بازسازی چهره‌های باستانی؛ از زن هفت هزار ساله تهران تا خون آشام آمریکایی

فاطمه عاطفی
فاطمه عاطفی یکشنبه، ۹ دی ۱۴۰۳ ساعت ۱۴:۰۶
بازسازی چهره‌های باستانی؛ از زن هفت هزار ساله تهران تا خون آشام آمریکایی

به لطف پیشرفت علم و تکنولوژی، دانشمندان توانسته‌‌اند چهره انسان‌ها را در طول تاریخ شبیه‌سازی کنند.

آثار به‌جا‌ی‌مانده از انسان‌های ماقبل تاریخ، سرنخ‌های ارزشمندی را از زندگی و روزگار آنان در اختیار ما قرار می‌دهد. هنوز بخش زیادی از وقایع و احوالات آن دوران مبهم و نامعلوم است؛ اما پژوهشگران توانسته‌اند به کمک بناهای عظیم سنگی، ابزار آلات، اشیای شخصی، ظروف و البته استخوان‌های تجزیه نشده انسان‌های بدوی، شکل و شمایل و شرح حالی مختصری از آنان را بازسازی کنند.

بازسازی‌های چهره انسان‌ها در طول تاریخ:

زن نئاندرتال؛ کردستان

پژوهشگران توانسته‌اند زن نئاندرتالی را بازسازی کنند که جمجمه او حدود ۷۵,۰۰۰ سال پیش به صدها تکه خرد شده بود. آنان چهره ساخته شده این زن را با نام مستعار «شانیدر زد» (Shandiar.Z) معرفی کردند؛ زیرا بقایای اسکلت او در داخل غار شانیدر در کردستان عراق کشف شد. او احتمالا در میانسالی و حدود ۴۰ سالگی، از دنیا رفته است. قد او حدود ۱٫۵ متر تخمین زده شده که این موضوع از تحلیل استخوان‌هایش مشخص شده است. این بازسازی در سریال «رازهای نئاندرتال‌ها» نتفلیکس به نمایش درآمد.

زن نئاندرتال کردستان

شبیه‌سازی چهره زن نئاندرتال؛ عکاس: Jamie Simonds

کوتوله قرون‌وسطایی؛ لهستان

دانشمندان اسکلت یک مرد قرون‌وسطایی را در لهستان پیدا کردند و از بررسی بقایای او متوجه شدند که قامتی کوتاه داشته است. این انسان کوتاه‌قامت، احتمالا بین قرن نهم تا یازدهم در کره زمین زیسته است و پس از اینکه هنرمندی جثه او را شبیه‌سازی کرد، مشخص شد که وی سری بزرگ‌تر از حد متوسط داشته و مبتلا به دیسپلازی اسکلتی بوده است. این بیماری اختلال ژنتیکی نادری است که باعث توسعه غیرطبیعی استخوان‌ها، مفاصل و غضروف می‌شود.

هابیت کوتوله قرون وسطا لهستان

شبیه‌سازی چهره کوتوله قرون‌وسطا؛ عکاس: Cícero Moraes

آوا؛ زن عصر برنز

باستان‌شناسان سرنخ‌هایی در اسکاتلند پیدا کردند که زیستن زنی مرموز در عصر برنز را خبر می‌داد. محققان نام علمی او را «آوا» (Ava) گذاشتند. بررسی‌ها و آزمایشاتی که روی دی‌ان‌ای (DNA) او انجام شد، تعیین کرد که آوا احتمالا چشمانی قهوه‌ای، موهایی سیاه و رنگ پوستی تیره داشته است. با اندازه‌گیری استخوان ساق پا، قد او حدود را ۱٫۷۱ متر تخمین زدند و با اسکن جمجمه ۳,۸۰۰ ساله‌اش، چهره وی را شبیه‌سازی کردند.

