آتشفشان چیست و چگونه به وجود می آید؟

آتشفشان‌ها از شگفت‌انگیزترین و درعین‌حال خطرناک‌ترین پدیده‌های طبیعی زمین هستند؛ دهانه‌هایی آتشین که می‌توانند در یک‌لحظه سرنوشت یک سرزمین را دگرگون کنند. از نابودی شهرها گرفته تا شکل‌گیری جزایر جدید، آتش‌فشان‌ها هم ویرانگر هستند و هم سازنده! پدیده آتشفشان در طول سالیان دراز از عمر کره زمین، همواره به وقوع پیوسته است. اگر به پدیده آتشفشان و چرایی آن علاقه دارید، با ما در ادامه این مطلب همراه شوید؛ چراکه در اطلاعات جالبی درباره اینکه آتشفشان چیست و آتشفشان چگونه تشکیل میشود ارائه می‌دهیم و به معرفی فعال‌ترین آتشفشان‌های ایران و جهان خواهیم پرداخت.

آتشفشان پدیده‌ای در حوزه علم زمین‌شناسی است که در زبان ساده می‌توان آن را فوران توده‌های مذاب از حفره‌های سطح زمین دانست. کره زمین در ابتدا کره‌ای گداخته بوده است و در طول سال‌هایی که از عمر آن می‌گذرد، پوسته بیرونی به لایه‌ای سخت تبدیل شده و بر اثر عبور مواد مذاب از منافذ، بخش‌هایی از این پوسته سوراخ شده و مواد مذاب داخل آن به سطح زمین رسیده است. در هر پدیده آتشفشان، مخلوطی از سنگ‌های آتشفشانی، گازهای درون زمین و خاکستر به سطح زمین فوران می‌کنند.

عکاس: نامشخص / isna.ir

آتشفشان‌ها در حالت کلی در مناطقی از زمین که پوسته سخت آن حالت فرو رفته یا برآمده داشته باشند، رخ می‌دهند و کوه‌های آتشفشانی نیز به همین ترتیب در طول زمان با انباشت مواد مذاب سرد شده به وجود آمده‌اند.

آتشفشان در تعریف علمی، یک ساختمان زمین‌شناسی است که مواد مذاب درون زمین از طریق آن به پوسته بیرونی و سطح زمین می‌رسند. انباشت مواد گداخته هسته زمین که شامل گاز، مایع و جامد هستند، در یک منطقه سبب ایجاد کوه آتشفشانی می‌شود. در هر نقطه از زمین که به‌لحاظ ساختار پوسته برای فوران آتشفشان مناسب باشد نیز کوه‌های آتشفشانی تشکیل می‌شوند.

عکاس: نامشخص / motamem.org

ساختمان آتشفشان شامل دودکش، دهانه انفجاری و مخروط آتشفشانی می‌شود. بسته به‌ شدت انفجار آتشفشان، قطر دهانه متفاوت است و مواد فورانی نیز شکل مخروط آتشفشانی را تعیین می‌کنند. فوران آتشفشان شامل ماگما، لاوا یا گدازه و سنگ‌های آتشفشانی می‌شوند. ماگما داغ، سیال و سیلیکاتی است و ماده اصلی سازنده سنگ‌ها به شمار می‌رود. سنگ‌های آتشفشانی پس از افتادن روی سطح زمین به سرعت سرد می‌شوند. سنگ‌های اطراف کوه آتشفشان ساختار شیشه‌ای دارند و از انواع سنگ‌های ریزدانه هستند.

از مهم‌ترین آثار فوران آتشفشان‌ها می‌توان به تشکیل چشمه‌های آبگرم اشاره کرد. آب‌های سطحی و زیرزمینی پس از برخورد با سنگ‌های داغ، گرم شده و وارد چرخه آب می‌شوند. این روند در اطراف کوه‌های آتشفشانی، چشمه‌های آبگرم را ایجاد می‌کند. از دیگر آثار فوران آتشفشان‌ها می‌توان به تغییرات کوتاه مدت آب و هوایی در جهان اشاره کرد. پس از هر بار فوران آتشفشان، کره زمین کاهش دمای ملموسی را تجربه می‌کند؛ اما متاسفانه مرگ و میر انسان‌ها و جانوران و تخریب ساختمان‌ها و سازه‌ها از آثار مخرب فوران آتشفشان‌ها هستند.

