از آتش نوروز تا ستاره‌های ماتاریکی: سال نو چگونه آغاز می‌شود؟

سال نو، مفهومی جهانی تلقی می‌شود که تاریخ برگزاری و آیین‌های مربوط به آن از فرهنگی به فرهنگی دیگر متفاوت است. در حالی که ایران و برخی کشورهای دیگر نظیر ترکمنستان، تاجیکستان، افغانستان و ترکیه، روز اول فروردین را به‌عنوان شروع سال نو جشن می‌گیرند، بسیاری از کشورهای جهان، به‌خصوص کشورهای اروپایی، در روز اول ژانویه به برپایی جشن سال نو میلادی می‌پردازند. مراسم و آیین‌های جشن سال نو میلادی در تقویم‌های مختلف با یکدیگر متفاوت هستند که قصد داریم در ادامه این مقاله به تعدادی از مهم‌ترین آن‌ها بپردازیم.

نوروز، نوترین روز سال پارسی است که نه‌تنها ایرانی‌ها آن را جشن می‌گیرند، بلکه دیگر جوامع در خاورمیانه، آسیای مرکزی و... نیز آن را با شادی و سرور برگزار می‌کنند. روز اول فروردین از نظر علمی مصادف با اعتدال بهاری و آغازگاه فصل دل‌انگیز بهار است. این روز در تقویم میلادی بنا به نوع سال در یکی از روزهای ۲۰ یا ۲۱ مارس واقع می‌شود.

سفره هفت سین در نوروز؛ منبع عکس: وب‌سایت techrasa.com؛ عکاس: نامشخص

استقبال از نوروز، از هفته‌ها پیش‌تر با خانه‌تکانی شروع می‌شود. در این رسم، اعضای خانواده در کنار یکدیگر به نظافت خانه می‌پردازند. سفره هفت‌ سین از مهم‌ترین بخش‌های نوروز است که هفت رکن نمادین آن با حرف «س» شروع می‌شوند. در ایام نوروز، دوستان و خانواده‌ها به دیدار یکدیگر می‌روند و ضمن تبادل هدیه و عیدی، با بازی و دیگر فعالیت‌های دورهمی، لحظاتی خوش را رقم می‌زنند.

سال نو چینی را با عنوان «جشن بهار» نیز می‌شناسند و جوامع چینی در سراسر جهان، از چین گرفته تا آمریکا، این روز را جشن می‌گیرند. این سال نو بر اساس تقویم قمری چینی است و در بازه زمانی میان ۲۱ ژانویه تا ۲۰ فوریه واقع می‌شود.

رقص اژدها در جش سال نو چینی؛ منبع عکس: ویکی مدیا؛ عکاس: Heri nugroho

یکی از ۱۲ جانور گاه‌شمار چینی، برای هر سال در نظر گرفته شده است که به‌صورت دوره‌ای در طول سال‌ها می‌چرخند. جشن‌های سال نو چینی شامل رژه‌های پرشور، رقص اژدها و شیر، آتش‌بازی و اهدای پاکت‌های سرخ پول (هونگ بائو؛ Hongbao) می‌شود که به عیدی‌های نوروزی شباهت دارد و نمادی از شانس و برکت است.

سال نو میلادی، در روز اول ژانویه برگزار می‌شود. برخی سال نو میلادی را با کریسمس اشتباه می‌گیرند؛ در حالی که این دو یکسان نیستند و تاریخ‌ برگزاری آن‌ها با هم تفاوت دارد. با اینکه روز اول ژانویه همیشه به‌عنوان آغاز سال میلادی در نظر گرفته می‌شود، برخی کشورها با وجود استفاده از تقویم میلادی، در پیروی از سنت‌های باستانی فرهنگ خود، سال نو را در روز دیگری جشن می‌گیرند.

آتش بازی جشن سال نو میلادی در سیدنی؛ منبع عکس: وب‌سایت sydneyexpert.com؛ عکاس: نامشخص

جشن سال نو میلادی در اغلب کشورهای اروپایی و آمریکا از ساعت ۲۴ آخرین روز دسامبر آغاز می‌شود. این جشن با آتش‌بازی همراه است و در این ایام خانواده‌ها و دوستان نیز دور یکدیگر جمع می‌شوند و با خوراکی‌های نمادین، سال نو میلادی را جشن می‌گیرند.

«روش هشانا» (Rosh Hashanah) سال نو یهودی است که یکی از مناسبت‌های مهم در تقویم یهودیان محسوب می‌شود. این روز معمولا در ماه سپتامبر یا اکتبر واقع می‌شود و «روزهای مقدس بزرگ» (High Holy Days) در دین یهودیت پس از آن قرار می‌گیرند. در چنین روزهایی جوامع یهودی گرد هم می‌آیند تا با طلب بخشش، برای سالی شیرین و پربار، دست به دعا بردارند.

