ساندویچ چگونه اختراع شد؟

غذا به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نیازهای بشر، همواره در مرکز توجه بوده است و انسان‌ها،‌ همچنان به‌دنبال کشف طعم و مزه‌های جدید و پخت‌وپز آسان‌تر هستند. داستان خلق ساندویچ نیز از این قضیه مستثنی نیست؛ چراکه آماده‌سازی و خوردن آن، آسان‌تر از اغلب غذاهای موجود به نظر می‌رسد و از طرفی، حمل و نقل آن راحت و بی دردسر است. 

برخی بر این عقیده‌اند که تاریخچه ساندویچ، به‌عنوان نانی که با انواع مواد غذایی پر می‌شود، به دوران باستان بر می‌گردد. این ادعا از این جهت می‌تواند کاملا درست باشد که از دیرباز،  پنیر، گوشت و سایر مواد غذایی را مردم میان نان می‌گذاشتند؛ اما این نوع خوراک، به‌تنهایی به رسمیت شناخته نمی‌شد. گفته می‌شود که یک خاخام یهود در قرن اول قبل از میلاد مسیح، مقداری آجیل خرد شده، سیب، ادویه و مواد دیگر را میان نان نازکی موسوم به مصا (Matzah) قرار می‌داد و می‌خورد؛ بعدها این نوع ساندویچ به نام سازنده‌اش، ساندویچ هیلل (Hillel Sandwich) نام گرفت.

_{ساندویچ هیلل؛ منبع عکس: seattletimes؛ نام عکاس: ناشناس}

در قرون وسطی، قطعات ضخیم نان برش خورده به کنار بشقاب‌های غذا آمد و مردم، گوشت و سایر مواد غذایی را روی نان می‌چیدند و با کمک کارد و چنگال و گاه دست، آن را میل می‌کردند. این نوع خوراک در آن روزگار، تحت عنوان «نان و گوشت» (bread and meat) یا «نان و پنیر» (bread and cheese) شناخته می‌شد و این عبارت‌ها، حتی در نمایشنامه‌های قرن‌های ۱۶ و ۱۷ میلادی نیز به چشم می‌خورد.

قدیمی‌ترین سند مکتوبی که درباره عنوان «ساندویچ» وجود دارد، به سال ۱۷۶۲ میلادی ارتباط پیدا می‌کند. به عبارت دیگر، ساندویچ به‌شکل امروزی آن که تقریبا در همه نقاط جهان رواج دارد، در قرن هجدهم میلادی و در منطقه ساندویچ کنت (Sandwich Kent) در جنوب شرقی انگلستان متولد شد.

«جان مونتاگو، ارل چهارم ساندویچ» (John Montagu, 4th Earl of Sandwich) اشراف‌زاده و سیاستمدار انگلیسی بود که اختراع ساندویچ را به او نسبت می‌دهند. نقل است که او فارغ از شخصیت سیاسی نظامی مهم خود، علاقه عجیبی به بازی ورق داشت؛ تا جایی که ساعت‌های طولانی مشغول ورق‌بازی می‌شد و نمی‌خواست از پای میز قمار بلند شود.

در یکی از شب‌هایی که جان مونتاگو مشغول بازی بود، دستور داد تا برش‌هایی از گوشت پخته را میان نان بگذارند و روی میز بیاورند تا او بتواند ضمن بازی و بدون تشریفات، غذای خود را بخورد. این در حالی بود که در آن روزگار، غذا خوردن آداب خاص خود را داشت؛ استفاده از کارد و چنگال، سرو غذا توسط خدمتکاران و به‌طور کلی، تشریفات فرانسوی در غذا خوردن مرسوم بود.

ازاین‌رو، «ارل چهارم ساندویچ» را نوعی سنت‌شکن معرفی می‌کنند که فارغ از جایگاه اشرافی خود و سبک رایج در فرهنگ غذایی، جسارت بسیاری در تغییر آداب و رسوم غذا خوردن از خود نشان داد. «استیو لاسلت» (steve laslett)، یکی از برگزار کنندگان جشن ساندویچ نیز معتقد است:

ارل چهارم ساندویچ، شخصیت عجیبی داشت؛ بالاترین مقام نیروی دریایی بود؛ با این حال بازیگوشی می‌کرد و خیلی اوقات، شب‌ها بیدار می‌ماند و ورق بازی می‌کرد. ارل ساندویچ در دورانی که صرف غذا با کارد و چنگال، مطابق آداب، الزامی به شمار می‌رفت، با دست‌هایش غذا می‌خورد.

_{تصویری منتسب به ارل چهارم ساندویچ؛ منبع عکس: delicioushistoryblog؛ نام تصویرگر: ناشناس}

از سوی دیگر، برخی بر این عقیده‌اند که داستان ورق‌بازی ارل چهارم ساندویچ، صرفا شایعه‌ای است که از یک کتاب سفرنامه موسوم به «تور لندن» نوشته «پیر ژان گروسلی» (Pierre-Jean Grosley) شکل گرفت؛ چراکه سفرنامه‌نویس فرانسوی، مشاهدات خود درباره سبک زندگی انگلیسی را به‌طور کلی، هجو‌آمیز و با نگاهی غیردوستانه ارائه داده است. بر اساس داستان تاییدنشده این کتاب، به‌تدریج سایر دوستان و هم‌بازی‌های ارل چهارم نیز این غذا را سفارش دادند و بدین ترتیب، ساندویچ جایگاه خود را میان مردم باز کرد.