فوران آتشفشان زمانی رخ می‌دهد که فشار گازها و گدازه‌های هسته زمین بالا می‌رود و با پرتاب گازهای سمی، خاکستر و سنگ همراه است. فوران می‌تواند به‌صورت انفجاری عظیم یا خفیف باشد. گاهی بر اثر شدت انفجار حاصل از فوران آتشفشان در اطراف کوه، سونامی، زمین‌لرزه یا سیلاب‌های شدید رخ می‌دهد. بارش باران‌های اسیدی نیز از پیامدهای فوران آتشفشان به شمار می‌رود.

عکاس: نامشخص / borna.news

دسته‌بندی آتشفشان‌ها بر اساس شکل دهانه آتشفشان، محل قرار گرفتن آن و شکل و نوع مخروط آتشفشانی انجام می‌شود. شدت فوران آتشفشان‌ها به نوع ترکیب عناصر موجود در گداخته و گازها مربوط می‌شود. سنگ‌های آتشفشانی نیز انواع متفاوتی دارند. عناصر تشکیل دهنده سنگ‌ها سبب شکل‌گیری نوع مخروط‌های آتشفشانی می‌شود. ریزشی یا فرسایشی بودن دهانه و مخروط نیز با شدت و جنس سنگ و ترکیب‌های موجود در فوران ارتباط دارد.

به‌طور کلی، پس از فوران آتشفشان حجم زیادی از گازها از دهانه کوه آزاد می‌شوند. ترکیب گازهای مختلف و تشکیل گازهای آتشفشانی در عمق زمین اتفاق می‌افتد. گازهای اصلی در این فرایند بخار آب، دی اکسید کربن و دی اکسید گوگرد هستند. بخار آب سمی نیست و رها شدن آن از دهانه آتشفشان تاثیر مثبتی بر چرخه آب و هوایی می‌گذارد.

عکاس: نامشخص / bigbangpage.com

دی اکسید کربن نیز با وجود آن که از گازهای گلخانه‌ای محسوب می‌شود و در گرم شدن زمین نقش دارد؛ اما با توجه به تعداد فوران آتشفشان‌ها در سال، تاثیر محدودی در این فرایند دارد؛ بنابراین خسارت قابل‌توجهی نخواهد داشت. بیشترین تاثیر در میان گازهای فورانی به دی اکسید گوگرد مربوط می‌شود. بارش باران اسیدی نیز به‌دلیل تولید اسید سولفوریک از دی اکسید گوگرد موجود در هوا پس از فوران آتشفشانی اتفاق می‌افتد؛ البته در طول زمان این پدیده سبب خنک شدن کره زمین می‌شود.

شاید در نگاه نخست، فوران آتشفشان پدیده‌ای مخرب به نظر برسد؛ اما خوب است بدانید که آتشفشان‌ها دلیل حاصلخیزی زمین‌های بایر می‌شوند. خاکستر حاصل از هر بار آتشفشان، به سرعت تجزیه و با خاک مخلوط می‌شود. گازهای منتشر شده از آتشفشان‌ها نیز در طول زمان به منابعی قابل‌توجه تبدیل می‌شوند. دامنه‌های کوه‌های آتشفشانی به‌دلیل خارج از دسترس بودن، مکانی امن و به دور از تصرف انسان‌ها برای رشد گیاهان و حیوانات نادر به شمار می‌روند. از طرف دیگر فوران آتشفشان‌ها کره زمین را خنک می‌کند و در طول زمان جزایر زیادی را نیز به وجود می‌آورد. رسوبات حاصل از فوران‌های آتشفشانی نیز برای تهیه وسایل صنعتی و بهداشتی بسیاری مورد استفاده قرار می‌گیرند.

آتشفشان‌ها شکل‌ها و انواع مختلفی دارند. فوران آتشفشان ممکن است به‌صورت نقطه‌ای، شکافی یا پله‌ای صورت بگیرد. آتشفشان‌ها از نظر شکل ظاهری به سه دسته مهم تقسیم می‌شوند:

• آتشفشان‌های سپری (Shield Volcano): به‌شکل یک گنبد صاف هستند و به‌آرامی رخ می‌دهند؛ تا جایی که ساکنان اطراف آن فرصت دور شدن از آتشفشان را دارند.