آوا زن عصر برنز

شبیه‌سازی صورت زن عصر برنز؛ عکاس: Cícero Moraes

زن هفت هزار ساله؛ ایران

در سال ۲۰۱۴، «مهسا وهابی»، دانشجوی باستان‌شناس ایرانی، در حین حرکت در خیابان مولوی نزدیک به بازار بزرگ تهران، به‌طور تصادفی بقایای مواد فرهنگی را در پروژه حفاری برای فاضلاب پیدا کرد. مشاهده این بقایا و پیگیری موضوع، منجر به کاوش‌های باستان‌شناسی در این محدوده شد؛ کاوش‌هایی که یکی از نتایج آن کشف زن ۷ هزار ساله تهران بود.

«محمدرضا رکنی» از مرکز تحقیقات باستان‌شناسی یک بازسازی سه‌بعدی از بقایای این زن ایجاد کرد. به گفته رکنی، این مدل بر اساس وضعیت خوابیده اسکلت صورت گرفته است تا موقعیت واقعی آن هنگام دفن را نشان دهد. برای بازسازی چهره، نسخه دیجیتال قسمت‌های گمشده به مدل سه‌ بعدی اضافه شد؛ سپس روی چشم‌ها، بینی، گوش‌ها، گونه‌ها، لب‌ها و چانه پیاده شده و تصویر واضحی از چهره این استخوان‌ها ایجاد کرده است.

زن هفت هزار ساله ایرانی

شبیه‌سازی چهره زن هفت هزار ساله ایرانی؛ منبع عکس: avehfarrokh.com

توت عنخ آمون؛ پادشاه مصر باستان 

در طول سال‌ها، چندین تخمین چهره از فرعون باستانی مصر (توت عنخ آمون) انجام شده است؛ اما آخرین نسخه، بینش جدیدی درباره ویژگی‌های منحصربه‌فرد چهره این شخصیت تاریخی ارائه می‌دهد. پژوهشگران با اسکن‌های توموگرافی کامپیوتری (CT) و اشعه ایکس، از استخوان‌های پادشاه جوان استفاده کردند و دریافتند که جمجمه او نه‌تنها کمی بلندتر از حد متوسط بوده، بلکه حجم مغز او نیز به‌طور فوق‌العاده‌ای بزرگ بوده است. به‌عنوان مثال، حجم مغز یک مرد معمولی حدود ۱,۲۳۴ سانتی‌متر مکعب برآورد می‌شود؛ در حالی که حجم مغز توت ۱,۴۳۲ سانتی‌متر مکعب بوده است.

بازسازی چهره توت عنخ آمون؛ منبع عکس: livescience؛ عکاس: Cícero Moraes

شبیه‌سازی چهره توت عنخ آمون؛ پادشاه مصر باستان؛ عکاس: Cícero Moraes

هابیت؛ خویشاوند منقرض شده ما

باستان‌شناسان در سال ۲۰۰۳، بقایای فردی از خانواده «هومو ارکتوس‌ها» (Homo erectus)، یکی از نیاکان منقرض شده انسان‌ را کشف کردند. این انسان ۱۰۶ سانتی‌متری که در غاری در کشور اندونزی جهان را ترک کرده بود، «هابیت» نام‌گذاری شد. برای شبیه‌سازی چهره‌، پژوهشگران از مقایسه اسکن‌ جمجمه او، اسکن‌ جمجمه انسان‌ امروزی و اسکن جمجمه شامپانزه استفاده کردند و در نهایت فرایند بازسازی صورت او را انجام دادند.

هومو ارکتوس

شبیه‌سازی چهره هابیت؛ عکاس: Cícero Moraes

زن، کشیش و اسقف قرون‌وسطایی؛ اسکاتلند

به لطف علم و فناوری مدرن، پژوهشگران توانستند نگاهی به زندگی در اسکاتلند قرون‌وسطا بیندازند و این زن قرون‌وسطایی را بازسازی کنند. او یکی از سه اسکلت پیدا شده قبرستانی در اسکاتلند بود. «کریس رین» (Chris Rynn) انسان‌شناس و جمجمه‌شناسی که بازسازی این چهره را انجام داد، می‌گوید:

این متقارن‌ترین جمجمه‌ای است که تابه‌حال مشاهده کرده‌ام. 