روایت دیگری نیز در این ارتباط، توسط نیکلاس اندرو مارتین راجر (Nicholas A.M Rodger)، مورخ و پژوهشگر نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا وجود دارد که بر اساس آن، ارل چهارم ساندویچ به واسطه تعهدات خود به نیروی دریایی و صرف وقت بسیار برای کار، فرصت مناسبی برای غذا خوردن نداشت و به اجبار، غذای خود را به‌صورت ساندویچ و در حین کار می‌خورد.

گفته می‌شود که پس از ارل چهارم، خوردن ساندویچ در ابتدا میان درباریان انگلستان و سپس، سایر افراد نیز محبوب شد و مردم برای اینکه با خیال آسوده به کار خود برسند، از قطعات برش خورده نان و گوشت، به‌عنوان وعده‌های غذایی خود استفاده می‌کردند. انگلیسی‌های ساکن ساندویچ، تصمیم گرفتند برای حفظ اصالت این غذا، نام شهر خود را روی آن بگذارند. ساندویچ، به‌تدریج به‌عنوان یک غذای ساده، سریع و قابل حمل، در تمام قاره اروپا رواج یافت و نام آن وارد زبان فرانسه نیز شد.

در روزگار کنونی و با گذشت حدود ۲۶۰ سال از تولد ساندویچ، این غذا با تنوع فراوان، مواد مختلف و دستورهای متفاوت، در سراسر جهان تهیه می‌شود و به خوراک مهم، محبوب و جذابی نزد مردم تبدیل شده است. نام برخی از ساندویچ‌ها چون «همبرگر»، از محل تولد آن وام گرفته شده است و نام برخی دیگر چون «چیز برگر»، از مواد اولیه آن می‌آید. «جان مونتاگیو» (John Montagu)، ارل یازدهم ساندویچ و نواده ارل چهارم دراین‌باره می‌گوید:

جد من فکرش را نمی‌کرد که ابتکار کوچکش، یک صنعت چندین میلیاردی راه بیندازد که صدها هزار نفر در آن مشغول کارند.

جایگاه ساندویچ در میان مردم جهان، به‌قدری اهمیت دارد که روز چهارم نوامبر برابر با ۱۳ آبان ماه را در تقویم جهانی، به نام «روز ساندویچ» نام‌گذاری کرده‌اند و جشنی به مناسبت تولد آن، در شهر ساندویچ برگزار می‌کنند.

_{منبع عکس: Genius Rezeptwelt؛ نام عکاس: ناشناس}

_{ساندویچ Kaya toast سنگاپور؛ منبع عکس: NYT Cooking؛ نام عکاس: ناشناس}

_{ساندویچ Katsu-sando ژاپن؛ منبع عکس: پینترست؛ نام عکاس: ناشناس}

_{برش‌هایی از Katsu-Sando ژاپن؛ منبع عکس: marionskitchen؛ نام عکاس: ناشناس}

_{ساندویچ banh-mi ویتنام؛ منبع عکس: Delish؛ نام عکاس: ناشناس}

_{ساندویچ انگلیسی Chip Butty با تخم‌مرغ؛ منبع عکس: anchorbutter؛ نام عکاس: ناشناس}

_{ساندویچ Cemita مکزیک؛ منبع عکس: kiwilimon؛ نام عکاس: ناشناس}

_{ساندویچ choripan آرژانتین؛ منبع عکس: taste؛ نام عکاس: ناشناس}

_{ساندویچ Bauru برزیل؛ منبع عکس: estadao؛ نام عکاس: ناشناس}

 _{ساندویچ Jambon beurre فرانسه؛ منبع عکس: homecookworld؛ نام عکاس: ناشناس}

_{ساندویچ چیزبرگر امریکایی ؛ منبع عکس: labreabakery؛ نام عکاس: ناشناس}

_{ساندویچ صبحانه با نوتلا؛ منبع عکس: something about sandwiches؛ نام عکاس: ناشناس}

_{منبع عکس: bodo.com.tr؛ نام عکاس: ناشناس}

_{منبع عکس: cellones؛ نام عکاس: ناشناس}

_{منبع عکس: something about sandwiches؛ نام عکاس: ناشناس}

_{منبع عکس: indian healthy recipes؛ نام عکاس: ناشناس}

_{منبع عکس: something about sandwiches؛ نام عکاس: ناشناس}

_{منبع عکس: labreabakery؛ نام عکاس: ناشناس}

_{منبع عکس: labreabakery؛ نام عکاس: ناشناس}

_{منبع عکس: something about sandwiches؛ نام عکاس: ناشناس}

_{منبع عکس: something about sandwiches؛ نام عکاس: ناشناس}

_{منبع عکس:something about sandwiches؛ نام عکاس: ناشناس}

_{منبع عکس: something about sandwiches؛ نام عکاس: ناشناس}

_{منبع عکس: something about sandwiches؛ نام عکاس: ناشناس}

_{منبع عکس: mashed؛ نام عکاس: ناشناس}

_{منبع عکس: labreabakery؛ نام عکاس: ناشناس}

_{منبع عکس: something about sandwiches؛ نام عکاس: ناشناس}

_{منبع عکس: foodish.cooking؛ نام عکاس: ناشناس}

در مورد خاستگاه ساندویچ و تولد آن اطلاعی داشتید؟ جزییات بیشتری از داستان تولد ساندویچ می‌دانید؟ بهترین ساندویچی که میل کردید یا به‌طور کلی، ساندویچ‌های موردعلاقه شما کدام‌یک از انواع ساندویچ است؟ لطفا نظرات و دانسته‌های خود را با ما و سایر کابران کجارو نیز به اشتراک بگذارید.

_{منبع عکس کاور: Bon Appetit؛ نام عکاس: ناشناس}