عکاس: نامشخص / yjc.ir

• آتشفشان‌های چینه‌ای (Stratovolcano یا Composite Volcano): نوع دیگری از فوران آتشفشانی هستند که شکل مخروطی دارند و با شدت زیاد اتفاق می‌افتند. در این نوع از فوران آتشفشانی، شدت و سرعت انفجار مجالی برای گریز ساکنان اطراف آن باقی نمی‌گذارد. انفجار آتشفشان کوه آگونگ در جزیره بالی بین سال‌های ۱۹۶۳ تا ۱۹۶۴ میلادی، از نوع انفجار چینه‌ای بود که متاسفانه تلفات زیادی به همراه داشت.
• کاسه آتشفشانی (Caldera Volcano): ظاهری دایره‌ای شبیه به حوضچه دارد. شدت فوران در این نوع به حدی است که دیواره‌های محافظ ماگما از بین می‌روند.

پس از آشنا شدن با مفهوم پدیده آتشفشان و شکل فوران آن، ممکن است این سوال در ذهن شما پیش بیاید که چرا آتشفشان اتفاق می‌افتد یا آتشفشان چگونه فعال میشود؟

فوران آتشفشانی بسیار فراتر از آن چیزی است که در ظاهر می‌بینیم. در واقع فعل و انفعالات داخل زمین به‌همراه عوامل خارجی باعث شکل‌گیری پدیده آتشفشان می‌شوند. حرکت صفحات زمین، تغییرات آب و هوایی و حرکت ماگما در نزدیکی هسته زمین از دلایل اصلی فوران آتشفشان‌ها هستند.

عکاس: نامشخص / زومیت

سنگ‌های لایه‌های زیرین زمین در اثر گرمای هسته زمین ذوب می‌شوند و مایعی مذاب به نام ماگما با درجه حرارت بالا تولید می‌کنند. این گدازه‌ها زیر پوسته‌ای جامد مخفی می‌مانند؛ تا زمانی که به‌دلیل کمتر شدن چگالی به‌سمت بالا شروع به حرکت کنند. در این مرحله گازهای موجود در گدازه‌ها تا ۱۰۰۰ برابر اندازه واقعی خود بزرگ می‌شوند که مانند بمبی آماده انفجار هستند. با رسیدن به سوراخ پوسته زمین، گدازه‌های ماگما رها می‌شوند و انفجاری با درجه حرارت بیش از ۱۰۰۰ درجه سانتی‌گراد با سرعت ۷۰۰ کیلومتر در ساعت اتفاق می‌افتد.

عکاس: نامشخص / hamshahrionline.ir

در بعضی فوران‌های آتشفشانی انفجارهای پیاپی رخ می‌دهد که به‌دلیل افزایش انرژی گازهای منبسط است. استحکام کم سنگ‌های پوسته زیرین زمین و تغییرات شدید آب و هوایی مانند آب شدن یخچال‌های طبیعی، اثر زیادی بر احتمال فعال شدن آتشفشان‌های خفته دارند. زمین‌لرزه نیز به‌دلیل جابه‌جا کردن صفحه‌های زیرین زمین، نقشی موثر در شکل‌گیری فوران آتشفشانی دارد.

با وجود پیشرفت هر روزه تکنولوژی در زمینه بررسی گازهای اطراف آتشفشان‌ها‌ و همین طور بررسی تغییرات حرارتی اعماق زمین، پیش‌بینی دقیق وقوع پدیده آتشفشان هنوز برای بشر ممکن نیست. اگرچه دانشمندان موفق به شناسایی آتشفشان‌های فعال یا کوه‌های با احتمال فعالیت آتشفشانی شده‌اند، هنوز کسی از زمان فوران آتشفشان‌ها خبر ندارد.

در ایران در طول سالیان دراز ۱۰ کوه آتشفشانی فوران کرده‌اند و از آخرین فوران بعضی از آن‌ها هزاران سال گذشته است. زمین‌شناسان با بررسی نشانه‌های اطراف این کوه‌ها از قبیل فعالیت چشمه‌های آبگرم، گازهای گوگردی اطراف کوه‌ها و تغییر در قطر دهانه آتشفشان‌ها، احتمال فعال شدن این کوه‌ها را می‌سنجند. در بعضی مواقع پیش از آغاز پدیده آتشفشان و فوران، در حوالی کوه آتشفشانی زلزله، سونامی یا تغییر در دمای محیط به شکلی غیر طبیعی رخ می‌دهد که می‌تواند اخطاری برای شروع فوران آتشفشان باشد.

