رازهای پنهان در عجیب ترین تارهای عنکبوت دنیا!
ماجرا در گذرگاهی باریک در اعماق یک غار زیرزمینی بین مرز آلبانی و یونان آغاز شد. دانشمندان در حالی که تا کمر در آب سیاه فرو رفته بودند، با صحنهای حیرتانگیز روبرو شدند؛ دیواری درخشان از تار عنکبوت که تا جایی که چشم کار میکرد، ادامه داشت. این سازه عظیم حاصل همکاری بیش از ۱۱۰,۰۰۰ عنکبوت بود که با هم شبکهای به وسعت بیش از ۱۰۰ متر مربع ساخته بودند. (National Geographic)
این «کلانشهر عنکبوتی» که در «غار گوگرد» (Sulfur Cave) قرار دارد، با منبع دائمی از حشرات ریز تغذیه میشود؛ اما این یافته فقط یکی از عجایب دنیای تارهاست. عنکبوتها از تارهای خود نه تنها برای شکار، بلکه برای پوشاندن تخمها، انتقال ارتعاشات، ارسال سیگنالهای فرومونی و تولید چسب برای به دام انداختن طعمهها استفاده میکنند.
دانشمندان اخیرا از عنکبوتهایی که تارهایشان را تزیین میکنند تا آنهایی که ماکتهایی شبیه خودشان میسازند، رفتارهای جدیدی را کشف کردهاند. «شریل هایاشی» (Cheryl Hayashi)، زیستشناس، میگوید:
تکامل ابریشم عنکبوت یکی از شگفتانگیزترین رویدادهای تاریخ حیات است و عنکبوتها مدام راههای جدیدی برای استفاده از آن پیدا میکنند.
«گابریل گرکو» (Gabriele Greco)، پژوهشگر ایتالیایی، معتقد است تار عنکبوت تقریبا مثل یک عضو اضافی بدن عمل میکند؛ چیزی شبیه به اینکه شما یک دست یا موی اضافه خارج از بدنتان داشته باشید.
این عضو اضافی مزایای زیادی دارد. تحقیقی در سال ۱۴۰۱ (۲۰۲۲) نشان داد که برخی عنکبوتها از تار خود به عنوان یک «گوش توسعهیافته» استفاده میکنند. تار مثل یک آنتن بزرگ عمل کرده و ارتعاشات صدا را جذب میکند؛ این کار قدرت شنوایی عنکبوت را تا ۱۰,۰۰۰ برابر افزایش میدهد.
دانشمندان همچنین در حال بررسی این موضوع هستند که چرا برخی عنکبوتها روی تارهایشان طرحهای زیگزاگی یا تزیینات خاص میبافند. تحقیقات جدید نشان میدهد این تزیینات احتمالا به عنکبوت کمک میکند تا لرزش به دام افتادن شکار را بهتر حس کند؛ البته هنوز معماهای زیادی باقی است، مثلا اینکه مواد تشکیلدهنده تار شامل بیش از ۲۲۰۰ پروتئین مختلف است و دانشمندان حتی سعی کردهاند با خوراندن مواد نانو به عنکبوتها، تارهای فوقمستحکم تولید کنند.
ماجرا وقتی جالبتر شد که محققی به نام «لری ریوز» (Larry Reeves) در جنگلی در فیلیپین، متوجه عنکبوتی شد که ظاهرش عجیب بود. وقتی دقیقتر نگاه کرد، فهمید آن اصلا عنکبوت نیست، بلکه مجسمهای ساخته شده از تار و بقایای گیاهان است! همزمان، محقق دیگری به نام «فیل تورس» (Phil Torres) در پرو، مورد مشابهی را مشاهده کرد.
این دو محقق دریافتند که عنکبوتهای گونه «سیکلوسا» (Cyclosa) با استفاده از آشغال، برگ و بقایای شکار، ماکتهایی شبیه به خودشان میسازند. برخی از این ماکتها سادهاند؛ اما برخی دیگر حتی پا دارند و دقیقا شبیه عنکبوت هستند.
دانشمندان حدس میزنند این یک ترفند دفاعی است. این عنکبوتها جثه ریزی دارند (حدود یک سانتیمتر)، اما ماکتهایی که میسازند بسیار بزرگتر است. وقتی شکارچیانی مثل پرندگان این ماکت بزرگ را میبینند، تصور میکنند با یک عنکبوت غولپیکر طرف هستند که خوردنش سخت است؛ بنابراین از آن دوری میکنند. یکی از محققان میگوید:
در حال حاضر تنها چهار موجود در دنیا شناخته شدهاند که میتوانند ساختاری بزرگتر از خودشان را از صفر بسازند. سه تا از آنها این نوع عنکبوتها هستند و چهارمی، انسان است.
این یافتهها نشان میدهد که عنکبوتها مهندسان و هنرمندانی قهار هستند. همانطور که هایاشی میگوید:
اگر شما نقاش باشید و بلد باشید تصویر خاصی را بکشید، حتی اگر بوم نقاشیتان عوض شود، میتوانید خودتان را با آن وفق دهید. به همین ترتیب، عنکبوتها هم از هرآنچه در دسترس دارند برای تنیدن تار استفاده میکنند.
شگفتانگیزترین نکتهای که درباره تارهای عنکبوت یاد گرفتید چه بود؟ نظرات خود را با ما و خوانندگان دیگر کجارو در میان بگذارید.
