پدیده شب های سفید چیست؟

شب‌های سفید سن پترزبورگ پدیده‌ای طبیعی در شب‌های تابستان است که در آن آسمان شب در حالت گرگ‌ومیش باقی می‌ماند و هیچ‌گاه تاریکی به‌طور کامل مستولی نمی‌شود. در این شب‌ها در سن پترزبورگ جشن‌ها و برنامه‌های متعددی مناسب شب‌زنده‌داران برپا است. در این مقاله بیشتر با این شب‌های بدون خواب آشنا خواهیم شد.

دانستنی‌ها درباره شب‌های سفید:

• پدیده شب‌های سفید چیست؟
• پدیده شب‌های سفید کجا اتفاق می‌افتد؟
• علت نام‌گذاری شب‌های سفید
• شب‌های سفید در سن پترزبورگ دقیقا در چه تاریخی رخ می‌دهند؟
• بهترین مکان برای دیدن شب‌های سفید
• دانستنی های جالب درباره شب‌های سفید در روسیه
• آیا شب‌های سفید روسیه برای انسان مضر است؟

پدیده شب‌های سفید چیست؟

در نواحی‌ با عرض جغرافیایی بیشتر از ۶۰ درجه شمالی، در هفته‌هایی از تابستان، یعنی در حدود انقلاب تابستانی، خورشید دیر غروب و زود طلوع می‌کند. در این بازه زمانی، در تاریک‌ترین شب‌های این نواحی، خورشید برای مدت کوتاهی ۶ یا هفت درجه پایین‌تر از سطح افق باقی می‌ماند. در محدوده زمانی غروب تا طلوع، آسمان هیچ‌گاه به‌طور کامل تاریک نمی‌شود؛ ازاین‌رو به این پدیده، شب‌های سفید (به‌معنای روشن) می‌گویند.

در شب‌های سفید، آسمان نیمه‌شب نیز در حالت گرگ‌ومیش قرار دارد؛ به‌طوری که فعالیت‌های روزانه همچنان بدون نیاز به نور مصنوعی ممکن است. در طول این زمان، در شهرهای متعددی از جهان جشنواره‌های هنری برگزار می‌شود که در تمام طول شب برپا هستند.

_{منبع عکس: Wikimedia، عکاس: Deror_avi}

پدیده شب‌های سفید کجا اتفاق می‌افتد؟

پدیده شب‌های سفید در مناطقی اتفاق می‌افتد که عرض جغرافیایی بالاتر از ۵۹ درجه و ۳۴ دقیقه (به اختصار ۶۰ درجه) دارند. ازا ین مدار به بالا، مناطق نزدیک‌تر به قطب شمال، پدیده شب‌های سفید را برای مدت طولانی‌تری تجربه می‌کنند.

شهرهای زیادی در بالاتر از مدار ۶۰ درجه قرار دارند که از مشهورترین آن‌ها می‌توان به اسلو (Oslo، پایتخت نروژ)، استکهلم (Stockholm، پایتخت سوئد)، هلسینکی (Helsinki، پایتخت فنلاند)، ریکیاویک (Reykyavik، پایتخت ایسلند) و... اشاره کرد؛ اما شهرهای محدودی هستند که هم‌زمان با آن، جشنواره‌های هنری برگزار می‌کنند. جشنواره‌های شب‌های سفید در نقاط مختلف جهان با نام‌های گوناگونی نظیر «شب سفید»، «شب‌های روشن» یا «شب بدون خواب» شناخته می‌شوند. 

برخی از کشورهایی معروفی که در آن‌ها جشنواره شب‌های سفید برگزار می‌شود عبارت‌اند از ایسلند، اسلواکی، فنلاند، کانادا، استرالیا، آمریکا و...؛ در این میان، یکی از مشهورترین جشنواره‌ها در شهر سن پترزبورگ روسیه برگزار می‌شود. شب‌های سفید سن پترزبورگ به‌خاطر مراسم آتش‌بازی و جشن «بادبان‌های سرخ» (Scarlet Sails) مشهور است. جشن بادبان‌های اسکارلت، نمایشی است که فارغ‌التحصیلی را در آن جشن می‌گیرند.