منابع عکس‌ها: tasnimnews.com ،hamshahrionline.ir ،sarinparvaz.com ،kziran.com | عکاس‌ها: نامشخص

در تعریف کلی اگر کوهی در طول ۱۰ هزار سال گذشته سابقه فوران آتشفشانی داشته باشد، کوه آتشفشان فعال فرض می‌شود. البته سازمان‌های معتبر علمی در جهان تعریف‌های متفاوتی در این زمینه دارند. در ادامه به معرفی پنج کوه آتشفشانی در ایران می‌پردازیم.

• وضعیت: فعال
• موقعیت: استان مازندران
• ارتفاع: ۵,۶۱۰ از سطح دریا

کوه دماوند بلندترین قله ایران و بلندترین آتشفشان در قاره آسیا است که در دوره چهارم زمین‌شناسان تشکیل شده است و در فهرست بلندترین قله‌های جهان نیز قرار دارد. دمای هوای دماوند در طول سال منفی باقی می‌ماند. در سردترین روزهای زمستان دمای هوا در ارتفاع قله تا منفی ۶۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و در تابستان نیز معمولا یک یا دو درجه زیر صفر است. قطر دهانه آتشفشانی این کوه را دریاچه‌ای یخ زده به قطر ۴۰۰ متر پوشانده است و در جبهه‌های مختلف کوه دماوند یخچال‌های طبیعی زیادی قرار گرفته‌اند.

عکاس: نامشخص / pana.ir

در سال ۱۳۹۰ شمسی، مجله علمی نشنال جئوگرافی در آمار ۱۰ کوه خطرناک جهان، رتبه دهم را به کوه دماوند اختصاص داد. فعالیت چشمه‌های آبگرم اطراف کوه و همین طور وجود آب‌های گوگردی در اطراف آن شک زمین‌شناسان را به امکان فعال شدن دوباره کوه دماوند بر می‌انگیزد. با این حال عمده فعالیت‌های آتشفشانی کوه دماوند به حدود ۶۰۰ تا ۲۸۰ هزار سال قبل برمی‌گردد. نخستین فوران آتشفشانی کوه دماوند به میلیون‌ها سال پیش باز می‌گردد و آخرین فوران آن نیز در حدود ۷,۵۰۰ سال قبل اتفاق افتاده است. در اطراف منافذ کوه دماوند بخارهای پراکنده‌ای هم دیده می‌شود که زمین‌شناسان وجود آن‌ها را به‌دلیل بخار شدن آب وارد شده در زمان بارندگی به درون کوه می‌دانند و ربطی بین این پدیده با بخارهای آتشفشانی وجود ندارد.

• وضعیت: فعال
• موقعیت: استان سیستان و بلوچستان
• ارتفاع: ۳,۹۴۱ متر از سطح دریا

زمین‌شناسان کوه تفتان را آتشفشان فعال ایران می‌دانند و گرچه سال‌ها از آخرین فوران آتشفشان قله «چهل تن» که قله آتشفشانی کوه تفتان است، می‌گذرد، هم‌چنان بخارهای گوگرد بر فراز این قله دیده می‌شوند. کوه تفتان در جنوب شرقی زاهدان و شمال غربی خاش قرار دارد و شکل آن مانند زین اسب است. این کوه چهار قله با سه دهانه آتشفشانی دارد. در این کوه آتشفشانی، لایه‌های خاکستر کم هستند و گدازه‌ها مسافتی در حدود ۱,۳۰۰ کیلومتر مربع را پوشانده‌اند. در ارتفاعات تفتان سه دریاچه وجود دارند که دو تا از آن‌ها آب شیرین و دیگری شور است.

عکاس: نامشخص / tasnimnews.com

بخارهای گوگردی بر فراز کوه تفتان از فاصله ۱۰۰ کیلومتری دیده می‌شوند. تفتان به رشته آتشفشانی سلطان کوه در پاکستان تعلق دارد که در حال حاضر خاموش است. گازها و مواد خارج شده از قله آتشفشانی تفتان در ترکیب با آب، ماده سمی و خطرناک اسید سولفوریک را تولید می‌کنند که به نام تیز آب سلطانی معروف است. آخرین فعالیت آتشفشانی کوه تفتان در حدود ۶,۹۰۰ سال قبل بوده است.

