اثر فرانک لوید رایت تنها محیطی تصور می‌شد که به دور یک مرکز تهی به‌صورت یک مسیر حلزونی ممتد گسترده شده است. ورودی موزه در سئول، توسط پله‌های ریزی که دسترسی به اتاق‌های مستقل نمایشگاه را تأمین می‌کند و در چهار طبقه به‌صورت تاج مدوری سازمان یافته، دارای هویت و شخصیت شده‌ است. پله‌ها از بالا توسط نور آسمان روشن می‌شوند. در این میان از طریق برش آن که به طرف پایین باریک‌تر می‌شود، عمق فضا ادراک می‌گردد و بازدیدکننده را در طبقه زیرین برجسته می‌کند و از طریق آن با موزه هنرهای معاصر اثر ژان نوول و فضای نمایشگاهی موقت اثر رم کولهاوس که این پروژه فرهنگی را به نحوه شایسته‌ای تکمیل کرده، رابطه مناسبی برقرار می‌کند. این فضاها بنا به درخواست بنیاد فرهنگی سامسونگ ساخته شده‌اند وگرنه لزومی دیده نمی‌شد نظمی را که بوتا در این موزه حاکم کرده بود بر هم زده شود. به هر حال آن‌قدر ترکیب‌های نوول و کولهاوس با دقت و ظرافت فوق‌العاده در کنار سفال‌های بوتا قرار گرفته شده‌اند که دیگر کسی بر این تضاد ایرادی نمی‌گیرد.

این ساختمان سفالین شامل یک حجم راست‌گوشه مکعب‌مستطیل شکل در بخش بالایی و یک مخروط وارونه در بخش پایینی است. ساختمان بدون پنجره طراحی شده است. توده مخروطی به‌صورت یک نقطه اتکا در مرکز مجموعه به نمایش درآمده و توده مکعب مستطیلی با یک سری احجام پیرامونی بر بالای آن که روی آن‌ها درختانی روئیده که یادمانی از قلعه‌ها و استحکامات نظامی قدیم کشور کره با پرچم‌های آویخته است و احساسی از قدمت و سنت را به وجود می‌آورد که در ارتباط با عملکرد موزه به‌عنوان محل نمایش هنرهای سنتی طراحی شده و سرشار از معانی سمبلیک است. به این ترتیب شخصیت ساده، ابتدایی و هندسی بنا به بیان فیگوراتیو و فرمی تبدیل شده است.

پوشش بدنه‌ها هم‌جنس و از قطعات مدولار تکرارشونده سفالی است که احساس سنت و قدمت را تشدید می‌کند. اما بوتا این مصالح را به‌شکل مدرن به کار گرفته و قطعات به روش جدید بدون چسب یا ملاط به ساختمان متصل شده‌اند. این قطعات سفالی در بدنه حجم مکعب مستطیلی به‌صورت یک ردیف در میان از قطعات صاف و ذوزنقه‌ای شکل و در توده مخروطی همگی از نوع ذوزنقه‌ای شکل به کار رفته‌اند.

گالری‌ها در مجاورت و اطراف وید قرار گرفته و تا یک طبقه زیرزمین پایین می‌روند. پلکانی در مجاورت وید در یک مسیر حلزونی پیچ می‌خورد و به گالری‌ها می‌رسد. از طریق هسته نورانی وید که به‌سمت پایین باریک‌تر می‌شود، عمق فضا درک شده و کشش و جاذبه‌ای به طبقه تحتانی ایجاد می‌شود که از این طبقه زیرزمینی، این موزه با موزه هنرهای معاصر و فضای نمایشگاهی موقت؛ که این پروژه را به‌شکل مناسبی تکمیل کرده‌اند، ارتباط برقرار می‌کند.

نکته جالب این است که امروزه معماران برای ایجاد مفاهیمشان به‌صورت گروهی همکاری می‌کنند و شاهکارها را می‌سازند. معمارانی که هرکدام به‌تنهایی خالق آثار باارزشی بوده‌اند. امید است در کشور ما هم از این دست اتفاقات خوب بیفتد.