مساجد مدرن با معماری اسلامی؛ نور، آب و سکوت
در سال‌های اخیر، معماران در حال باز اندیشی شکل و مفهوم مسجد به عنوان مکانی برای عبادت مسلمانان هستند. نخستین الگو از خانه پیامبر اسلام (ص) در مدینه سرچشمه گرفت؛ فضایی حیاط‌دار که الهام‌بخش شبستان‌های اولیه بود و بعدها در سرزمین‌های مختلف با سبک‌ها و مصالح بومی باز تفسیر شد. با وجود تغییرات، عناصر شاخصی چون شبستان بزرگ، محراب رو به مکه، مناره و گنبد حفظ شدند. امروز نسل تازه‌ای از معماران با بهره‌گیری از نور، آب و پیوند با طبیعت، بدون تکیه بر تزئینات پیچیده، در پی باز آفرینی حس قدسی در مساجد هستند. (Dezeen)
- مسجد زبون نسا در بنگلادش؛ بنای صورتی با الهام از معماری مغولی
- مسجد مناره مملوکی در کویت؛ ترکیب هندسه مدرن با معماری اسلامی
- مسجد باب السلام در عمان؛ مینیمالیسم شاعرانه در میان کوه‌های مسقط
- مرکز و مسجد المجادله در قطر؛ اولین مسجد معاصر ویژه بانوان
- مسجد بیت الرئوف در بنگلادش؛ نمونه معاصر مساجد آجری بنگال
- مسجد پانچ‌بول در استرالیا؛ جای‌گیری زنان در قلب بنا
- مسجد محمد عبدالخالق قرقاش در امارات؛ اولین تجربه معماری زنانه
- مسجد سانجاکلار در ترکیه؛ بهترین ساختمان مذهبی جهان
- مسجد الجواد (ع) ایران؛ نخستین مسجد مدرن ایران
مسجد زبون نسا در بنگلادش؛ بنای صورتی با الهام از معماری مغولی
مسجد «زبون نسا» (Zebun Nessa) در حومه شهر داکا، تفسیر مدرن و آرامش بخشی از یک مکان عبادی است. این بنا به جای محراب سنتی، دهانه‌ای قوسی شکل دارد که منظره یک دریاچه کوچک را قاب می‌گیرد و به نمازگزاران امکان می‌دهد تا از محیط صنعتی اطراف جدا شوند. نمای بتنی آن با روزنه‌های مستطیلی و رنگ صورتی ملایم، یادآور معماری تاریخی مغولی و سلطنتی بنگلادش است. این روزنه‌ها با الهام از کارهای مشبک ظریف قدیمی، بازی لطیفی از نور و سایه ایجاد و در عین حال، به حفظ حریم خصوصی کمک می‌کنند.
مسجد مناره مملوکی در کویت؛ ترکیب هندسه مدرن با معماری اسلامی
مسجد «مناره مملوکی» (Mamluki Lancet) با هدف تلفیق معماری معاصر با عناصر سنتی اسلامی طراحی شده است. پنج حجم مکعبی آن روی هم قرار گرفته‌اند تا شبستان اصلی را بسازند؛ ساختاری که چرخش آن، جهت پایه‌ها را به سوی مکه و سقف را با بافت شهری هماهنگ می‌کند. این چرخش از نمای بالا، طرحی ستاره مانند ایجاد کرده است. نمای منظم و هندسی بنا با قوس‌هایی الهام گرفته از معماری مملوک و نیم‌گنبدهایی مزین شده است که تا بالاترین نقطه مناره ادامه پیدا می‌کنند.
مسجد باب السلام در عمان؛ مینیمالیسم شاعرانه در میان کوه‌های مسقط
مسجد مینیمال «باب السلام» در مسقط، تمامی تزئینات پیچیده را حذف کرده است تا فضایی آرام و معنوی برای نمازگزاران شکل گیرد. این سازه از پنج حجم ساده و انتزاعی تشکیل شده است؛ از جمله مناره‌ای مخروطی و شبستانی دایره‌ای که رنگ آن با الهام از کوه‌های «الحجر»، به یک رنگ رز ملایم درآمده است. طراحی مسجد بر اساس میراث بومی عمان و با ترکیب هندسه‌ای دقیق انجام شده است تا چه از نظر صوتی و چه از نظر زیست محیطی، عملکرد مطلوبی داشته باشد.
مرکز و مسجد المجادله در قطر؛ اولین مسجد معاصر ویژه بانوان
مرکز و مسجد «المجادله» در دوحه، نخستین مسجد معاصر جهان اسلام به شمار می‌آید که به طور ویژه، برای بانوان طراحی شده است. این بنا به جای گنبد سنتی، سقفی سنگی و مجسمه‌وار دارد که از یک‌سو برجسته شده است تا شبستانی بزرگ پدید آورد و از سوی دیگر، پایین می‌آید تا فضاهای اجتماعی و آموزشی صمیمی‌تری را در خود جای دهد. طراحی فضاها، انعطاف‌پذیر و کاربردی است؛ در عین حال حس قدسی و آرامش‌بخش عبادت را نیز حفظ می‌کند.
