تلاش برای نجات نخستین عکس‌های رنگی جهان؛ شیشه‌های تاریخی زیر فشار زمان
در آغاز قرن بیستم، جهان عکاسی شاهد رقابتی بزرگ برای ثبت تصاویر رنگی بود. نتیجه این تلاش‌ها، ابداع فناوری «اتوکروم» (Autochrome) توسط برادران «لومیِر» (Lumière) در سال ۱۹۰۷ بود؛ نوعی فناوری انقلابی که با استفاده از نشاسته سیب‌زمینی رنگ‌شده، جهان را برای نخستین‌بار در طیف‌های واقعی رنگ به تصویر کشید. این صفحات شیشه‌ای ظریف، شبیه موزاییکی نقطه‌چین بودند که وقتی نور از آن‌ها عبور می‌کرد، تصویری زنده و نقاشی‌گونه پدید می‌آمد. (National Geographic)
نشریه نشنال جئوگرافیک از نخستین طرفداران این فناوری بود و عکاسانش از گوشه و کنار جهان، تصاویری از زندگی واقعی گرفتند؛ از بازارهای شلوغ آلبانی تا نقاب‌داران تبت و فیل‌سواران هندوستان؛ اما با ورود فیلم رنگی «کداکروم» (Kodachrome) در سال ۱۹۳۵، اتوکروم‌ها کم‌کم به فراموشی سپرده شدند. بسیاری از صفحات شیشه‌ای نشنال جئوگرافیک در انبارها رها شدند تا اینکه در دهه ۱۹۸۰، عکاس و آرشیویست آلمانی‌تبار، «وکمار ونتسل» (Volkmar Wentzel)، به‌طور تصادفی دوباره آن‌ها را کشف کرد. او که ارزش تاریخی این آثار را درک کرده بود، بخشی از مجموعه را از زباله نجات داد و ماموریت حفظ آن‌ها را آغاز کرد.
امروز، مجموعه ونتسل شامل حدود ۱۳,۰۰۰ صفحه شیشه‌ای است و یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های عکس رنگی اولیه در جهان محسوب می‌شود. بااین‌حال، بسیاری از آن‌ها در گذر زمان دچار آسیب شده‌اند؛ ترک‌های ریز، لکه‌های نارنجی ناشی از اکسید نقره و پدیده‌ای موسوم به «سندروم سرکه» که لایه‌های فیلم را از درون می‌پوساند. به گفته مدیر آرشیو نشنال جئوگرافیک، این نوع پوسیدگی مانند طاعونی میان آرشیوهای عکاسی پخش می‌شود.
با وجود این تخریب، برخی از صفحات حالا چهره‌ای تازه یافته‌اند؛ آثاری که از مرز مستند عبور کرده و به اشیای هنری و تاریخی تبدیل شده‌اند. این تصاویر هنوز در مرحله‌ای میانی از زندگی خود هستند؛ جایی میان دوام و زوال که می‌توان علمِ تغییر درون آن‌ها را مشاهده کرد.
از سال ۲۰۲۰، با حمایت بنیاد ملی علوم انسانی آمریکا، تمام این آثار دیجیتال‌سازی شده‌اند و نسخه‌های اصلی در محیطی با دمای کنترل‌شده نگهداری می‌شوند؛ اما حتی این اقدامات نیز نمی‌تواند آن‌ها را برای همیشه حفظ کند. ونتسل و همکارانش باور دارند که زوال این تصاویر، پایان نیست؛ بلکه دگرگونی آن‌ها به شکلی تازه از زیبایی است؛ نوعی زیبایی که فقط زمان می‌تواند خلق کند.
نظر شما درباره آرشیو عکس‌های قدیمی چیست؟ آیا به چنین مجموعه‌هایی علاقه‌مندید؟ دیدگاه‌ها و دانسته‌های خود را با کجارو به اشتراک بگذارید.
منبع عکس کاور: National Geographic | عکاس: RICHARD HEWITT STEWART
(گروهی از ملاقات‌کنندگان در آسایشگاه و بیمارستان ویژه کهنه‌سربازان)