• وضعیت: نیمه فعال
• موقعیت: استان سیستان و بلوچستان
• ارتفاع: ۳,۴۹۰ متر از سطح دریا

کوه بزمان نیز از دیگر کوه‌های آتشفشانی در نزدیکی کوه تفتان است که در ۳۰ کیلومتری شمال شهر بزمان قرار دارد. شهر بزمان نیز در فاصله ۱۰۰ کیلومتری از شمال غربی ایرانشهر قرار گرفته است. اگرچه آخرین‌بار این کوه در حدود ۴۱ هزار سال قبل فوران کرده است، آن را آتشفشانی نیمه فعال می‌دانند که دلیل آن قرار گرفتن چشمه‌های آبگرم در اطراف قله و تغییر رنگ سنگ‌های قله به سبب خروج مداوم گازهای آتشفشانی است. ارتفاع قله آتشفشانی بزمان از زمین‌های اطرف در حدود ۲,۱۰۰ متر است. نشانه‌هایی از خروج گدازه‌های آتشفشانی در دامنه شرقی دیده می‌شود. در دامنه شمالی که شیب تندتری دارد، آثار فورانی عظیم از گدازه‌ها باقی مانده که شکلی مخروطی ساخته است.

عکاس: نامشخص / parminet.com

• وضعیت: نیمه فعال
• موقعیت: استان اردبیل
• ارتفاع: ۴,۸۱۱ متر از سطح دریا

کوه سبلان سومین قله بلند ایران است که در استان اردبیل و در رشته کوه آذربایجان قرار دارد. از آخرین زمان فوران آتشفشان قله سبلان اطلاعی در دست نیست؛ اما شکل قطعه قطعه گدازه‌ها در مساحتی به‌اندازه ۱,۲۰۰ کیلومتر مربع در دامنه‌های این کوه، از فوران‌های شدید و پی‌درپی آتشفشان در این کوه در سال‌های دور خبر می‌دهد. قله‌های آتشفشانی کوه سبلان سه مورد هستند و معروف‌ترین آن‌ها «قله سلطان» است.

عکاس: نامشخص / visitiran.ir

• وضعیت: نیمه فعال
• موقعیت: استان آذربایجان شرقی
• ارتفاع: ۳,۷۰۳ متر از سطح دریا

کوه سهند نیز از دیگر کوه‌های آتشفشانی ایران در سال‌های دور بوده است که از آخرین زمان فوران آتشفشان آن اطلاع دقیقی در دست نیست. این کوه در دسته آتشفشان‌های رشته کوه آرارات در ارمنستان است و در شمال غربی دریاچه ارومیه قرار دارد. کوه سهند ۱۷ قله دارد که بلندترین آن‌ها‌ قله «قوچ گولی» است. مخروط پهن و گسترده کوه سهند با گدازه‌های باقی مانده از فوران آتشفشان در دامنه‌های این کوه، فعال بودن آتشفشان سهند در گذشته را نشان می‌دهد.

در حال حاضر سال‌های زیادی از خاموش ماندن آتشفشان سهند می‌گذرد و هیچ نشانه‌ای از فوران مجدد آتشفشان سهند وجود ندارد؛ البته به‌دلیل نقص دانش بشری نمی‌توان در مورد آتشفشان‌های خاموش به‌صورت قطعی نظر داد.

در نقاط مختلف کره زمین کوه‌های آتشفشانی فعالی وجود دارند که فوران آتشفشان آن‌ها در سال‌های گذشته تلفات جانی زیادی در شهرهای اطراف کوه داشته است؛ اما وقتی در نقطه‌ای از جهان فوران آتشفشان رخ می‌دهد، تمام دنیا تحت‌تاثیر این حادثه قرار می‌گیرد. انبوه دود و خاکستری که از کوه‌های آتشفشانی به هوا وارد می‌شود، مانع رسیدن نور خورشید در فاصله زمانی قابل‌توجه به آن منطقه می‌شود. برخلاف انتظار عمومی از گرم شدن زمین در اثر پدیده آتشفشان، تنها در فاصله کوتاهی پس از این پدیده به‌دلیل باقی ماندن حجم دود در آسمان و نرسیدن نور خورشید به زمین، مناطق اطراف آتشفشان دچار افت محسوس دما می‌شوند.

