آتلانتیس‌ های دنیای واقعی (بخش اول)

اینکه چرا داستان‌های نهفته پشت شهر افسانه‌ای آتلانتیس ذهنیات ما را درگیر خودش کرده است، دلیل دارد. ایده‌ی اینکه کل یک شهر به‌یک‌باره زیر امواج ناپدید شود، تفکری وحشتناک است. شهرهایی که همانند آتلانتیس افسانه‌ای نیستند و در واقعیت چنین اتفاقی را تجربه کرده‌اند.

شهر مذکور توسط یونانیان قدیم Heracleion و توسط مصریان Thonis نامیده می‌شد. این شهر در ساحل شمالی مصر قرار داشت و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای بندری مدیترانه‌ تاسیس شد. شهر مورد نظر امروزه کف دریایی نشسته است که خود زمانی آن را به خدمت گرفته بود. اخیرا بر اثر حفاری‌هایی که ۱۲۰۰ سال پس از به زیر آب رفتن شهر صورت گرفته است، آرام آرام به رازهای پنهان آن پی می‌بریم.

مصنوعاتی که به‌تازگی کشف شده است، نشان می‌دهد که Thonis زمانی یک مرکز بزرگ تجارتی و شهر بندری شلوغی بوده است. همچنین بیش از ۶۰ کشتی شکسته‌ی قدیمی، همراه با صدها لنگر، سکه‌هایی از نقاط مختلف، لوح‌های حجاری شده‌ی مربوط به مصر و یونان باستان به‌علاوه‌ی مجسمه‌های عظیمی که گمان می‌رود زمانی معابد شهری را زینت می‌دادند، در ناحیه‌ای در همان نزدیکی پیدا شده است. همچنین این معابد که به‌طرز مرموزی دست‌نخورده باقی مانده‌اند، به‌همراه هدایا و نذورات تقدیمی به خدایان مصر قدیم تکمیل می‌شوند.

شهر Thonis زمانی در حدود ۳۳۲ تا ۶۶۴ سال قبل از میلاد، مدخل ورود به مصر به شمار می‌رفت. اولین شواهد محکم در رابطه با وجود تمدن در این شهر که امروزه از خط ساحلی دور افتاده است، در ۶.۵ کیلومتری ساحل فعلی یافت شده است.

مانند بسیاری از شهرهای زیر آب، شرایطی که مصنوعات کشف شده در آن برای قرن‌ها غوطه‌ور بوده‌اند، آن‌ها را در حالت بسیار خوبی محافظت کرده است. چیزی که از آن اطلاعات دقیقی در دست نیست، این است که دقیقا چگونه سرانجام این شهر منتهی به کف دریا شد. اگرچه، حدس و گمان‌هایی هست که ممکن است پس از یک زلزله غرق شده باشد. این شهر قبلا روی تعدادی دلتای پرمخاطره بنا شده بود که به‌سمت دریا در حال حرکت بوده‌اند و بهترین حدس این است که شن‌ها و رس‌های ناپایدار سرانجام در برابر زلزله تاب نیاورده‌اند و شهر را به زیر آب فرو برده‌اند.

شهر باستانی فاناگوریا، یک مورد از داستان‌های افسانه‌ای است که به حقیقت تبدیل شده است. طبق تاریخ رومی‌ها، ۶۳ سال قبل از میلاد، شورشی درگرفت و با سوختن بخش بزرگی از شهر و همچنین به قتل رسیدن همسر و فرزند پادشاه پُنتوس، مهرداد ششم (میترادات) توسط مردم خشمگین، به پایان رسید. برای سال‌ها تصور می‌شد که همه این قضایا یک داستان است. اما سرانجام مشخص شد که این شایعات کاملا بی‌پایه و اساس هستند و این موضوع حقیقت دارد.

در یک سفر باستان‌شناسی به شهر مرده‌ی زیر آبی Phanagoria، یک سنگ قبر پیدا شد که روی آن نوشته شده بود: "”Hypsikrates (همسر میترادات ششم). Hypsikrates شکل مردانه‌ی اسم Hypsikratia به شمار می‌رود. این سنگ قبر بخش افسانه‌ا‌ی داستان این زن را جاودانه کرد، زیرا به‌قدری جسور و بی باک بود که شوهرش ترجیح می‌داد او را مرد خطاب کند.