زن قرون وسطایی اسکاتلند؛ منبع عکس: livescience؛ پدیدآور: Chris Rynn

شبیه‌سازی چهره زن اسکاتلندی در قرون‌وسطا؛ عکاس: Chris Rynn

بقایای کشیش و اسقف نیز در همان قبرستان یافت شد. با اسکن سه‌ بعدی از هر جمجمه، کریس رین این بازسازی‌های شگفت‌انگیز و واقعی از چهره این دو را ایجاد کرد و فهمید که لب کشیش، شکاف‌دار است.

کشیش و اسقف وسطایی اسکاتلند؛ منبع عکس: livescience؛ پدیدآور:

شبیه‌سازی چهره کشیش و اسقف اسکاتلندی در قرون‌وسطا؛ عکاس: Chris Rynn

مرد نئاندرتال؛ هلند

حدود ۷۰,۰۰۰ سال پیش، مرد جوانی از نئاندرتال‌ها در منطقه‌ای به نام «داگرلند» (Doggerland) در سواحل هلند زندگی می‌کرده است. سالیان قبل یک تکه از جمجمه او در اعماق «دریای شمال« (North Sea) پیدا شد و هنرمندی دیرین‌انسان‌شناس (paleo-anthropological artist) با استفاده از همان تکه کوچک، توانست این مجسمه را ایجاد کند. بررسی‌ها نمایان ساخت که بالای ابروی این مرد جوان توموری وجود داشته است.

مرد نئاندرتال هلندی

شبیه‌سازی چهره مرد نئاندرتال؛ عکاس: RMO

اهالی مصر باستان

چهره‌های سه مرد که بیش از ۲,۰۰۰ سال پیش در شهر باستانی «ابوسیر الملک» زندگی می‌کردند، به‌وسیله بازسازی به دنیا بازگشته‌ است. داده‌های دی‌ان‌ای از جنازه مومیایی‌‌شده آن‌ها استخراج شده و در فرآیندی به نام رخ‌سازی با فنوتیپ دی‌ان‌ای قرار گرفته است. این علم که از تحلیل ژنتیکی برای پیش‌بینی ویژگی‌های چهره و دیگر جنبه‌های ظاهر فیزیکی یک فرد استفاده می‌کند، به دانشمندان کمک کرده است تا این سه مرد را در سن ۲۵ سالگی بازسازی کنند.

شبیه سازی اهالی مصر؛ منبع عکس: livescience؛ پدیدآور: Parabon NanoLabs

چهره‌های سه مرد از اهالی مصر باستان؛ عکاس: Parabon NanoLabs

مردی با جمجه سوراخ؛ عصر سنگ

جمجمه سوراخ مردی از اهالی عصر میان‌سنگی که ۸,۰۰۰ سال پیش در سن ۵۰ سالگی فوت کرده بود، در کف دریاچه‌ای کوچک در منطقه‌ای پیدا شد که اکنون شهر «موتلا» (Motala) سوئد در آن قرار دارد. اگرچه این مرد بدون استخوان فک یافت شده است، دانشمندان توانسته‌اند با اندازه‌گیری‌هایی از بقیه جمجمه، آن را بازسازی کنند.

جمجمه مردی از اهالی عصر میان‌سنگی

شبیه‌سازی چهره مرد عصر میان‌سنگی؛ عکاس: Oscar Nilsson

مرد خون‌آشام؛ قرن هجدهم

بقایای مردی ۵۵ ساله در اواخر قرن ۱۸ در «گریسولد» (Griswold) آمریکا پیدا شد که استخوان‌های ران او روی سینه‌اش قرار گرفته بود. این نشانه‌ باعث شد که مردم محلی فکر کنند که او یک خون‌آشام است. در طول تاریخ مردم بر این باور بودند که کسانی که به‌دلیل ابتلا به بیماری سل می‌میرند، مانند این مرد خون‌آشام هستند؛ اما همان طور که می‌بینید، فک او دندان تیز خون‌آشامان را ندارد.