در بعضی موارد فوران دود تا مدت‌ها بعد ادامه دارد؛ مانند آتشفشان آگونگ که تا ۱۱ ماه بعد از فوران آن، اهالی جزیره بالی موفق به دیدن نور خورشید نشدند و در نتیجه سالی بی‌ تابستان با کاهش محسوس دما را تجربه کردند. این پدیده بر میانگین دمای هوای کل جهان نیز تاثیر گذاشت و در نتیجه افت محسوس دما در میانگین دمای هوای جهانی کره زمین در آن سال تجربه شد.

عکاس: نامشخص / yjc.ir

گرچه فوران آتشفشان در عصر حاضر از مرگبارترین حوادث طبیعی است، تاثیری که از بقایای گدازه‌ها و مواد مذاب روی زمین‌های اطراف می‌ماند، در طولانی مدت سبب حاصلخیزی آن مناطق می‌شود. مطالعه تاریخ نشان می‌دهد که نزدیک‌ترین نقاط به کوه‌های آتشفشانی محل شکل‌گیری تمدن‌ها بوده‌اند. ارزیابی میزان سهمگین بودن آتشفشان‌های معروف جهان به‌سادگی ممکن نیست و حجم این حادثه طبیعی در حدی است که دانشمندان به‌سادگی قادر به تفکیک میزان خسارت‌های وارد شده در نقاط مختلف جهان و مقایسه آن‌ها با یکدیگر نیستند.

کشورهای زیادی در قاره‌های مختلف، کوه‌های آتشفشانی فعال دارند که متاسفانه فوران آن‌ها از مرگبارترین حوادث طبیعی تاریخ بوده است. در ادامه به معرفی فعال‌ترین آتشفشان‌های جهان به تفکیک کشور می‌پردازیم:

یکی از مرگبارترین فوران‌های آتشفشانی در سال ۱۸۱۵ میلادی در کشور اندونزی اتفاق افتاد. این انفجار در کوه «تامبورا» در جزیره «سومباوا» دهانه‌ای به قطر نزدیک به ۶,۵۰۰ متر باز کرد و فوران آتشفشان نزدیک به ۵۰ کیلومتر در هوا پرتاب شد. در زمان انفجار در حدود ۱۹ هزار نفر جان خود را از دست دادند و تلفات جانی پس از این فوران نیز در حدود ۸۲,۰۰۰ نفر برآورد شد. وقوع این آتشفشان سبب سرمای هوا و سالی بی‌تابستان شد که دلیل آن پوشش آسمان از دود و خاکستر پس از فوران و نرسیدن نور خورشید به زمین بود. این کوه برای آخرین بار در سال ۱۹۶۷ میلادی فوران کرده است.

عکاس: ناسا / ویکی مدیا

دیگر کوه آتشفشانی کشور اندونزی کوه «آگونگ» در شرق جزیره بالی است. این کوه با ارتفاع بیش از ۳,۰۰۰ متر در سال ۱۹۶۳ میلادی فوران کرد. آخرین فوران کوه آگونگ پیش از آن به ۱۲۰ سال قبل برمی‌گردد. انفجار آتشفشان آگونگ در این سال نزدیک به ۱۱ ماه طول کشید و بیش از ۱,۶۰۰ نفر کشته و ۸۶ هزار نفر بی‌خانمان در پی داشت. آخرین بار در سال ۲۰۱۷ میلادی خروج گاز و گدازه از دهانه این آتشفشان دیده شده است و تا به امروز نیز به شکلی خفیف ادامه دارد. این کوه یکی از خطرناک‌ترین آتشفشان‌های فعال در جهان به حساب می‌آید.

کوه آگونگ | منابع عکس‌ها: mizanonline.ir ،irna.ir ،yjc.ir ،aa.com.tr | عکاس‌ها: نامشخص

کوه «مراپی» نیز دیگر آتشفشان فعال کشور اندونزی است که در سال ۲۰۱۴ میلادی دود و گدازه از دهانه آن فوران کرد. کشور اندونزی کوه‌های آتشفشان‌ زیادی دارد که در حال حاضر زیر رصد کامل قرار گرفته‌اند تا در صورت بروز حادثه‌ بتوان به سرعت مناطق اطراف را تخلیه کرد.