_{منبع عکس: World Atlas، عکاس: نامشخص}

شب‌های سفید در سن پترزبورگ دقیقا در چه تاریخی رخ می‌دهند؟

شب‌های سفید به نماد مشهور سن پترزبورگ روسیه تبدیل شده است. هرساله از حدود ۲۲ آوریل تا ۲۱ آگوست (دو یا سه اردیبهشت تا ۳۰ یا ۳۱ مرداد)، آسمان شب به حالت گرگ‌ومیش می‌رسد؛ اما هرگز تاریکی مطلق چیره نمی‌شود. این شب‌ها از حدود ۱۱ ژوئن تا یکم ژوئیه (۲۱ یا ۲۲ خرداد تا ۱۰ یا ۱۱ تیر) به اوج خود می‌رسند. در ۱۰ روز پایانی ماه ژوئن (اوایل تیر)، مناسبت‌های فرهنگی‌ برگزار می‌شود که به جشنواره شب‌های سفید معروف هستند.

_{منبع عکس: Lonely Planet، عکاس: Drozdin Vladimir}

بهترین مکان برای دیدن شب‌های سفید

اگر هدف، صرفا دیدن پدیده شب‌های سفید باشد، هرچه به مدار شمالگان یا مدار قطب شمال نزدیک‌تر شوید، بهتر می‌توانید آن را ببینید؛ اما اگر قصد، دیدن شب‌های سفید همراه با جشن و برنامه‌های متنوع هنری است، سن پترزبورگ روسیه بهترین مکان برای دیدن شب‌های سفید به شمار می‌رود.

در شب‌های سفید سن پترزبورگ، جشنواره شب‌های سفید را برگزار می‌کنند. جشنواره شب‌های سفید یک جشنواره تابستانی سالانه است که به مناسبت پدیده نیمه‌شب گرگ‌ومیش برپا می‌شود. در طول جشنواره، بیش از یک میلیون گردشگر به شهر می‌آیند.

_{منبع عکس: Business Insider، عکاس: Harrison Jacobs}

شهرداری سن پترزبورگ در تاریخ ۱۱ ژوئن، جشنواره را با جشن موسیقی «ستارگان شب‌های سفید» (Stars of the White Nights) در تالار «مارینسکی» (Mariinsky) آغاز می‌کند و در یکم ژوئیه به پایان می‌برد. هرچند برخی نمایش‌های مربوط به این جشنواره، پیش یا پس از این تاریخ اجرا می‌شوند.

جشن موسیقی «ستارگان شب‌های سفید» مجموعه‌ای از اجراهای باله کلاسیک، اپرا و ارکسترال است که در تالار و سالن کنسرت مارینسکی برگزار می‌شود. این مجموعه اجراها بخش اصلی جشنواره شب‌های سفید سن پترزبورگ را تشکیل می‌دهد. جشنواره «ستارگان شب‌های سفید» را در اصل «آناتولی سابچاک» (Anatoly Sobchak)، شهردار سن‌پترزبورگ، از سال ۱۹۹۳ راه‌اندازی کرد.

جشن دیگری که در شب‌های سفید سن‌پترزبورگ برگزار می‌شود، جشن «بادبان‌های سرخ» است. در این جشن عمومی و محبوب، آتش‌بازی‌های دیدنی و نمایش‌های عظیمی به مناسبت پایان سال تحصیلی و فارغ‌التحصیلی برپا می‌شود. پس از اکران فیلم «بادبان‌های سرخ» (Scarlet Sails) در سال ۱۹۶۱، این سنت محبوبیت بیشتری پیدا کرد.