مسجد بیت الرئوف در بنگلادش؛ نمونه معاصر مساجد آجری بنگال
مسجد «بیت الرئوف» در داکا، پایتخت بنگلادش، با بودجه‌ای اندک و از محل کمک‌های مردمی ساخته شده و نمونه‌ای معاصر از مساجد آجری دوران سلطنت در بنگال است. دیوارهای آن با روزنه‌هایی طراحی شده‌اند تا نور و جریان هوا به نرمی وارد فضا شود. درون بنای زاویه‌دار، حجمی استوانه‌ای جای گرفته است که شبستان اصلی را در جهت مکه تنظیم می‌کند؛ بدون آن که نظم شهری اطراف را بر هم بزند. این چیدمان، چهار حیاط کوچک در گوشه‌های ساختمان ایجاد کرده است که فضا را باز و پویا نگه می‌دارد.
مسجد پانچ‌بول در استرالیا؛ جای‌گیری زنان در قلب بنا
مسجد «پانچ‌بول» (Punchbowl) در حومه سیدنی، زیر سقفی بتنی و گنبدی شکل جای دارد که با الهام از گنبدها و الگوهای هندسی تکرار شونده در معماری اسلامی شکل گرفته است. فضای بانوان نه جدا، بلکه در گالری‌هایی با پوشش چوبی قرار گرفته است تا نمازگزاران زن در قلب و مرکز معنوی مسجد حضور داشته باشند. طراحی بنا، نظم سنتی مسجد را باز تعریف می‌کند و با ایجاد پیوندی میان پیرامون و مرکز، ساختاری سیال، چند وجهی و مشارکتی پدید می‌آورد.
مسجد محمد عبدالخالق قرقاش در امارات؛ اولین تجربه معماری زنانه
مسجد «محمد عبدالخالق قرقاش» یا «مسجد نور»، بنایی سفید و یکپارچه در دبی و از نخستین مساجدی است که طراحی آن به دست یک معمار زن انجام شده است. تزئینات بنا محدود به بریدگی‌های مثلثی و خوش‌نویسی قرآنی است که با نور طبیعی بازی می‌کنند و جهت قبله را مشخص می‌سازند. طراحی مسجد بر پیوند میان عبادت روزانه و چرخه طبیعی شب و روز تاکید دارد و با هدایت دقیق نور، این ارتباط معنوی را تقویت می‌کند.
مسجد سانجاکلار در ترکیه؛ بهترین ساختمان مذهبی جهان
مسجد «سانجاکلار» (Sancaklar) در حاشیه استانبول و در فرو رفتگی طبیعی زمین ساخته شده و شبستانی غار مانند دارد که حس سکوت و خلوت درونی را بر می‌انگیزد. مسیر دسترسی به ساختمان اصلی از طریق پله‌های کم‌عمق تراس مانند و سنگفرش‌هایی که از یک حوض آب عبور می‌کنند، امکان‌پذیر است. طراحی مسجد بر جوهره عبادت متمرکز است و به جای تاکید بر فرم و تزئین، بر تجربه درونی و معنوی فضا تمرکز دارد. این مسجد در سال ۲۰۱۳ میلادی و در جشنواره جهانی معماری، عنوان بهترین بنای مذهبی جهان را از آن خود کرد.
مسجد الجواد (ع) ایران؛ نخستین مسجد مدرن ایران
مسجد الجواد (ع) که توسط مهندس ابراهیمی طراحی و اجرا شده، از دو بخش اصلی شبستان و سالن سخنرانی تشکیل شده است. این سازه که به عنوان نخستین مسجد با سبک مدرن در ایران شناخته می‌شود، در میدان هفت تیر تهران قرار دارد. طراحی شبستان مسجد به شکل یک مخروط بازشونده است؛ یعنی از قسمت راس به سمت قاعده به تدریج عریض‌تر و پهن‌تر می‌شود. سالن سخنرانی مسجد نیز دارای ساختاری دو طبقه است.
کدام‌یک از این مساجد با دیدگاه شما درباره معماری عبادتگاه، بیش‌تر هماهنگ است؟ فکر می کنید که معماری یک مکان مذهبی، چه ترکیبی از سنت، معنا و نوآوری را باید در خود داشته باشد؟ تجربه شما از عبادت در معماری مدرن چیست؟ لطفا کجارو و کاربران آن را نیز در جریان نگاه و نظر ارزشمند خود قرار دهید.
عکس کاور: مسجد مملوکی در کویت؛ منبع عکس: dezeen، نام عکاس: نامشخص