از دیگر کشورهایی که در سال‌های اخیر شاهد فوران مرگبار آتشفشان بوده است، می‌توان کشور فیلیپین را نام برد. در سال ۱۹۹۱ میلادی فوران آتشفشان کوه «پیناتوبو» موجب مرگ نزدیک به ۸۵۰ نفر شد. خاکستر و دود حاصل از این فوران پروازها را مختل کرد و دمای هوا را تا پنج درجه در سال بعد کاهش داد. باران‌های اسیدی در طول سال بعد در این منطقه می‌بارید. نکته جالب‌توجه در مورد آتشفشان پیناتوبو این است که تا پیش از حادثه سال ۱۹۹۱ میلادی، این کوه هرگز فعالیت آتشفشانی نداشت و فوران نکرده بود؛ اما نخستین فوران این کوه تبدیل به یکی از شدیدترین فوران‌های آتشفشانی در جهان شد.

عکاس: نامشخص / ویکی مدیا

کوه «کانلاون» آتشفشان فعال دیگر فیلیپین است که در سال ۲۰۱۶ میلادی با فوران دود و خاکستر، فعالیت خطوط هوایی گذری از اقیانوس آرام را دچار مشکل کرد. این کوه در جزیره «نگروس» قرار دارد و ارتفاع آن نزدیک به ۲,۵۰۰ متر از سطح دریا است.

عکاس: نامشخص / ویکی مدیا

دیگر کوه آتشفشانی این کشور «تال» نام دارد و در فاصله ۱۰۰ کیلومتری از شهر مانیل واقع شده است. آتشفشان تال از خطرناک‌ترین آتشفشان‌های جهان است که از سال ۱۵۷۲ میلادی تاکنون، ۳۳ بار فوران کرده است و از فعال‌ترین آتشفشان‌های جهان محسوب می‌شود. این کوه در میان جزیره‌ای با چشم‌انداز زیبا قرار دارد.

عکاس: نامشخص / mizanonline.ir

کشور آمریکا با توجه به گستردگی و تنوع جغرافیایی خود کوه‌های فعال آتشفشانی زیادی دارد. زمین‌شناسان و دانشمندان آمریکایی پنج کوه در این کشور را از خطرناک‌ترین آتشفشان‌های فعال در جهان با امکان انفجار شدید می‌دانند. در نتیجه تحقیقات دانشمندان سازمان زمین‌شناسان آمریکا، ۱۰ درصد از آتشفشان‌های فعال جهان در این کشور قرار گرفته‌اند. در میان ۱۶۱ آتشفشان فعال و جوان در آمریکا، ۱۸ مورد را می‌توان خطر جدی برای این کشور و جهان دانست.

عکاس: نامشخص / isna.ir

آتشفشان کوه «کیلاویا» در جزایر هاوایی یکی از پنج آتشفشان فعال این جزیره به شمار می‌رود. آتشفشان «ماونا لوا» نیز در جزایر هاوایی قرار دارد و بزرگ‌ترین آتشفشان جهان است که ارتفاع قله آن تا کف اقیانوس به ۱۰ کیلومتر می‌رسد. ایالت واشنگتن نیز آتشفشان‌های فعال زیادی دارد. کوه «رینیر» که بلندترین کوه آمریکا است، یکی از خطرناک‌ترین آتشفشان‌های فعال جهان محسوب می‌شود و تنها ۶۰ کیلومتر تا شهر سیاتل فاصله دارد. کوه «سنت هلن» در این ایالت در سال ۱۹۸۰ میلادی با انفجاری شدید فوران کرد و کیلومترها از جنگل‌های اطراف را به‌همراه حیوانات از بین برد. در این حادثه طبیعی ۵۷ نفر کشته شدند. این فوران مرگبارترین آتشفشان آمریکا به حساب می‌آید. کوه‌های «گلاسیر» و «بیکر» از دیگر آتشفشان های فعال در ایالت واشنگتن آمریکا هستند.

عکاس: نامشخص / ویکی مدیا

کوه شاستا که پنجمین کوه بلند آمریکا نیز به حساب می‌آید، گرچه سال‌ها خاموش مانده است، محققان احتمال زیادی برای فعالیت مجدد آن قائل هستند.