خون‌ آشام قرن هجدهم

شبیه‌سازی چهره خون‌آشام قرن هجدهم؛ عکاس: Parabon Nanolabs

آوگی ۱۸ ساله؛ یونان

مجسمه‌ساز سوئدی به نام «اسکار نیلسون» (Oscar Nilsson)، حدود ۲۲۰ ساعت را صرف بازسازی دقیق چهره «آوگی‌» (Avgi) کرد. اطلاعات زیادی درباره زندگی آوگی ۱۸ ساله وجود ندارد؛ ما فقط می‌دانیم که استخوان‌های او در غاری در یونان پیدا شده‌ است و حدود ۹,۰۰۰ سال قدمت دارد.

پسر ۱۸ ساله یونان باستان

شبیه‌سازی چهره آوگی ۱۸ ساله یونانی؛ عکاس: Oscar Nilsson

کودک مصری

دانشمندان در اتریش و آلمان می‌خواستند بدانند که پرتره‌های مومیاییان (تصاویری از افراد که به جلوی مومیایی‌هایشان چسبانده شده) چقدر دقیق است. آنان جسد مومیایی شده پسری را در قبرستان هرم هاوارا، در جنوب غربی قاهره مصر پیدا کردند؛ سپس به کمک سی‌تی اسکن و تحلیل‌هایی که از اشعه ایکس‌ به دست آورده بودند، تصویر دیجیتال سه‌ بعدی از او طراحی کردند. تصویری که این دانشمندان توانستند بسازند، درست شبیه به پرتره‌ای بود که ۵۰ تا ۱۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، مصریان باستان کشیده بودند؛ البته به‌نظر می‌رسید پسر در نقاشی، کمی بزرگ‌تر از تصویر شبیه‌سازی‌شده‌ است.

شواهد نشان می‌دهد از حدود قرن اول تا سوم میلادی، کشیدن پرتره درگذشتگان و قرار دادن آن روی جسد مومیایی‌شده آنان، سنتی محبوب در میان مصریان بوده است.

شبیه سازی کودک مصری؛ منبع عکس: livescience؛ پدیدآور: Nerlich AG

شبیه‌سازی صورت کودک مومیایی شده مصری؛ عکاس: Nerlich AG

زن نئاندرتال؛ جبل الطارق

این تصویر فوق‌العاده واقع‌گرایانه چشم‌اندازی از ۴۰,۰۰۰ سال پیش به ما می‌دهد. چهره زنی جوان از نسل نئاندرتال که یکی از ساکنان اولیه جبل الطارق بوده است. این زن ۲۰ ساله با یک نوزاد کوچک که روی سینه‌اش خوابیده، دفن شده بود. این فسیل غم‌انگیز نشان می‌دهد که احتمالا او حین زایمان فوت کرده است.

زن نئاندرتال جبل الطارق

شبیه‌سازی چهره زن نئاندرتال جبل الطارق؛ عکاس: Royal Pavilion & Museums

شما در مورد انسان‌های ماقبل تاریخ چه می‌دانید؟ آیا اطلاعی از زن هفت هزار ساله تهران داشتید؟ دیدگاه‌های خود را با ما و دیگر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

عکس کاور: بازسازی چهره زن نئاندرتال؛ منبع عکس: edition.cnn.com؛ عکاس: نامشخص

پرسش‌های متداول

شبیه‌سازی زن هفت هزار ساله ایران چگونه صورت گرفته است؟

شبیه‌سازی زن هفت هزار ساله بر اساس وضعیت خوابیده اسکلت صورت گرفته است. برای بازسازی چهره، نسخه دیجیتال قسمت‌های گمشده به مدل سه‌‌بعدی اضافه و سپس روی چشم‌ها، بینی، گوش‌ها، گونه‌ها، لب‌ها و چانه پیاده شدند.

از شبیه‌سازی توت عنخ آمون به چه اطلاعاتی دست یافته‌اند؟

پژوهشگران با اسکن‌های توموگرافی کامپیوتری و اشعه ایکس از استخوان‌های توت عنخ آمون دریافتند که جمجمه او نه‌تنها کمی بلندتر از حد متوسط بوده، بلکه حجم مغز او نیز به‌طور فوق‌العاده‌ای بزرگ بوده است. 

مطالب مرتبط:

دیدگاه