فاناگوریا بزرگترین شهر یونانی است که اکنون در خاک روسیه و درون دریای سیاه قرار دارد. این شهر در قرن ششم قبل از میلاد تاسیس شد و هم‌اکنون یک‌سوم آن زیر آب است. فاناگوریا را به‌طور مستعار، آتلانتیس روسی می‌نامند. بخش عمده‌ای از قسمت زیر آبی شهر با شن پوشیده شده است که شامل سازه‌های بندری و پهنه‌ی وسیعی از گورستان شهر می‌شود. غواصان همچنین تعدادی ته ستون مرمری، که زمانی پایه‌ی نگهدارنده‌ی مجسمه‌های عظیم بوده است، به‌همراه مقدار زیادی مصنوعات که توسط اشغالگران به جا گذاشته شده است، پیدا کرده‌اند.

شهر فاناگوریا بیش از ۱,۵۰۰ سال شکوفا بود و بالاخره در قرن دهم میلادی متروکه شد. هیچ‌کس بر سر چرایی متروکه شدن شهر اطمینان ندارد، اما هنوز هم شانس اینکه رازهای فاناگوریا فاش شود، وجود دارد. از قرن ۱۸ میلادی باستان‌شناسان توجه‌شان معطوف این مکان شده است، اماحفاری‌ها کند صورت می‌گیرد، چراکه بیشتر نقاط شهر توسط شن پوشیده شده و آن بخشی هم که روی زمین قرار دارد، زیر ۷ متر خاک مدفون شده است.

بخشی از شهر قدیمی اسکندریه ته اقیانوس قرار دارد. این شهر ۲,۰۰۰ ساله، چندین دهه است که مورد حفاری قرار گرفته است. با وجود پیشرفت کند و پرزحمت، اما همان دید ضعیف و آب سنگینی که مانع حفاران و باستان‌شناسان شده، تاکنون این شهر را پس از اینکه بر اثر یک زلزله به ته اقیانوس رفت، برای نسل‌های بعد حفظ کرده است.

در حالی که این مکان شامل قصر (کلئوپاترا) است، با این وجود چیزهای بیشتری در آن وجود دارد. مقرهای سلطنتی از جمله معابد، سرباز‌خانه‌های ارتش، پایگاه‌های مرزی و مجموعه‌های شخصی عظیم، همه و همه در طول قرن‌ها تا حد زیادی دست نخورده باقی مانده‌اند. باستان‌شناسان مجموعه‌ کاخی پیدا کرده‌اند که کلئوپاترا آن را خانه‌ی خود و مارک آنتونی نامیده است. این خانه جایی است که کلئوپاترا به‌جای واگذار کردن حکومتش به فاتحان دست به خودکشی زد.

مجسمه‌های بزرگ گرانیتی هنوز کف اقیانوس درست جایی که سقوط کرده‌اند، قرار دارند. بین قرن‌های چهارم و هشتم میلادی یک سری زمین‌لرزه این ناحیه را لرزاند که همین عامل، اقامتگاه سلطنتی را به قبر آبی خودش تبدیل کرده است. آن‌ها همچنین پناهگاهی شخصی به نام Timomium پیدا کرده‌اند. این پناهگاه به دستور مارک آنتونی و به‌عنوان مکانی امن برای فرار از فشار دنیای بیرون ساخته شده است. اما آنتونی حتی قبل از اینکه بنا تکمیل شود، در برابر این فشارها سر تسلیم فرود آورد.

باستان‌شناسان تاکنون توانسته‌اند گل و لای را از معبد Isis، مجسمه‌ی پدر کلئوپاترا و فرزندش و از مکشوفات شخصی کوچک‌تر پاک کنند. مجسمه‌ها‌ی کوچک، جواهرات، سفال و ظروف تشریفات مذهبی، همه این موارد از این ناحیه بازیافت شده‌اند. همچنین در سال ۱۹۹۴، باستان‌شناسان خرابه‌های فانوس دریایی اسکندریه را که یکی از عجایب هفت‌گانه دنیای باستان بود، در این مکان کشف کرده‌اند.

پروژه‌ی موزه‌ی زیر آبی اسکندریه

برنامه‌هایی وجود دارد که با تاسیس یک موزه‌ی زیر آبی این اجازه را به گردشگران بدهند تا بدون خیس شدن از خرابه‌های این شهر بازدید کنند. تاکنون اما به‌دلیل مشکلات در ساخت‌وساز و تامین بودجه، وقفه‌های عمده‌ای در این پروژه ایجاد شده است.