منابع عکس‌ها: bartarinha.ir، زومیت، isna.ir ،hazelandhace.com | عکاس‌ها: نامشخص

ایالت آلاسکا در آمریکا بیشترین سهم از کوه‌های فعال آتشفشانی در این کشور را دارد. کوه «ردابت» با ارتفاعی بیش از ۳,۰۰۰ متر، آخرین بار در سال ۲۰۰۹ میلادی فوران کرد. کوه «آکوتان» در جزیره‌ای به همین نام قرار گرفته است و آخرین فوران آتشفشانی آن مربوط به سال ۱۹۷۹ میلادی می‌شود. در کوه «ماکوشین» نیز آخرین بار در سال ۱۹۹۵ میلادی فوران اتفاق افتاد. کوه «اسپور» نیز با ۳,۳۰۰ متر ارتفاع، آخرین بار در سال ۲۰۰۴ میلادی فوران کرد. آتشفشان «آگوستین» مجموعه‌ای از گنبد و جریان گدازه است که در جزیره‌ای در ساحل جنوبی آلاسکا قرار دارد و آخرین فوران آن بین سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ میلادی رخ داده است.

کوه «وزوو» که با نام «وزوویوس» نیز شناخته می‌شود، از فعال‌ترین آتشفشان‌های قاره اروپا است که در شرق ناپل در کشور ایتالیا قرار دارد. در فوران آتشفشانی این کوه در سال ۱۹۴۴ میلادی، شهرهای پمپیی، هرکولانیوم، نوکرانیوم، اوپلونتیس و استابیا زیر گدازه‌های آتشفشانی مدفون شدند و تا به امروز نیز به همان شکل از آن‌ها نگهداری شده است. قطر دهانه این آتشفشان نزدیک به ۴۰۰ متر است و مدتی است خاموش مانده است؛ اما فعالیت‌‌های آتشفشانی این کوه را هم‌چنان رصد می‌کنند.

عکاس: نامشخص / cs.geologyscience.com

از دیگر آتشفشان‌های فعال در کشور ایتالیا می‌توان به کوه «اتنا» در شمال شرقی جزیره سیسیل اشاره کرد. ارتفاع این کوه آتشفشانی در حدود ۳,۳۵۰ متر است و قدمت نخستین فوران آن به بیش از ۳,۵۰۰ سال پیش باز می‌گردد. از حدود ۱,۰۰۰ سال پیش تاکنون فوران‌های این کوه آتشفشانی جان هزاران نفر را گرفته است. آخرین فوران این کوه در سال ۲۰۱۱ میلادی اتفاق افتاد. کوه اتنا از فعال‌ترین آتشفشان‌های جهان به حساب می‌آید.

عکاس: نامشخص / isna.ir

کشور ژاپن به‌دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای که دارد، یکی از زلزله‌خیزترین نقاط جهان است. کوه‌های آتشفشانی این کشور به‌دلیل وقوع زلزله‌های شدید، احتمال بالایی برای فعال شدن دارند. کوه «آسو» یکی از آتشفشان‌های بزرگ ژاپن است که در جزیره «کیوشو» قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا به حدود ۱,۶۰۰ متر می‌رسد. در جزیره «میاکجیما» نیز که بخشی از استان توکیو محسوب می‌شود، کوه آتشفشانی فعالی وجود دارد.

عکاس: نامشخص / irannihon.com

کوه «فوجی» که بلندترین کوه ژاپن است، از مهم‌ترین آتشفشان‌های این کشور به حساب می‌آید که در طول سال‌های اخیر خاموش مانده است. این کوه در غرب توکیو قرار دارد و آخرین فوران آتشفشانی آن در سال ۱۷۰۷ میلادی اتفاق افتاد؛ اما نکته قابل‌توجه در اطراف این کوه نزدیکی آن به شهر توکیو و وقوع زلزله‌های شدید در اطراف کوه فوجی است که توجه زمین‌شناسان را به فعال شدن دوباره آن جلب می‌کند؛ به همین دلیل به‌طور پیوسته فعالیت کوه فوجی را رصد می‌کنند.

عکاس: نامشخص / mohitzist.ir

ما در این مقاله سعی کردیم تا اطلاعاتی مفید در مورد آتشفشان و فوران آن ارائه دهیم و آتشفشان‌های فعال در ایران و جهان را نیز نام بردیم. شما نیز می‌توانید نظر خود درباره این پدیده طبیعی و مزایا و مخاطراتش را در ادامه بیان کنید، تا ما و دیگر کاربران کجارو از آن‌ها بهره ببریم.

منبع عکس کاور: mostbeautifulpicture.com | عکاس: Sergey Gorshkov