شوفار در روش هشانا؛ منبع عکس: cbc.ca؛ عکاس: نامشخص

یکی از سنت‌های نمادین در روش هشانا، دمیدن در شوفار است؛ نوعی ساز بادی که از شاخ حیوانات حلال‌گوشت نظیر قوچ ساخته می‌شود و در برخی جشن‌های یهودیان مورد استفاده قرار می‌گیرد. دورهمی‌های خانوادگی با غذاهای نمادینی مثل سیب‌ آغشته به عسل‌ به‌عنوان نمادی از آرزوی سالی شیرین و انار به‌عنوان نمادی از امید برای سالی سرشار از اعمال نیک، جشن گرفته می‌شود.

«سونگکران» (Songkran) را تایلندی‌ها در نیمه آوریل جشن می‌گیرند. این روز، با جشنواره‌ جذابش شهرت دارد؛ جشنواره‌ای توام با آب‌پاشی و آب‌بازی دسته‌جمعی است که نمادی از پاکی و پالایش محسوب می‌شود. سونگکران همچنین زمانی برای ادای احترام به بزرگان، زیارت معابد و شرکت در مراسم سنتی است.

آب بازی در سونگکران تایلند؛ منبع عکس: وب‌سایت agoda.com؛ عکاس: نامشخص

تایلندی‌ها، سونگکران را با فعالیت‌های هیجان‌انگیزی نظیر ساخت پاگوداهای کوچک شنی (Pagoda؛ نوعی برج مطبق در معماری آسیای شرق) در معبد، شرکت در رژه‌ها و صرف غذاهای تایلندی در کنار دیگر اعضای خانواده، جشن می‌گیرند. سونگکران برای اهالی تایلند، تجسمی از تجدید و وحدت است.

«دیوالی» (Diwali) که با نام جشنواره نور نیز شهرت دارد، فستیوالی هندی است و در سراسر هند و دیگر جوامع هندو در جهان جشن گرفته می‌شود. در حالی که دیوالی سال نو رسمی هندو نیست، این روز نمادی از پیروزی نور بر تاریکی و زمانی برای تعمق روحانی و آغازی تازه است.

روشن کردن شمع در دیوالی هند؛ منبع عکس: وب‌سایت avgtravels.com؛ عکاس: نامشخص

در دیوالی، خانه‌ها با چراغ‌ و شمع آراسته می‌شوند و در خیابان‌ها می‌توان شاهد طرح‌های رانگولی (Rangoli) بود که با پودرهای رنگی روی زمین کشیده شده‌اند. در این روز، خانواده‌ها به یکدیگر هدیه می‌دهند، شیرینی‌های خوشمزه سرو می‌کنند و از آتش‌بازی لذت می‌برند.

مسلمانان، سال نو اسلامی را که با عنوان سال نو هجری قمری نیز شناخته می‌شود، در سراسر دنیا گرامی می‌دارند. این روز، سرآغاز تقویم هجری قمری است و در ماه نخست آن، محرم قرار دارد. زمان شروع سال قمری در تقویم‌های هجری شمسی و میلادی متغیر است و نمی‌توان زمان خاصی برای آن ذکر کرد.

مراسم عاشورا در بصره؛ منبع عکس: وب‌سایت newsweek.com؛ عکاس: نامشخص

مسلمانان در ماه محرم به زیارت مساجد و زیارتگاه‌ها و خواندن قرآن می‌پردازند. این ایام که برای شیعیان مصادف با روزهای تاسوعا و عاشورا است، حال و هوایی دیگر دارد و با مراسم‌ متعددی در سراسر ایران و سایر کشورهای مسلمان گرامی داشته می‌شود.

اهالی نیوزیلند و قوم مائوری (از بومیان نیوزیلند)، «ماتاریکی» (Matariki) را جشن می‌گیرند. تاریخ دقیق این روز، هر سال تغییر می‌کند و معمولا در اواخر ماه مه یا اوایل ژوئن واقع می‌شود. ماتاریکی، نامی است که مائوری‌ها به خوشه پروین داده‌اند؛ صورت فلکی که با نام‌های ثریا و «هفت خواهران» نیز شهرت دارد و پیش از طلوع خورشید در آسمان قابل‌رویت است.

جشن ماتاریکی شامل قصه‌گویی، رقص‌های سنتی و دیگر آیین‌های اسطوره‌ای مائوری می‌شود. این روز زمانی است که در آن ارتباط میان انسان، زمان و طبیعت پاس داشته می‌شود. خانواده‌ها اغلب گرد هم می‌آیند و با خوردن غذاهای محلی و فعالیت‌های فرهنگی، سال نو را جشن می‌گیرند.

جشن قوم مائوری در ماتاریکی؛ منبع عکس: وب‌سایت tepapa.govt.nz؛ عکاس: Kate Whitley

آیا درباره سال نو در تقویم‌های دیگر اطلاع داشتید؟ در کدام جشن‌های سال نو شرکت کرده‌اید؟ لطفا نظرات و دیدگاه‌های خود را با دیگر کاربران کجارو در میان بگذارید.

منبع عکس کاور: وب‌سایت solutions-leisure.com؛ عکاس: نامشخص (جشن سال نو میلادی در برج خلیفه دبی)