شهر چینی شیشِنگ ۱۳۰۰ سال قبل تاسیس و بخش اعظمی از آن، در ۳۰۰ سال بعد ساخته شد. معماری متمایز این شهر شامل بناهایی است که قدمت آن‌ها به سلسله‌های مینگ و چینگ که از سال ۱۳۶۸ میلادی شروع شدند، بر می‌گردد.

بخش عظیمی از این شهر در سال ۱۹۵۹ غرق شد (به‌دلیل سد سازی) و در کمال تعجب این غرق شدن با هدف بود. بیش از ۳۰۰۰۰ نفر ساکن این شهر، انتقال داده شدند که برای برخی به‌معنای ترک خانه‌های اجدادی‌شان بود. خانواده‌های این شهر قادر بودند تاریخ‌شان را تا نسل‌ها طبقه‌بندی کنند که این موضوع همیشه شهر شیشنگ را در وضعیتی پیچیده قرار می‌داد.

با این وجود، هیچ چیز نمی‌تواند مانع پیشرفت شود و این شهر برای ایجاد سد Xin’an و یک نیروگاه عظیم برق‌آبی به زیر آب فرو رفت. امروزه، شهر شیشنگ ۴۰ متر زیر آب قرار دارد، این بدین معنی است که بسیار خوب حفظ شده است. این شهر کاملا از دست نرفته است. در سال ۲۰۰۱، دولت چین شهر را مورد بازنگری قرار داد و متوجه شد که دیواره‌ی سنگی چند صدساله‌ی آن هنوز به‌طرز شگفت‌آوری حفظ شده است و اگر به خاطر آب نبود، به نظر می‌رسید هنوز هم به نگهداری از شهر ادامه می‌دهد.

قدمت این دیوار به قرن ۱۶ میلادی برمی‌گردد و هنوز هم سر پا است و ۵ ورودی شهر به‌علاوه‌ی مجسمه‌های بیشماری را پشتیبانی می‌کند. در حال حاضر با انجام غواصی، در حال نقشه برداری و اکتشاف دوباره در خرابه‌های باستانی شهر شیشنگ هستند.

با وجود اینکه یا دسترسی به بسیاری از شهرهای زیر آبی مشکل است یا توسط باستان‌شناسان حفاظت می‌شوند، اما باقی مانده‌های شهر تمدن مینوآن یعنی اولوئوس در دسترس همگان قرار گرفته است.

شهر اولوئوس زمانی در انتهای شمالی جزیره‌ی کرت واقع و شهر پررونقی با سی تا چهل هزار جمعیت بود. اگرچه این شهر قبل از سال ۸۰۰ میلادی در اوج شکوه خود قرار داشت، ولی برخلاف دیگر شهرهای کرتی که روی زمین‌های سنگی بنا شده بودند، این یکی روی شن‌های بی‌ثبات ساحلی ساخته شده بود. ازاین‌رو طی زمین‌لرزه‌ای، این شهر کاملا درون آب‌های اطرافش فرو رفت.

امروزه، غواصان حرفه‌ای و غواصان معمولی که از ماسک و لوله‌ی تنفسی استفاده می‌کنند (اِسنورکِلِر)، می‌توانند آزادانه به جست‌و‌جو و کنجکاوی در میان خرابه‌های این شهر باستانی بپردازند. آب‌های شفاف منطقه، فرصتی عالی را برای گشت‌وگذار در این خرابه‌های زیر آبی و گاهی اوقات حتی پیدا کردن اشیا عتیقه‌ای همچون سکه‌های قدیمی فراهم آورده‌اند. بعضی از ویژگی‌های شهر اولوئوس مانند دیوار قدیمی شهر، هنوز بالای آب قرار دارند و موقعیت دقیق این شهر غرق شده را مشخص می‌کنند. به‌علاوه، هنوز برخی از نقاشی‌های دیواری، کف‌ها و دیوارها وجود دارند که ارزش بازدید بالایی دارند.

بخش اول این مطلب در اینجا به پایان می‌رسد، به‌زودی با بخش دوم آن همراه شما خوانندگان خوب کجارو خواهیم بود. لطفا نظرات خود را در بخش دیدگاه‌ها با ما و سایر خوانندگان در میان بگذارید.