_{منبع عکس: Wikimedia، عکاس: Marina Lystseva}

کارناوال‌های متعددی در شب‌های سفید سن‌ پترزبورگ در خیابان‌ها به راه می‌افتند. «میدان کاخ» (Palace Square) سن پترزبورگ هرساله در تابستان صحنه اجرای ستارگان جهانی موسیقی می‌شود.

از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۹ و پس از وقفه‌ای (به‌دلیل شیوع کووید) دوباره از سال ۲۰۲۳، مسابقه جهانی ماراتن و مسابقه دو در مسیر ۱۰ کیلومتری به جشنواره شب‌های سفید سن‌پترزبورگ اضافه شد. هرساله بیش از ۵,۰۰۰ دونده در این مسابقات شرکت می‌کنند.

_{منبع عکس: russianemirates.com، عکاس: نامشخص}

فستیوال‌های فیلم متعددی نیز در طول شب‌های سفید برگزار می‌شود. جشنواره شب‌های سفید دیگر شهرهای جهان نیز از این جشنواره فرهنگی سن پترزبورگ الهام گرفته‌ شده‌اند. به‌دلیل همه‌گیری بیماری کرونا و سپس جنگ روسیه با اوکراین، جشنواره شب‌های سفید سن پترزبورگ از سال ۲۰۲۰ به‌طور کامل برگزار نشده است.

دانستنی های جالب درباره شب‌های سفید در روسیه

جالب‌ترین نکته درباره شب‌های سفید، خود پدیده شب‌های سفید است که ساعت، نیمه‌شب را نشان می‌دهد؛ اما آسمان تاریک نیست؛ همین، دلیل موجهی برای شب‌زنده‌داری و جشن گرفتن است. خورشید خیلی دیر غروب و خیلی زود طلوع می‌کند؛ حتی پس از غروب نیز، هوا نیمه‌روشن و به حالت گرگ‌ومیش است. این امر باعث می‌شود بدن آدم‌ها فریب بخورد و گمان کنند که به خواب کمتری نیاز دارند. با توجه به تنوع زیاد جشنواره شب‌های سفید، این کم‌خوابی آنقدرها هم بد به نظر نمی‌رسد!

در ادامه پنج مورد از دانستنی‌های جالب درباره مراسم شب‌های سفید روسیه را مرور می‌کنیم.

_{منبع عکس: Vogue، عکاس: نامشخص}

بادبان‌های سرخ

بادبان‌های اسکارلت یکی از جشن‌های مهم جشنواره شب سفید است. این جشن در واقع برای دانش‌آموزان و به‌ویژه برای آن‌هایی برگزار می‌شود که تازه از دبیرستان فارغ‌التحصیل شده‌اند؛ با این حال، این جشن به‌خاطر نمایش جذاب آتش‌بازی، کنسرت در فضای باز، آب‌نمای چندطبقه و دیگر نمایش‌ها، میان تمام رده‌های سنتی محبوب شد.

در جشن بادبان‌های سرخ، یک کشتی‌ با بادبان‌های قرمزرنگ از رود «نوا» (Neva) می‌گذرد و برای دانش‌آموزان گذری آرام به بزرگسالی آرزو می‌کند که در آن بتوانند علایق خود را پیدا کنند. میلیون‌ها نفر هرساله برای دیدن این جشن عمومی می‌آیند.

_{منبع عکس: Wanderlust Travel Magazine، عکاس: نامشخص}

قدمت جشن بادبان‌های سرخ بسیار بیشتر از جشنواره شب‌های سفید است. این سنت از پس از جنگ جهانی دوم، وقتی شروع شد که مدرسه‌های «لنینگراد» (Leningrad، سن پترزبورگ سابق) با برگزاری جشن به مناسبت پایان سال تحصیلی موافقت کردند. نام بادبان‌های سرخ نیز از روی داستان کودکانه‌ روسی به همین نام گرفته شد.

ستارگان شب‌های سفید

جشنواره ستارگان شب‌های سفید برترین فستیوال هنر و موسیقی کلاسیک روسیه است. در این جشنواره شاهکارهای کلاسیک موسیقی جهان نواخته می‌شود؛ به‌علاوه، شرکت‌کنندگان همواره با چند قطعه موسیقی ناب که کمتر کسی شنیده نیز آشنا می‌شوند.

_{منبع عکس: Pinterest، عکاس: نامشخص}

کارناوال‌ها

کارناوال‌های جشنواره شب سفید اغلب در پیرامون کاخ «پترهوف» (Peterhof) به راه می‌افتند. کارناوال‌های «کاخ کاترین» (Catherine Palace) و حومه شهر «پاولوفسک» (Pavlovsk) در ۳۰ کیلومتری سن‌پترزبورگ نیز به‌خاطر بازسازی‌های بسیار هنرمندانه‌شان از وقایع تاریخی، مشهور هستند.

در کارناوال‌ها، بازیگران با پوشیدن لباس‌های قدیمی، سوار کالسکه می‌شوند، از خیابان‌های شهر می‌گذرند و مهم‌ترین وقایع تاریخی روسیه را بازسازی می‌کنند.

_{منبع عکس: Slight North، عکاس: نامشخص}

تاریخ جشنواره شب سفید

طرح جشنواره شب سفید در سال ۱۹۹۲ ریخته و از سال ۱۹۹۳ اجرا شد. در سال ۲۰۰۳، جشنواره شب سفید با سیصدمین سالگرد تاسیس شهر سن پترزبورگ هم‌زمان بود؛ به همین دلیل، جشنواره را باشکوه‌تر از قبل برگزار کردند. در سال ۲۰۰۶، به مناسبت اجلاس کشورهای گروه هشت (G8)، کنسرت و نمایش فرهنگی مفصلی برگزار شد.

در سال ۲۰۱۱، کشورهای خارجی جشنواره شب سفید سن پترزبورگ را به‌عنوان رویدادی فرهنگی به رسمیت شناختند. این جشنواره همچنین تصویر روسیه را به‌عنوان یک مرکز جهانی هنری ارتقا بخشید.

_{منبع عکس: Russian Beyond، عکاس: نامشخص}

یک جشنواره عمومی

جشنواره شب سفید سن‌ پترزبورگ طوری برگزار می‌شود که هم مناسب بچه‌ها و هم مناسب بزرگسالان باشد. بچه‌ها بیشتر مشتاق جشن بادبان‌های اسکارلت با آن آتش‌بازی جذاب هستند. تمام برنامه‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که تمام رده‌های سنی لذت ببرند. هنرپیشه‌های بین‌المللی نیز در جشنواره اجرا داشته‌اند؛ برای نمونه می‌توان به خواننده و ترانه‌سرای انگلیسی، «پل مک‌کارتنی» (Paul McCartney) و گروه «رولینگ استونز» (Rolling Stones) و «اسکورپیونز» (Scorpions) اشاره کرد.

_{منبع عکس: Euroarts، عکاس: نامشخص}

آیا شب‌های سفید روسیه برای انسان مضر است؟

برخی از مردم روشن بودن مداوم آسمان را برای سلامتی انسان آسیب‌‌رسان می‌دانند؛ که تصوری اشتباه است. پدیده شب‌های سفید می‌تواند در برخی مواقع، نظم خواب انسان (خصوصا مسافران) را بر هم بزند؛ اما متخصصان ضرر دیگری را از جانب آن متصور نیستند.

_{منبع عکس: In Your Pocket، عکاس: نامشخص}

اگر تجربه حضور در شب‌های سفید سن پترزبورگ را داشته‌اید، نظر خود را با ما و دیگر کاربران کجارو در میان بگذارید.

_{منبع عکس کاور: Corinthia Hotels، عکاس: نامشخص}